4 گام پیش روی ایران و 1+5

اعتماد :  آگوست به پایان خود نزدیک می شود و شمارش معکوس برای ازسرگیری دیدارهای دو و چندجانبه میان ایران و 1+5 هم آغاز شده است. 24 نوامبر به تاریخی طلایی در تقویم سیاستمداران ایرانی و همتاهای آنها در شش کشور فرانسه، انگلستان، آلمان، امریکا، روسیه و چین تبدیل شده است. هفت کشور کمتر از سه ماه فرصت دارند تا به جنجالی ترین پرونده هسته یی که در یک دهه گذشته فراز و فرودهای بسیاری را به چشم دیده است پایان دهند. در طول یک ماه گذشته تحلیلگران بسیاری تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا به این پرسش راهگشا پاسخ دهند که چرا ایران و 1+5 با وجود اراده سیاسی محکمی که در دو طرف به نظر می رسید وجود دارد در بازه زمانی شش ماه نتوانستند روی متن توافق جامع به اشتراک نظر برسند. گویا همان گونه که عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایرانی اخیرا تاکید کرده است در شرایطی که طرف مقابل در مذاکره جدی باشد و دست از زیاده خواهی بردارد حصول توافق تا 24 نوامبر عملی به نظر می رسد. در این میان گروه بین المللی بحران در تازه ترین گزارش خود که مبنای بسیاری از تحلیل ها در مذاکرات هسته یی ایران قرار می گیرد به بیان مختصر آنچه بر این مذاکرات گذشت و آنچه پیش رو است، پرداخته:
 پایان نوامبر می تواند آخرین فرصت برای جلوگیری از شکست مذاکرات هسته یی ایران و گروه 1+5 باشد. توافق بر سر ظرفیت غنی سازی ایران کلیدی ترین عامل در پایان یافتن این بن بست است. این امر نیازمند کوتاه آمدن هردو طرف از خواسته های حداکثری شان و تمرکز بر راه حل های واقع گرایانه است. با وجود پیشرفت های قابل توجهی که در شش ماه گذشته در مذاکرات به دست آمده است، هنوز اختلافات اساسی میان ایران و کشورهای گروه 1+5 باقی مانده است. به نظر می رسد دو طرف درس هایی را که آنها را به اینجا رسانده است، فراموش کرده اند. آنها به اشتباه فرض کرده اند که ناامیدی از توافق منجر به نرم تر شدن رقیب شان و موجب چشم پوشی از مخالفت های سیاسی داخلی می شود. نتیجه این بازی خطرناک شکست مذاکرات است.
هرچند جای زیادی برای اشتباه و زمانی برای هدر دادن وجود ندارد، اما هنوز رسیدن به توافق امکان پذیر است. خلاصه یی که از طرح 40 ماده یی گروه بحران درباره توافق هسته یی در ماه مه منتشر شد نشان می دهد که آنها با بررسی یک سال و نیم از مذاکرات، واقعیت های جدیدی که مذاکره کنندگان با آنها روبه رو هستند را پیدا می کنند و همچنین راهی ابتکاری را برای بیرون آمدن از بن بست، ارائه می دهد. این نکات خلاصه یی از پیشنهادات این گروه است:
    
 1- ایران و گروه 1+5 باید به دنبال زمینه های مشترکی باشند که نگرانی های سیاسی و فنی شان رفع شود. برای ایران این موضوع به معنای برنامه غنی سازی معنادار، ادامه پیشرفت های علمی و کاهش تحریم هاست و برای 1+5 به معنای ایجاد مانعی میان برنامه هسته یی غیرنظامی و قابلیت بالقوه نظامی، ایجاد مکانیسم های بازرسی و زمان کافی برای همکاری و اعتمادسازی.
    
 2- ایران محدودیت های بیشتری درباره تعداد سانتریفیوژهای خود و تعویق برنامه های آینده اش برای غنی سازی در مقیاس صنعتی را بپذیرد. در مقابل گروه 1+5 هم باید با تداوم رشد کیفی ظرفیت غنی سازی تهران از طریق تحقیق و توسعه موافقت کند.
    
 3- ایران متعهد شود که در مقابل ضمانت های قوی تر روسیه و گروه 1+5 و افزایش همکاری هسته یی به ویژه برای تولید سوخت هسته یی، از سوخت هسته یی روسیه برای تامین سوخت نیروگاه بوشهر استفاده کند. این مساله به تدریج تا پایان دوره توافق یعنی یازده تا شانزده سال، تهران را برای پذیرش مسوولیت برای ساخت نیروگاه های احتمالی بیشتر آماده می کند.
    
4- توافق باید واقع بینانه و براساس معیارهای آژانس بین المللی انرژی اتمی که نیازمند تحقیق درباره گذشته فعالیت های هسته یی ایران است، تنظیم شود. علاوه بر این باید به جای تعیین زمان های سیاسی، جدولی زمانی و چند مرحله یی برای رسیدن به توافق نهایی تعیین شود.
علی واعظ از تحلیلگران ارشد مسائل ایران در این باره می گوید: «هیچ کدام از دو طرف نباید در مباحثات، درباره تعداد سانتریفیوژها صحبت کنند، چون ریشه این اختلافات اساسا سیاسی است. مذاکره کنندگان هر دو طرف به ویژه ایالات متحده و ایران به شدت توسط سیاست های داخلی خود محدود شده اند. جایی که در آن قانونگذاران به روند مذاکرات بدبین هستند و خواستار شکست آن هستند.» رابرت بلچر، مدیر برنامه خاورمیانه معتقد است: «زمان درست برای ایران و 1+5 فرارسیده است. اگر این زمان از دست برود، بعید است که به این زودی ها مجددا به وجود بیاید.» وی در ادامه می گوید: «طرفین می توانند شاهد به وجود آمدن بهترین فرصت، برای حل بحرانی باشند که برای همگان مضر بوده است. آنها می توانند عاقلانه دست به انتخاب بزنند.»