احتمال رسیدن به توافق مقطعی به جای توافق جامع

دیپلماسی ایرانی: ایران و 1+5 از روز سه شنبه مذاکرات خود برای رسیدن به توافق جامع بر سر پرونده هسته ایران را آغاز کردند، مذاکراتی که قرار است به توافق نهایی و تاریخی بر سر برنامه ای هسته ای ایران بینجامد. با این حال نتایج این ماراتون هسته ای تا به این لحظه روشن نیست. با گذشت یک سال از مذاکرات دیپلماتیک ایران و غرب که به توافق موقت در ژنو انجامید و چند روز دیگر موعد آن به پایان می رسد اکنون هر دو طرف تلاش مضاعفی را آغاز کرده اند تا شاید بتوانند تکلیف این پرونده را این بار برای همیشه روشن کنند و با موفقیت ببندند. پرونده ای که هر نتیجه ای برای آن می تواند تاثیری شگرف بر روابط بین المللی بگذارد.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، جامعه غربی نسبت به اهداف برنامه هسته ای ایران ابراز نگرانی می کند و ادعا دارد که ایران به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای است و حتی بارها آن را تهدید به جنگ کرده در حالی که ایران همه ادعاهای غرب را رد می کند و می گوید که برنامه هسته ای اش تنها اهداف صلح آمیز دارد.

منابع نزدیک به مذاکرات می گویند، علی رغم گذشت سال ها از مذاکره میان دو طرف، همچنان اختلافات بسیاری میان آنها وجود دارد و تا به امروز راه حلی برای آنها یافت نشده است.

برخی از منتقدان ایران بر این باورند که ایران همیشه از مذاکره به عنوان ابزاری برای خرید زمان برای رسیدن به اهداف خود در برنامه هسته ای اش استفاده کرده است. آنها حتی رویکرد اعتدال گرایانه دولت حسن روحانی را صرفا تلاشی برای نرم کردن مواضع غرب برای کاهش تحریم های اقتصادی می دانند و می گویند ایران به هیچ وجه به فکر برچیدن تاسیسات هسته ای اش نیست و هیچ قصدی هم برای دادن امتیاز در این زمینه ندارد.

با این حال هر دو طرف تمایل خود را برای رسیدن به توافق جامع بیان کرده اند. جان کری، وزیر امور خارجه امریکا در تازه ترین اظهار نظر خود گفته است که «اکنون بهترین فرصت برای حل مسالمت آمیز این مشکل است.» و عباس عراقچی، یکی از مذاکره کنندگان ارشد ایرانی نیز می گوید: «در صورتی که مذاکرات شکست بخورند سناریوی خطرناکی در انتظار جهان خواهد بود.» اما با این حال اختلافات دو طرف همچنان بسیار است و آن طور که لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه گفته است: «همچنان مسائل مهمی وجود دارند که نیاز به مذاکرات بیشتر برای حل آنها دارند.»

ظاهرا غنی سازی اورانیوم یکی از مسائل اختلافی میان ایران با جامعه جهانی است. همچنین تکلیف تاسیسات هسته ای اراک که پلوتونیوم تولید می کند در کنار موضوع بازرسی سرزده از تاسیسات هسته ای ایران و همچنین مساله حساس رفع تحریم ها مهمترین موضوعات مورد اختلافی دو طرف محسوب می شوند.

در مورد تحریم ها یک منبع آگاه غربی که نخواست نامش فاش شود، می گوید: «ایران همه چیز را فورا می خواهد در حالی که این انتظار قطعا واقع گرایانه نیست.»

با این حال بسیاری امیدوار هستند که هر گونه توافق احتمالی میان ایران با غرب بر سر برنامه هسته ای اش باعث بهبود روابط تهران با غرب شود و راه برای همکاری میان دو طرف به ویژه میان تهران با واشنگتن برای حل دیگر بحران های منطقه از جمله بحران های عراق و سوریه هموار شود. همچنین این توافق می تواند خطر انتشار هسته ای در خاورمیانه را نیز کاهش دهد. کما این که به ایران اجازه می دهد اقتصاد خود را بازسازی کند و جایگاه خود را در اقتصاد جهانی به ویژه در صنعت انرژی به عنوان یکی از بارزترین تولیدکنندگان نفت جهان بازیابد. همچنین عده ای انتظار دارند همکاری امریکا و روسیه در حل پرونده هسته ای ایران راه را برای حل پرونده اوکراین نیز هموار کند. جان کری و همتای روسی اش، سرگئی لاوروف روز چهارشنبه 13 نوامبر خواستار «رسیدن به توافق جامع در سریع ترین زمان ممکن» بر سر برنامه هسته ای ایران شدند.

با این حال برخی از تحلیلگران بعید می دانند که توافق نهایی تا 24 نوامبر حاصل شود. به اعتقاد بسیاری از آنها ایران و 1+5 به یک "توافق مقطعی" خواهند رسید که اجازه می دهد مذاکرات همچنان ادامه یابد.

در همین رابطه مارک فیتزپارک، کارشناس در مرکز بین المللی مطالعات استراتژیک به خبرگزاری فرانسه می گوید: «با توجه به دور بودن مواضع دو طرف بعید است که توافق نهایی مگر در لحظه آخر حاصل شود.»

او بعید می داند که تا 24 نوامبر توافقی میان دو طرف به دست آید. به اعتقاد او ایران و مجموعه 1+5 فرصت را برای رسیدن به یک "توافق مقطعی" که بتواند همانند ژوئن گذشته روند مذاکرات را ادامه دهد، غنیمت خواهند شمرد و به چنین توافقی خواهند رسید.

این موضوع را سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز بعید نمی داند، وی می گوید که احتمال رسیدن به توافق "جایگزین" در آخرین لحظات "عصر 23 نوامبر" برای این که از شکست مذاکرات جلوگیری شود، وجود دارد.

البته با توجه به پیروزی ای که اخیرا جمهوریخواهان در کنگره به دست آورده اند رسیدن به این نوع از توافق می تواند برای هر دو طرف مطلوب نباشد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11