بسته منطقه ای تنها راهکار خروج از بن بست هسته ای

دیپلماسی ایرانی: پرونده هسته ای ایران هر روز قطورتر از دیروز می شود.غرب که داعیه دار نظامی شدن برنامه های هسته ای ایران است تاکنون نه تنها در برون برد این پرونده از بن بست به چالش های جدی خورده است بلکه هر روز شاهد شاخه شاخه شدن بیشتر آن نیز می باشد. در آغاز روند مذاکره ایران با غرب سه کشور طرف حساب بودند و اندک اندک این گروه با افزایش اعضا به گروه 1+5 موسوم شد. در تازه ترین این تحولات ، ترکی الفیصل رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودی در اظهاراتی عجیب خواستار حضور شورای همکاری خلیج فارس در مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 شد. ترکی الفیصل با سخنرانی در شورای روابط عربی-بین المللی در کویت گفت:  ما از جامعه جهانی می خواهیم که با حضور نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس در مذاکرات ایران و گروه 5+1 موافقت کند.این در حالی است که ترکیه نیز که زمانی میزبانی مذاکرات هسته ای ایران را عهده دار بود خواهان نقش آفرینی در این مذاکرات است. از سوی دیگر ، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران  نیز از پیشنهاد تهران برای طرح موضوعات بحران سوریه و بحرین در مذاکرات بعدی تهران و گروه 1+5 در قزاقستان خبر داده بود.دلایل اتخاذ چنین رویکردی از سوی ایران ، واکنش بحرین به این پیشنهاد، تاثیر طرح چنین موضوعی بر روابط ایران و اعراب و دلایل اظهارات سعود الفیصل را با  حسین رویوران، تحلیل گر مسائل خاورمیانه در میان گذاشتیم:

چرا ایران پیشنهاد داده است که بحران بحرین و سوریه در مذاکرات ایران و 1+5 مطرح شود؟

تاکنون بحث پرونده هسته ای ایران هم از طرف ایران و هم از طرف کشورهای غربی به صورت تنها دستور کار مذاکره مطرح شده و به نتیجه نرسیده است. به همین دلیل این گرایش هم در غرب پیدا شده و هم در ایران که مجموعه موارد مورد اختلاف در یک بسته بررسی شود. الان بحث سوریه و بحرین می تواند مقدمه ای برای حل دیگر مسائل باشد. چرا که این بحران ها اولویت کشورهای غربی است.

خانم کلینتون هم در وصیت نامه سیاسی که برای آقای جان کری، وزیر خارجه جدید به جا گذاشته است، به این نکته اشاره کرده است که بهتر است امریکا بر اساس بسته منطقه ای با ایران بحث کند. او به عراق، سوریه، فلسطین، لبنان و خلیج فارس اشاره می کند و می گوید ایران در این مناطق بالاترین میزان نفوذ را دارد و بر اساس نوعی توافق فراگیر میان امریکا و ایران می توان به راه حلی دست یافت. ایران نیز از همین زاویه این طرح را مطرح می کند. لذا به نظر می رسد اضافه کردن برخی موضوعات، اصل موضوع را تغییر چندانی نمی دهد.

وزیر امور خارجه بحرین طی نامه هایی به وزرای خارجه کشورهای 1+5، این طرح را دخالت در امور داخلی بحرین دانسته و با آن مخالفت کرده است. به نظر شما این مخالفت در نهایت به ضرر ایران به عنوان پیشنهاد دهنده تمام نمی شود؟

به نظر می رسد واکنش وزیر خارجه بحرین امری کاملا طبیعی است. به دلیل این که به این ترتیب دو کشور دیگر در مورد اوضاع داخلی بحرین بحث می کنند. اما پذیرش این موضوع از طرف ایران و غرب معنای آن این است که بحران بحرین یک بحران داخلی نیست و یک مسئله منطقه ای و بین المللی است که باید با کمک کشورهای منطقه و کشورهای ذینفوذ بین المللی حل و فصل شود. وزیر خارجه بحرین، هم چنان تصور می کند که بحران بحرین یک مشکل داخلی است.

قبل از این که چنین طرحی مطرح شود، روابط ایران و کشورهای عربی سرد بود. با توجه به واکنش شورای همکاری خلیج فارس، آیا این بحث منجر به سردتر شدن رابطه ایران و کشورهای عربی نخواهد شد؟

رابطه ایران و کشورهای عربی به مجموعه ای از پارامتر ها بر می گردد که عمدتا با بحث هم پیمانی مرتبط است. بیشتر کشورهای عربی با کشورهای غربی هم پیمان هستند. به تبع این هم پیمانی، رابطه آن ها با ایران چندان گرم نیست. هر آن چه که به عنوان تشدید تضاد مطرح می شود، تحت تاثیر همین عامل است. ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای به دور از هم پیمانی با کشورهای غربی است در حالی که کشورهای عربی عمدتا با غرب متحد هستند. لذا این چالش و تضاد ربطی به این مسئله ندارد و از قبل وجود داشته است. چنان چه مشاهده می کنیم در گذشته که چنین بحران هایی وجود نداشته، وضعیت روابط به همین صورت بوده است. علاوه بر این برخی مسائل در سطح منطقه از جمله مسئله بحرین نمی تواند داخلی باشد. سرکوب شیعیان بحرین نمی تواند یک مسئله داخلی باشد. به هر حال جامعه اکثریت شیعه ایران بر دولت فشار وارد می آورد تا کاری برای این مردم انجام دهد. در نهایت دولت ایران نمی تواند نسبت به اتفاقات بحرین ساکت بماند. همان طور که عربستان نتوانست در قبال این بحران سکوت کند و برای مهار قیام مردم بحرین به این کشور نیروی نظامی اعزام کرد. بنابراین این نوع مسائل علی رغم این که داخلی است، اما چون امتداد منطقه ای دارد، به طور طبیعی چه دولت بحرین بخواهد و چه نخواهد در دستور کار این گونه مذاکرات قرار می گیرد.

شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه معتقدند آن ها هم باید در مذاکرات ایران و 1+5 حضور داشته باشند. آیا آن ها هم برای تاثیرگذاری در موضوع هسته ای ایران از همین منطق استفاده می کنند؟

خیر؛ کشورهای شیخ نشین خلیج فارس به شدت نگران گفت و گوی ایران و 1+5 هستند. به عبارت دیگر آن ها هر گونه سازش میان ایران و کشورهای غربی را به زیان خود می دانند. به همین دلیل این ها درخواست کرده اند که در این مذاکرات حضور پیدا کنند تا طرف زیان دیده معادله نباشند. اما این ها ربطی به پرونده هسته ای ایران ندارند و در نهایت ایران هم اگر با 1+5 مذاکره می کند به این دلیل است که این پرونده در شورای امنیت است و اعضای این گروه نیز اعضای دائمی شورای امنیت هستند. بنابراین ایران به حکم ضرورت های سیاسی این گفت و گو ها را پذیرفته است و قطعا با حضور کشورهای عربی و دیگر کشورهایی که می خواهند در مذاکرات حضور یابند، مخالفت خواهد کرد./12

انتشار اولیه : شنبه 28 بهمن 1391 / باز انتشار : چهارشنبه 3 اسفند 1391