رسانه مستقل؛ فرصت یا تهدید؟

  امروزه هیچ تردیدی در خصوص اهمیت و نقش مستقیم و تاثیرگذار مطبوعات و رسانه های جمعی در عرصه های مخنلف زندگی فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی مردم جهان و وجود این باور در میان نخبگان و روشنفکران و سیاسیون و آحاد مردم وجود ندارد. و بی شک به همین دلیل است که به پیشنهاد یونسکو و تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر سال ۱۹۹۱ میلادی، سوم ماه مه هر سال به عنوان روز جهانی مطبوعات نامگذاری شده و همه ساله گرامی داشته می شود.

هرچند در حال حاضر بخشی از دولت های کشورهای جهان سوم یا در حال توسعه نتوانسته اند خود را با این نیاز و واقعیت سازگار نمایند و رسانه و اطلاع رسانی مستقل و آزاد را در جوامع خود به رسمیت بشناسند و زمینه و بستر لازم را برای فعالیت حرفه ای رسانه فراهم کنند.          
           
این یک ضرورت و واقعیت تجربه شده و در عین حال علمی است که مطبوعات و رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی، نه تنها تهدیدی برای دولت های دمکراتیک و برآمده از رای مردم بشمار نمی آیند بلکه یک فرصت بزرگ محسوب می شوند. مطبوعات به عنوان زبان و واسطه ی مردم با حکومت کنندگان، در روشنگری و ارائه طریق صحیح و واقعی و انتقال واقعیت جامعه به دولت ها همانند ناظر مستقل و بی نظر و بی طرف و یک بازوی قدرتمند، نقش اساسی و کلیدی دارند و با اطلاع رسانی صحیح و شفاف سازی امور قادر به فراهم کردن این فرصت و بستر هستند  تا دولت را از مسیر اشتباه در برنامه ریزی و سیاست گذاری و اداره کشور برحذر دارند. 

رسانه ی مستقل، زبان مردم است و در عین حال واسط و رابط  صادق میان دولت و ملت. رسانه مستقل از آنجایی که وامدار دولت و حکومت نیست و منفعتی از قبل ارتباط با دولت ها ندارد لذا انتقادهایش، در مسیر اصلاح و کمک به دولتمردان و مجریان امور برای حل معضلات اجتماعی اقتصادی سیاسی جوامع است هرچند ممکن است در بسیاری موارد، مثل یک داروی تلخ، برای درمان یک بیماری عمل کند. 

برخورداری یک جامعه از رسانه ی مستقل و پرسشگر می تواند به عنوان یک سوپاپ اطمینان، نقش ویژه ای در امنیت و پیشرفت و توسعه یک کشور و رفع تهدیدات سیاسی و فرهنگی و مشروعیتی از دولت مستقر، ایفاء نماید، و در عین حال مانع از انباشت مطالبات بدون پاسخ مردم در لایه های اجتماع ، و تبدیل آن به یک تهدید  و شورش اجتماعی شود.

هیچ دولت مستقر، مقتدر، خدمتگذار و عاقلی، تحت هیچ شرایط کانال اطلاع رسانی از طریق مطبوعات و تحلیل وضع موجود جامعه ی خود را مسدود و محدود نمی کند و صرفا به اطلاعات و تحلیل های اطرافیان و هواداران و مشاوران خود بسنده نمی نماید. دلیل آن نیز کاملا روشن است، مشاوران و اطرفیان و هوادارن و کارگزارن دولتها از قبل ماندگاری دولت بر سر قدرت، منتفع می شوند و لذا خودآگاه یا ناخودآگاه همواره سعی می نمایند، وضعیت جامعه را مطلوب تحلیل و تفسیر و گزارش نمایند، و به همین خاطر از انتقال صحیح حقایق و واقعیت اجتماعی به نبخگان حکومتی پرهیز می نمایند و نتیجتا غلفت و بی اطلاعی دولت از مشکلات پیش روی جامعه، درنهایت آنان را در مقابل مردم قرار داده و مقبولیت و مشروعیتش با پرسش رو به رو شده و سیر نزولی پیدا می کند.

امروزه ، مطبوعات در زمینه ی مسائل تحلیلی، سرعت در اطلاع رسانی، حرکت و پیش بینی برخی از وقایع و رویدادها و ارائه آگاهی های لازم به جامعه،برای بالابردن حساسیت مردم نسبت به واقعیت های اجتماعی، و بطورکلی نظارت بر کلیه امور مرتبط با سرنوشت مردم یک جامعه، نقش بسزایی دارند. در عین حال مطبوعات، به عنوان مهمترین ابزار ارتباط جمعی، به ویژه در عصر ارتباطات و انفجار اطلاعات، فرصتی است برای بیان اندیشه ها و نظرات و تبادل افکار در مسیر بهروزی و کامیابی و پیشرقت ملتها، در حوزه های گوناگون فرهنگی ، اقتصادی، اجتماعی، که دولتها هیچ زمان نباید از این ظرفیت بالقوه و ابزار مهم غافل شده و آن را به فراموشی سپرده و به حاشیه برانند و جامعه را با سانسور و محدودیت و محرومیت از رسانه ها رو به رو ساخته و این نهاد مردمی مهم را رقیب و دشمن خود پنداشته و حذف نمایند.  بالا بودن شاخص آزادی مطبوعات، انتشار رسانه مکتوب و مستقل و آزاد و در سالهای اخیر نیز نشریات مجازی و الکترونیکی، روزنامه خوانی و روزنامه نگاری در هر جامعه، در کنار سایر شاخص های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، نشان و حکایت از رشد بالا و پیشرفت و توسعه در کشورهای مورد نظر دارد.  و بالاخره اینکه، رسانه و روزنامه به عنوان ابزاری کم هزینه و مهم برای نظارت مردمی بر عملکرد دستگاههای دولتی و حکومتیِ اداره کننده کشور، در اختیار دولت ها و ملت هاست، تا با بهره گیری از این ابزار نوین، انتقال واقعیت ها و اطلاعات به کارگزاران حکومتی، و نظارت بر عملکردها به درستی صورت پذیرد و در عین حال، از بروز شایعات و ترویج آن در سطح اجتماع و جامعه جلوگیری نماید و همه ی رویدادها ، اتفاقات و اطلاعات را همانند یک ظرف شیشه ای در منظر و دید عموم مردم و جامعه قرار دهد. همزمان با نگارش این یادداشت در آستانه روز جهانی مطبوعات، در حال مشاهده ی گفت و گوی صریح و انتقادی رسانه ی ملی با مصطفی پورمحمدی رییس سازمان بازرسی کل کشور در برنامه نگاه یک بودم که طرح یک سوال و پاسخ آن بی ارتباط با این یادداشت نبود. مجری از رییس بازرسی کل کشور در ارتباط با نهاد نظارت کننده بر عملکرد خود سازمان بازرسی سوال کرد و البته پاسخ صریح و روشنی دریافت نشد اما تلویحی به نقش و مسوولیت مردم اشاره گردید و به نظر نگارنده، جای این پاسخ خالی بود که بی تردید نهاد اصلی نظارت کننده بر عملکرد دستگاههای اجرایی و تقنینی کشور و  حتی نهادهای نظارتی پیش بینی شده ، با واسطه و یا بدون واسطه خود مردم هستند و سوال اینجاست که آیا نهاد مردمی و غیردولتی، برای این امر، به غیر از مطبوعات و رسانه ها وجود دارد تا این نقش نظارتی را به نحو احسن و کامل ایفاء نمایند؟ و آیا نباید با تقویت جایگاه رسانه و مطبوعات در جامعه به نقش و وظیفه ی مهم نظارت و پاسخگو کردن دست اندرکاران و کارگزاران و مجریان امور در کشور  جامعه عمل پوشاند، همانطوریکه وظیفه و نقش این نهاد، در اصول مصرح و گوناگون قانون اساسی و قوانین عادی پیش بینی شده و مورد توجه جدی قرار گرفته است.