تحولات جديد در سياست خارجى ايران از کجا ريشه مى گيرد؟

ديدارهاى ولاديمير پوتين، رئيس جمهور روسيه با برخى از مقامات اروپايى و آمريکايى پيش از سفر به ايران و همچنين نفس حضور يک رئيس جمهور کشور روسيه پس از سال هاى در تهران، موجب شد که اصل نشست کشورهاى ساحلى درياى خزر و توافقات آن به موضوعى حاشيه اى تبديل شود.

اجلاس مذکور همچنين در حالى پايان يافت که اعلام شد رئيس جمهور روسيه حامل پيام مهمى براى مقامات ارشد ايران در زمينه برنامه هاى هسته اى بوده است. انتشار اين خبر باعث شد که با وجود به پايان رسيدن اجلاس مذکور، بار ديگر توجه محافل خبرى دنيا به ايران و مباحث مطروحه در تهران معطوف شود. اين خبر را اولين بار علی لاريجانى، دبير شوراى عالى امنيت ملى اعلام کرد. کسى که چندى بعد با اعلام استعفايش، خود خبرساز شد. 

خبر استعفاى علی لاريجانى از چند جهت داراى اهميت بود. اول اين که وى به عنوان مذاکره کننده اصلى هسته اى ايران زمانى تصميم به استعفا گرفته است که قرار بود به زودى با خاوير سولانا، مسئول سياست خارجى اتحاديه اروپا گفت و گوهاى حساسى داشته باشد.

دوم اين که اين استعفا به فاصله کوتاهى پس از ارائه پيشنهادى جديد از سوى پوتين به ايران انجام گرفته بود.

سوم اين که کناره گيرى آقای لاريجانى به زعم برخى از محافل خبرى به نوعى بيانگر تلاش جديد آقای احمدى نژاد براى اعمال نظرات بيشتر در مسئله هسته اى ايران است. رويکردى که با مخالفت جدى علی لاريجانى مواجه شده بود.

به هر حال سعيد جليلى از سوى رئيس جمهور به عنوان دبير جديد شوراى عالى امنيت ملى معرفى شد و در حالى براى مذارکره با سولانا راهى ايتاليا شد که لاريجانى در کسوت نماينده رهبرى در اين مذارکرات وى را همراهى مى کرد.

يک روز قبل از اين که اين دو خود را براى مذاکرات با اروپائى ها عازم در رم آماده مى کردند، سخنگوى رابرت کوچارايان، رئيس جمهور ارمنستان اعلام کرد که محمود احمدى نژاد به دلايل مسائل داخلى در ايران سفر دو روزه خود را به ايروان ناتمام گذاشته است. با اين حال احمدى نژاد گفت که وى حتى بيش از موعد تعيين شده در ارمنستان مانده است. 

اما در روز دوم سفر هيات ايرانى به رم وقوع اتفاقى تازه در سياست خارجى ايران توجه بسيارى از ناظران را بارديگر متوجه تحولات سريع ايران کرد: شايعه استعفاى منوچهر متکى، وزير امور خارجه ايران.

وزير امور خارجه ايران اما به اين شايعات بلافاصله واکنش نشان داده و آنه را تکذيب کرد. وى گفت: برنامه‌ وزارت امور خارجه تقريبا تا پايان سال مدون است و کارهای زيادی برای انجام دادن داریم و من مکلف هستم تا این برنامه‌ها را پی‌‌گيری کنم.

آقای متکى با بیان اینکه بیگانگان خواهان ثبات و آرامش در ایران نیستند اظهار داشت که آنها از هر شایعه، تحول و رخدادی در جهت بی‌ثباتی در جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌کنند و دلیل آن نیز روشن است.

اما اين شايعه در ادامه تحولاتى که ذکر آن رفت، موضوعى بود که گمانه زنى هاى بين المللى بسيارى را در پى داشت. مخصوصا اين که اخبارى نيز در مورد برخى جابجايى ها در وزارت خارجه و همچنين تغييراتى در ساختار آن منتشر شد. اخبارى که منوچهر متکى آنها را مورد تاييد قرار داد.

بر اساس اين تغييرات معاونت آفریقا و عربی وزارت امور خارجه به دو معاونت عربی و همسایگان و معاونت آفریقا که حوزه وسیعی را در بر می گیرد، تقسیم خواهد شد. همچنين تصميم گرفته شده است که معاونت اروپا و آمریکا نیز به دو معاونت اروپا و قاره آمریکا تقسیم شود که کشورهای آمریکای لاتین نیز در معاونت قاره آمریکا قرار خواهد گرفت. عنوان سفير ايران در ژاپن معرفی خواهد‌شد.

متکی در خصوص تعیین جانشین معاون سابق اروپا و آمریکای این وزارتخانه نیز اظهار داشت: جانشین معاونت اروپا براساس ساختاری که به شکل جدید ایجاد خواهد شد، اکنون تعیین شده است. از سوى ديگر در خبرها آمد که عباس عراقچی معاون حقوقی و بين‌المللی وزارت امور خارجه به زودی به

آقای عراقچی که در نشست مهم امنیتی بغداد که در اسفندماه سال گذشته و با حضور همسايگان عراق، آمريکا و بريتانيا برگزار گردید، به عنوان سرپرست هيئت ايرانی شرکت داشت،پیشتر نیز یک دوره سفیر ایران در فنلاند بوده‌است.

همچنين در راستاى تغييرات جديد در وزارت خارجه ايران، علیرضا شیخ‌عطار طی حکمی از سوی منوچهر متکی، وزیر امور خارجه کشورمان به سمت قائم مقام وزیر امور خارجه منصوب شد. وی پیش از این در سمت معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه مشغول به کار بوده است.

انعکاس گسترده اخبار مربوط به دستگاه ديپلماسى ايران در رسانه هاى خارجى باعث شد که برخى از ناظران داخلى آن را يک جنگ روانى جديد به منظور تضعيف روحيه ايران در عرصه بين الملل ارزيابى کنند.

اما توالى اين وقايع و اهميت آنها در برهه کنونى که ايران فشارهاى زيادى را از سوى غرب براى عقب نشينى از برنامه هايش تحمل مى کند، باعث شده است که برخى از تحليلگران خارجى اين حوادث را نشانه اى از آغاز برخى تغييرات در سياست خارجى بدانند.

وگنی ساتانوفسکی، رئیس انستیتو خاور نزدیک روسیه در اين مورد ابراز عقیده نموده است که استعفای علی لاریجانی می‌تواند به معنای آغاز برخی تغییرات در سیاست خارجی کشورمان باشد. به گزارش خبرگزاری روسی ریانوستی یوگنی ساتانوفسکی روز شنبه در مسکو گفت که مسلماً یک چنین استعفایی به معنای بروز تغییراتی در وضعیت و یا اقداماتی در صحنه سیاسی داخلی است که در نهایت ناگزیر بر سیاست خارجی تاثیری خواهند داشت.

ساتانوفسکی در ادامه ابراز عقیده کرد که نوعی تغییر محسوس در سیاست داخلی ایران آغاز شده است. در همين راستا داريوش قنبرى، عضو کميسيون امنيت ملى و سياست خارجى مجلس شوراى اسلامى ضمن قوى خواندن احتمال استعفاى آقای متکى، گفته است که در شرایط فعلی و با توجه به موضع اصولگرایان مجلس و کشور و همچنین انتقادات تند آنان در مورد استعفای آقای لاریجانی و واکنش منفی بسیاری از هواداران رییس‌جمهوری به این موضوع، بحث استعفا یا برکناری منوچهر متکی فعلا منتفی شده است.