افغانستان محور نشست‌هایی از جنس و سطح متفاوت
گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با محمد ابراهیم طاهریان، سفیر سابق ایران در پاکستان و تحلیل‌گر مسائل افغانستان و پاکستان:
به نظر می‌رسد که نشست استانبول در راستای نشست لندن و مقدمه‌ای برای آن محسوب می‌شود، ارزیابی شما چیست؟
الزاما این طور نیست چراکه نوع نشست مسائل دارند. ممکن است کارکرد اجلاس اسلام آباد و اجلاس‌های بعدی در مورد افغانستان یکسان باشد اما به نظر می‌رسد که دو برنامه‌ریزی جدا از هم در برگزاری اجلاس اسلام آباد و اجلاس استانبول و لندن در مورد افغانستان وجود دارد.
این نکته کارشناسان افغانستان را نگران می‌کند که شاهد افزایش رفتارهای شکلی در مورد افغانستان هستیم اما خروجی این رفتارها لزوما بر محتوا تاثیر نخواهد داشت.
اکنون در افغانستان شاهد واگرایی میان عناصر تصمیم ساز و نخبه هستیم و باید همه نشست‌هایی که در مورد افغانستان برگزار می‌شوند متوجه وقایع داخلی افغانستان باشند و به عنوان اولویت، به حل مسائل داخلی افغانستان اهتمام ورزند.
با توجه به اهمیت نشست لندن و نشست استانبول به جهت حضور کلیه بازیگران موثر در عرصه افغانستان و وجهه بین المللی این نشست‌ها در یک مقایسه تطبیقی تا چه اندازه نشست اسلام آباد را کارآمد می‌دانید؟
نشست اسلام آباد بیشتر جنبه منطقه‌ای داشت و بسیاری از کشورها و سازمان‌ها در این نشست شرکت نداشتند اما در نشست استانبول عمده همسایگان افغانستان و برخی سازمان‌های بین المللی حضور داشتند. لذا می‌توان گفت که جنس و سطح نشست‌های اسلام آباد و استانبول متفاوت است و این دو نشست در مقایسه با نشست لندن نیز در سطوح کاملا متفاوتی قرار دارند.
گفته می شود که حدود هفتاد کشور و سازمان در نشست لندن حضور خواهند داشت و بنابراین آمادگی بیشتری برای برگزاری این نشست در نظر گرفته شده است. با این حال به نظر نمی‌رسد که نشست لندن خروجی فوق العاده‌ای در مورد مسائل افغانستان داشته باشد.
در نشست اسلام آباد ایران بر اهمیت راهکارهای منطقه‌ای در حل بحران افغانستان تاکید کرد در حالی که بسیاری از همسایگان افغانستان در این نشست حضور نداشتند، به نظر می‌رسد که تهران با همین دیدگاه قصد حضور در نشست‌های دیگر در مورد افغانستان را دارد، آیا تناقضی دیده نمی‌شود؟
روند برگزاری نشست‌هایی با محوریت افغانستان بیشتر یک روند شکلی به نظر می‌رسد تا روندی محتوایی. ممکن است هم برگزار کنندگان و هم شرکت کنندگان بنا به درخواست افکار عمومی خود در این نشست‌ها دستور کار متفاوتی داشته باشند.
این روند ممکن است کمترین تاثیر را بر مسائل افغانستان داشته باشد اما باید به این نکته توجه کرد که نشستی بین المللی در مورد مشکلات افغانستان تنها در شرایطی کارآمد خواهد بود که اول حول محور سازمان ملل باشد، دوم کلیه عناصر مطرح در صحنه افغانستان در آن حضور داشته باشند و سوم از ظرفیت‌های منطقه‌ای و کشورهای منطقه به شکلی واقعی استفاده شود. به نظر می‌رسد که اکنون چنین شرایطی وجود ندارد.
در مورد اجلاس لندن باید گفت که اولا این اجلاس با محوریت افغانستان برگزار نمی‌شود، ثانیا دیدگاه و مصالح و منافع کشورهای منطقه و به خصوص کشورهای همسایه افغانستان لحاظ نشده است و در نهایت این اجلاس در حال گذاشتن سنگ بنای غلطی است به این معنا که بدنبال پذیرفته شدن مشروعیت کار جریان افراط از سوی جامعه بین المللی است.
در نشست لندن در حقیقت جریانی که تا به امروز مشکل افغانستان بوده جایزه دریافت می‌کند و اگر این روند ادامه پیدا کند تشویقی برای جریان افراط خواهد بود.
با توجه به انتقاداتی که به نشست اسلام آباد شده است، برگزاری نشست سران افغانستان، پاکستان و ایران پیرامون مسائل افغانستان تا چه اندازه راهگشا خواهد بود؟
هر نشست منطقه‌ای تاثیر خود را دارد؛ به میزانی که حرف و عمل به هم نزدیک باشد، تاثیر نشست‌ها نیز بیشتر خواهد شد. نوع رویکرد و نگاه تهران- اسلام آباد نسبت به مسائل کابل متفاوت است، آنچه در سه دهه گذشته از کارکرد ایران نسبت به موضوع افغانستان برمی‌آید مبتنی بر توسعه و امنیت در افغانستان بوده اما لزوما سایر همسایگان افغانستان با این رویکرد به مسائل این کشور نگاه نکرده‌اند.
زمانی که جریان افراط برای مدت زمانی بر بخشی از افغانستان مسلط شد، یکی از همسایگان افغانستان به همراه دو کشور عربی این جریان را به رسمیت شناختند. بنابراین به نظر می رسد که نوع و تحلیل و نگاه ایران و پاکستان متفاوت از دیگر کشورهای همسایه افغانستان است. تهران در همان زمان هم از دولت قانونی افغانستان حمایت کرد.
به نظر می‌رسد که نفس نشست‌های منطقه‌ای مثبت است اما تاثیر آن بستگی به میزان تعهد در میدان عمل دارد. باید نشست‌ها از سطح صدوربیانیه فراتر روند و هر تصمیم سیاسی نیاز به عملیاتی شدن دارد و باید برای آن اقدام به سرمایه گذاری سیاسی، امنیتی و اقتصادی کرد.
چرا ترکیه میزبانی این نشست را بر عهده گرفته است؟
ترکیه هم به لحاظ نفوذ و هم به لحاظ سرمایه گذاری در افغانستان از جمله کشورهای کم تاثیر بوده است و بر این اساس اقدامات و تلاش‌های این کشور در قالب برگزاری نشست مربوط به مسائل افغانستان کم نتیجه خواهد بود.
ترکیه با هیچ یک از دو کشور افغانستان و پاکستان هم مرز یا همسایه نیست و کشوری مانند ایران که دو هزار کیلومتر مرز مشترک دارد بطور قطع می‌تواند نقش موثرتری نسبت به ترکیه در تحولات افغانستان داشته باشد.
نظر شما :