احتمال برخورد جدی شورای امنیت در مورد لیبی وجود دارد

دیپلماسی ایرانی: شب گذشته شورای امنیت سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای سرکوب معترضان در لیبی را محکوم کرده و خواهان آن شده است که حکومت معمر قذافی به درخواست‌های «مشروع» مردم رسیدگی کند. اعضای شورای امنیت نگرانی شدید خود را از اوضاع لیبی اعلام و خشونت و استفاده از زور علیه غیرنظامی ان و سرکوب تظاهرکندگان در تظاهرات صلح آمیز را محکوم می‌کند و درباره مرگ صدها شهروند تاسف خود را ابراز می‌دارد و خواستار توقف فوری خشونت و برداشته شدن گام‌هایی برای برآورده کردن خواسته‌های مشروع مردم از جمله از طریق گفتگوی ملی است. دیپلماسی ایرانی در مورد این بیانیه و ابزارهای جامعه جهانی در توقف خشونت در لیبی با دکتر داود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و متخصص حقوق بین الملل گفتگو کرده است.

آقای دکتر، خشونت‌های اخیر در لیبی تا چه حد در فضای بین المللی با واکنش روبه‌رو شده است؟

جنایت‌های روزهای اخیر در لیبی به طور گسترده توسط جامعه بین المللی محکوم شده است و حتی در جلسه روز گذشته شورای امنیت نیز محکوم شده است. با این وجود چنانچه خشونت‌ها متوقف نشود و میزان کشته شدگان این وقایع به حدود هزار نفر برسد، «جنایت علیه بشریت» تلقی می‌شود. در آن شرایط شورای امنیت تشکیل جلسه می‌دهد و به عنوان ارتکاب جنایت علیه بشریت علیه قذافی به دادستان دیوان کیفری بین المللی اعلام جرم می‌کند و از این نهاد می‌خواهد که او را تحت تعقیب و محاکمه قرار دهند. همانطور که در مورد عمر البشیر، رئیس جمهور سودان، چنین موردی انجام شد. ولی اگر چنین چیزی امکان پذیر نباشد و دستگیری او مقدور نباشد، آنگاه شورای امنیت می‌تواند دست به عملیات دخالت انسان دوستانه بزند و علیه قذافی اقدام بکند و وارد عملیات شبه نظامی ‌شود.

شما به جنایت علیه بشریت اشاره کردید. در چه صورتی شورای امنیت می‌تواند موردی را در حکم جنایت علیه بشریت قلمداد کند. آیا در حال حاضر چنین چیزی ممکن نیست؟

برای این که بحرانی به عنوان جنایت علیه بشریت قابل تعریف باشد، مسئله تناسب (Proportion) مطرح است. یعنی با کشته شدن 50 یا 100 نفر نمی‌تو ان موردی را جنایت علیه بشریت قلمداد کرد. اگر قربانیان خشونت توسط دولت نزدیک به هزار نفر برسد در آن صورت حتی در مورد کشورهایی که به اساسنامه دیوان کیفری بین المللی ملحق نشده اند شورای امنیت می‌تواند از دادستان دیوان کیفری بین المللی بخواهد که او را به عنوان جنایتکار بین المللی مورد تعقیب و بازداشت قرار دهد. اگر امکان دستیابی نباشد در مرحله بعد به عنوان دخالت‌های انسان دوستانه شورای امنیت می‌تواند وارد عمل شود و به دستگیری او اقدام کند و خشونت را متوقف کند.

با وجودى ‌که دیوان کیفری بین المللی در مورد عمر البشیر، رئیس جمهور سودان وارد عمل شد و حکم جلب او را به عنوان جنایتکار بین المللی صادر کرد چرا عملا جامعه جهانی نتوانست اقدامی ‌برای برکناری او و یا دستگیری او انجام دهد؟

مورد عمر البشیر تفاوت‌های جدی با موضوع قذافی داشت. چرا که اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی ‌از او حمایت کردند و موضوع در غیر متعهدها مطرح شد. حمایت این سازمان‌ها از عمر البشیر موجب شد که جامعه جهانی یکپارچگی خود را در اقدام علیه او از دست بدهند. از سوی دیگر عمر البشیر حاضر شد که امتیازاتی بدهد. اخیرا هم در مورد جنوب سودان تن به رفراندوم داد و درنهایت به جدایی جنوب سودان رضایت داد. علاوه بر این سودان از لحاظ سرزمینی بزرگترین سرزمین آفریقا محسوب می‌شود. در حالی که لیبی جمعیت و سرزمین محدودی دارد و از جایگاه ژئوپلتیک متفاوتی برخوردار است. در حال حاضر هم همه خشونت‌های جاری در لیبی را محکوم می‌کنند و سازمان‌های بین المللی و افکار عمومی‌ جامعه جهانی به شدت علیه این موضوع موضع گرفته اند و تا به حال هیچ سازمان و هیچ نهاد و کشوری از لیبی حمایت نکرده است. این تفاوت‌ها می‌تواند اقدامات متفاوتی را ایجاب کند.

ولی بیانیه شورای امنیت مورد انتقاد برخی قرار گرفته است که چندان محکم نبوده است؟

ممکن است این بیانیه چندان محکم نباشد. ولی ادامه کشتارها قطعا برخورد جدی‌تر شورای امنیت را گریز ناپذیر می‌کند.

در نهایت شما تا چه حد برخورد جدی در قالب دخالت انسان دوستانه را محتمل می‌دانید؟

احتمال چنین برخوردی را قوی می‌دانم، مگر این که در همین مقطع حوادثی به نفع قذافی رخ دهد. ولی حتی اگر چنین هم شود و کار به اقدام نظامی ‌نرسد باز هم این اتفاقات مورد بررسی قرار می‌گیرد. در هر حال به نظر می‌رسد چنانچه کشتارها ادامه یابد و به حدود هزار نفر برسد، تصمیمات عاجل‌تری اتخاذ خواهد شد.