ترکیه بر سر دوراهی

دیپلماسی ایرانی: به نظر می‌رسد افزایش فشارهای آمریکا بر ترکیه برای اجرای تحریم‌ها علیه ایران، ترکیه را در موقعیتی سخت قرار داده است. ترکیه یکی از شرکای تجاری مهم ایران است و خصوصا در سال‌های اخیر از رابطه با ایران سود زیادی به دست آورده است. با این حال ترکیه یک متحد جدی برای غرب در منطقه است و نمی‌خواهد به واسطه ارتباط با ایران روابط استراتژیکش با غرب به خطر بیفتد.

افزایش مناسبات تجاری ایران و ترکیه  

حجم مناسبات مالی و تجاری ترکيه و ايران در سالهای گذشته رو به افزایش بوده است. حجم این مناسبات در سال ۲۰۰۸ به ۱۵ ميليارد دلار رسيد و در دیدار ماه گذشته روسای جمهور دو کشور، دو طرف ابراز امیدواری کردند تا مبادلات میان دو کشور تا پایان سال 2015 به 25 میلیارد دلار برسد. هفته گذشته نیز رجب طيب اردوغان، نخست وزير اين کشور در ديدار با محمد رضا رحيمی، معاون رييس جمهور ايران گفت که حجم اين مناسبات ظرف پنج سال آينده قرار است سه برابر شود. علاوه بر اظهار تمایل مقامات دو کشور به افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری آمار نیز گویای افزایش این تعاملات است.

ميزان صادرات غيرنفتى ايران به کشور ترکيه در هفت ماه نخست امسال به 333 ميليون و 30 هزار دلار رسيد که در صورت تداوم اين روند، ارزش صادرات غيرنفتى کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته بيش از پيش افزايش خواهد يافت.          

ارزش صادرات نفت و فرآورده‌هاى نفتى ايران به ترکيه در سال 2003 ميلادى، ‌يک ميليارد و 183 ميليون دلار بود که اين ميزان يک سال بعد به يک ميليارد و 354 ميليون دلار رسيد و اين رقم در سال 2005 به دو ميليارد و 380 ميليون دلار افزايش يافت.

براساس آخرين آمارهاى رسمى ميزان صادرات نفت و فرآورده‌هاى نفتى کشورمان به ترکيه در سال 2006 ميلادى سه ميليارد و 801 ميليون دلار برآورد شده است.

همچنين واردات غيرنفتى کشورمان از ترکيه در فاصله سالهاى 82 تا 86 به ترتيب ‌517،‌ 728، 842 و 857‌ ميليون دلار ارزيابى شده است.

اين ميزان در سال 86 نزديک به يک ميليارد و 300 ميليون دلار رسيد و در هفت ماه نخست امسال 728 ميليون و 60 هزار دلار است.

طبق آخرین آمار گمرک، در فروردین ماه امسال صادرات کشورمان به ترکیه نسبت به ماه مشابه سال گذشته از لحاظ وزن 25.8درصد و از لحاظ ارزش 77.3درصد رشد کرده است. هوشنگ فاخر، نایب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، در همایش تجاری ایران و ترکیه در سال گذشته از رشد 25 درصدی صادرات ایران به ترکیه خبر داد. به گفته فاخر، این رشد 25 درصدی صادرات ایران به ترکیه با احتساب میعانات گازی به رقم 505 میلیون دلار افزایش یافته است. 

براساس برنامه اقتصادی دو کشور، تا پنج سال آینده حجم مبادلات ایران و ترکیه از 10 به 30 میلیارد دلار افزایش می‌یابد. ایران در میان شرکای صادراتی ترکیه چهاردهم و در میان شرکای وارداتی ترکیه دهم است و ترکیه در میان شرکای صادراتی ایران هفتم و در میان شرکای وارداتی دهم است.

فشارهای آمریکا

آمریکا در ماه‌های گذشته پس از تصویب قطعنامه 1929 و نیز پس از تصویب تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، چند هیئت برای بررسی چگونگی اجرای تحریم‌ها توسط ترکیه به این کشور اعزام کرده است. یکی از مقامات سفارت آمریکا در آنکارا اعلام کرد مقامات وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری آمریکا در سفر به آنکارا تحریم‌های سازمان ملل و همچنین بسته تحریم‌های جدید آمریکا را که به امضای باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا رسیده، مورد بحث و بررسی قرار دادند.

یک مقام وزارت خارجه ترکیه اعلام کرد: در این نشست آمریکا و ترکیه در خصوص تحریم‌های آمریکا علیه ایران تبادل نظراتی صورت گرفت. با این حال وی  تأکید کرد: ما به آمریکایی‌ها اعلام کردیم که ترکیه هیچ الزامی ‌برای پیروی از تحریم‌های یکجانبه علیه ایران نمی‌‌بیند.

با این حال انتشار گزارش خبرگزاری رويترز موجب شده که مقامات آمریکایی فشار بیشتری بر ترکیه وارد کنند. در این گزارش ذکر شده که ترکيه و برخی ديگر کشورهای دوست آمريکا هنوز هم مناسبات مالی و بانکی خود را با موسسات ايرانی مظنون به مشارکت در برنامه‌های هسته‌ای آن کشور ادامه می‌دهند که اين وضعيت باعث شده که اقدام‌های غرب برای محاصره اقتصادی ايران تضعيف شود.

این خبرگزاری یک گزارش امنیتی را نقل کرده و نوشت: «گسترش و رونق روابط تجاری و مالی ترکيه و ايران گذرگاه مناسبی برای ورود و تماس ايران با اروپا ايجاد کرده است. بانک‌ها و موسسات ايرانی از طريق بانک‌های ترکيه و تبادل ارز می‌توانند به شبکه مالی و بانکی اروپا دست يابند.»           

این گزارش واکنش ظفر چاغلایان، وزير تجارت خارجی ترکیه را به همراه داشت که ضمن رد این گزارش اعلام کرد که هيچ بانک و يا شرکت تجاری و مالی ترکيه خلاف تحريم‌های شورای امنيت سازمان ملل عليه ايران عمل نمی‌کند و تاکنون تخلفی در این زمینه هم صورت نگرفته است.

با این حال او تاکید کرد که ترکيه بايد با همسايگان نزديک خود رابطه داشته باشد و بانک‌های ترکيه هم بايد از بانک‌های ايرانی حمايت کنند اما ما هيچ حضور و دخالتی در هرگونه حمايت از عمليات تروريستی و يا تروريسم، نداريم. وزير تجارت خارجی ترکیه تصریح کرد که در پی درخواست رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه مبنی بر افزايش همکاری‌ها با ايران، با مديران و نمايندگان بانکداری ترکيه ديدار کرده است.

دو راهی انتخاب

به نظر می‌رسد ترکیه قصد ندارد به راحتی از خیر تجارت پر سود با ایران بگذرد. ترکیه تجربه خوبی از استفاده از تجارت با ایران برای توسعه خود دارد. در زمان جنگ ایران و عراق که تجارت ایران با بسیاری از کشورها محدود یا قطع شده بود ترکیه با گسترش این رابطه از منافع تجارت با ایران در جهت توسعه خود استفاده کرد.

با این حال این بار فشار ترکیه برای محدود کردن این رابطه بسیار بیشتر از گذشته است. ترکیه تلاش می‌کند تا آنجا که ممکن است در مقابل خواست ایالات متحده و متحدانش برای گسترش تحریم‌ها علیه ایران مقاومت کند. با این حال این مقاومت تا زمانی است که منافع حیاتی این کشور در روابط با غرب به خطر نیفتد. ترکیه به ایران از جهت تامین انرژی نیازمند است علاوه بر این برای وجهه ترکیه در میان کشورهای اسلامی ‌مناسب نیست که به تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران اقدام کند. با این حال این بسیار محتمل است که اگرفشارهای آمریکا افزایش یابد این کشور بدون آنکه رسما اعلام کند به اعمال تحریم‌های بیشتر از تحریم‌های سازمان ملل اقدام کند. به نظر می‌رسد ترکیه به زمان تصمیم‌گیری نزدیک می‌شود. انتخاب بین تداوم تجارت پرسود با ایران و آزردن غرب یا اجرای تحریم‌ها و استفاده از مزیت‌های ارتباط با غرب.