گزارش البرادعی منجر به چه اقدامی خواهد شد؟

گزارش ده صفحه ای محمد البرادعی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران که روز پنج شنبه 24 آبان تقدیم 35عضو آژانس گردید پوشش خبری گسترده ای در سطح جهان داشته است.

در مقایسه با گزارشات قبلی، گزارش اخیر البرادعی از حساسیت بیشتری برخوردار است. حدود دو ماه پیش وزرای خارجه کشورهای 1+5 تصمیم گرفتند پس از دریافت گزارشات البرادعی و سولانا در خصوص تحریم های بعدی تصمیم گیری کنند.

گزارش آژانس در زمانی منتشر شد که طی ماه گذشته برخوردهای لفظی بین مقامات آمریکا و البرادعی به وجود آمد و وی صراحتا با سیاست های جنگ طلبانه نو محافظه کاران واشنگتن مخالفت کرده و بر لزوم ادامه گفتگو و مذاکره در ارتباط با پرونده هسته ای ایران تاکید نمود.

لذا به منظور مقابله با این فضا آمریکا و هم پیمانانش از چند روز قبل تلاش داشتند تصویری منفی از همکاری ایران و آژانس ارائه دهند.

البرادعی در گزارش خود اعلام کرده که ایران در ارتباط با برنامه هسته ای خود شفاف تر برخورد کرده است. وی گزارش ایران از جنبه های مختلف تاریخ فعالیت هسته ای خود را صادقانه دانسته و به صراحت اعلام داشته است که آژانس به این نتیجه رسیده که پاسخ های ارائه شده توسط ایران در ارتباط با سانتریفیوژهای پی 1 و پی 2 با یافته های آژانس مطابقت دارد.

این موضوع از مثبت ترین نکات گزارش البرادعی است. گزارش همچنین با اشاره به راه اندازی 3000 سانتریفیوژ می گوید که ایران به غنی سازی اورانیم ادامه می دهد اما بازرسان تا کنون شواهدی مبنی بر غنی سازی برای استفاده نظامی نیافته اند.

از نکات منفی گزارش، اشاره البرادعی به عدم ارائه گزارش به آژانس بر اساس پروتکل الحاقی است که به گفته وی آگاهی آژانس از برنامه جاری هسته ای ایران را کاهش می دهد.

البته ایران اعلام کرده که هنوز به پروتکل الحاقی نپیوسته است ولی خود را ملزم به رعایت تعهدات در چارچوب معاهده عدم اشاعه و توافق نامه پادمان می داند و بر همین اساس نیز عمل کرده است.

گزارش آژانس با عکس العمل های متفاوتی همراه بوده است. مقامات جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده اند که این گزارش به همکاری با آژانس در زمینه های مختلف اشاره دارد و ثابت می کند که اتهامات علیه ایران بی پایه است و لذا تصویب تحریم ها عملی غیر قانونی است.

از سوی دیگر آمریکا و دوستانش همکاری ایران را ناقص و گزینشی قلمداد نموده و تصریح کرده اند که به دلیل این که توانایی آژانس برای دستیابی کامل به برنامه هسته ای ایران در حال کاهش است، ضروری است که تحریم های جدید تحت فصل هفتم منشور ملل متحد به تصویب برسد.

در وضعیت فعلی نگرانی آمریکاییها عدم همراهی چین است. چین روز پنج شنبه اعلام کرد که از حق ایران برای دستیابی به برنامه صلح آمیز هسته ای دفاع می نماید و برای پاسخ گویی به سوالات موجود بر ادامه مذاکرات از طریق آژانس تاکید دارد.

در این شرایط اتخاذ چنین موضعی مطمئنا با ناخوشنودی آمریکا همراه است. همچنین آمریکا از سفر هفته گذشته وزیر خارجه چین به تهران که در آن سفر برخلاف نظر واشنگتن بر گسترش همکاری های تجاری بین ایران و چین تاکید شده ناراضی است.

در خبرها آمده بود که چین در ابتدا با برگزاری جلسه 1+5 در روز دوشنبه مخالفت کرده است. اما سرانجام با آن موافقت کرد. موضع اولیه چین نیز با انتقاد های صریح و غیر صریح آمریکا همراه بوده است. در حالی که سخنگوی وزارت خارجه آمریکا خواستار برخورد سازنده پکن در تعیین زمان و محتوای مباحثات جلسه 1+5 شده است، سفیر آن کشور در سازمان ملل به چین هشدار داد که در صورت ادامه برخورد غیر سازنده در چارچوب 1+5 مسئول شکست دیپلماسی خواهد بود.

البته هنوز زود است که بتوان درباره اقدامات بعدی علیه ایران گمانه زنی کرد. قطعا آمریکا خواهد کوشید که اولا در اجلاس هفته آینده شورای حکام آژانس در وین قطعنامه تندی علیه ایران تصویب کند.

به نظر نمی رسد که آمریکا در این زمینه به طور کامل موفق شود و در صورتی که قطعنامه ای در شورای حکام مطزح شود مانند گزارش البرادعی همه جنبه ها را در نظر خواهد گرفت و ضمن اشاره به همکاری های صورت گرفته توسط ایران خواهان ادامه این همکاری ها و همچنین تعلیق غنی سازی خواهد شد. ثانیا آمریکا تلاش خواهد کرد که گزارش سولانا به هیچ وجه دو پهلو نبوده و تصویری منفی از ایران ارائه دهد. محور بعدی تلاش آمریکا ترغیب اعضای 1+5 به تصویب قطعنامه شورای امنیت در چارچوب تحریم های اخیر آمریکا علیه بانک های ایرانی خواهد بود.

با توجه به گزارش البرادعی بعید به نظر می رسد که آمریکا بتواند به این خواسته خود نیز برسد و ممکن است قطعنامه مورد نظر به دلیل مخالفت پکن و احتمالا مسکو شدید الحن نباشد.

در چنین وضعیتی این امکان وجود دارد که آمریکا از تصویب قطعنامه در شورا فعلا صرف نظر نموده و تلاش کند در خارج از شورا تحریم های خود را تا حد ممکن جهانی کند.

در این زمینه مشکل اصلی واشنگتن آلمان است که تاکید فراوان بر تصویب قطعنامه در چارچوب شورای امنیت دارد و مشخص نیست در صورت انشقاق در شورا چه موضعی را در ارتباط به تحریم های خارج از شورا اتخاذ کند. از سوی دیگر به نظر می رسد که ضرب العجل ماه دسامبر برای حل مسائل باقیمانده بین ایران و آژانس تا یک تا دو ماه بعد تمدید شود.