سفر خاتمی به عربستان در روزهای انگشت نگاری

درست در روزی که خاتمی پا بر پلکان هواپیما گذاشت و راهی جده شد، خبر رسید که سازمان حج و زيارت نسبت به رفتارهای اخیر سعودى ‌ها نسبت به ایرانیان واکنش نشان خواهد داد.

اگرچه این روزها می شنویم که حتی در ترکمنستان برخوردهای ناشایستی با ایرانیان صورت می گیرد، اما حکایت زائران و رفتار تحقیرآمیز سعودی ها حکایتی دگر دارد. برخورد بد ماموران سعودى هنگام ورود زائران ايرانى به عربستان، مسئله ‌اى است که همچنان رنجش‌‌ خاطر ايرانيان را فراهم می کند.

انگشت ‌نگارى از زنان توسط ماموران مرد سعودى، معطل کردن چند ساعته ایرانیان در سالن ‌هاى فرودگاه جده و بدبینی به آنان باعث شده است تا سازمان حج و زیارت با اعتراض های بی شمار زائران ایرانی مواجه شود.

این سازمان در واکنش به رفتارهاى اهانت‌ آميز اخیر، نامه نگاری هایی با وزارت امور‌ خارجه و وزارت کشور عربستان انجام داده است. سفارت ايران در عربستان نيز اعتراض خود را نسبت به اين روند اعلام کرده‌ است. 

آنچه مشهود است اینکه بى ‌حرمتى و اهانت به زائران ايرانى خانه خدا، امسال نسبت به سال قبل افرايش پيدا کرده ‌است. شدت این برخوردها و نارضایتی ایرانیان - بویژه زنان - تا اندازه ای است که حتی عده ای از تحریم عمره از سوی ایران نیز سخن گفته اند.

این مسائل موجب شده است که نمایندگان مجلس نیز تذکراتی را به سازمان حج و زیارت و دولت بدهند تا نسبت به تحقیر و توهین ایرانیان در عربستان و سایر کشورها با دولت های میزبان مذاکره کنند.

وزارت خارجه اعلام کرده است که این مسئله را در عربستان پیگیری کرده و موضوع در دست بررسی است. اما نگرانی اینجاست که بسیاری معتقدند در شرایط کنونی و با روندی که دیپلماسی عربی ایران طی کرده است، نه تنها امکان اصلاح رفتار و یا عذرخواهی طرف مقابل ضعیف است بلکه شاید تاکیدات بیشتر دولت ایران وضع را از آنچه هست وخیم تر نیز بکند!

روابط بین ایران و کشورهای عربی به وضوح به ضعف گراییده و حتی مراودات اقتصادی فیمابین را تحت تاثیر قرار داده است. در این میان کشورهایی که به طور مستقیم میزبان گردشگران ایرانی هستند بیش از پیش مسئله ساز می شوند. مردم ایران در تماس متداومی که با عربستان و عراق و سوریه به لحاظ وجود اماکن زیارتی دارند، نمودهایی از روابط سیاسی ایران را با این کشورها می بینند و لمس می کنند و درباره آن قضاوت می کنند.

در دوره ریاست‌ جمهوری خاتمی حتی رابطه ایران و مصر تا حدی به سمت بهبودی پیش رفته بود که در مقاطعی احساس می‌ شد روابط دیپلماتیک دو کشور به زودی از سر گرفته خواهد شد و اگر تحرکات و فشارهای خارج از دولت وجود نداشت، شاید این امر محقق می شد. امروز اما رابطه ایران و مصر به اندازه ای تقلیل یافته است که وزیر و سخنگوی وزارت خارجه در مصاحبه هایشان سعی می کنند خود را دوست مصر معرفی کنند، این کشور را صاحب تمدن بنامند و بکوشند در ظاهر عمق مخاصمات به وجود آمده را کاهش دهند.

برقراری دوباره رابطه با الجزایر در دولت خاتمی یکی دیگر از دستاوردهای دیپلماسی عربی او بود، این در حالی است که چندی پیش کشوری مثل مغرب به یکباره روابط خود را با تهران قطع کرد.

می توان گفت بعد از سیاست تنش ‌زدایی دولت های هاشمی و خاتمی که به بهبود مناسبات ایران با اعراب انجامید و به طور مشخص ادبیات خاتمی عربستانی ها را مسخ کرد و توانست اعتماد آنها را جلب کند، دولت نهم با اتخاذ دیپلماسی تهاجمی همه رشته‌ های پیشین را پنبه کرد و عملا روندی معکوس با تنش زدایی را در پیش گرفت.

در این هنگامه سيد محمد خاتمى نماد اصلاح طلبی ایرانی به دعوت هلموت اشمیت صدر اعظم اسبق آلمان و مالکم فریزر نخست وزیر اسبق استرالیا براى شرکت در شوراى تعامل به عربستان رفته است.

بدیهی است که حضور او در عربستان ارتباطی با دیپلماسی تهاجمی دولت نهم نخواهد داشت و میهمانان خارجی این نشست نیز برای امور دیپلماتیک به جده نیامده اند. با این اوصاف خاتمی پیش از حضور در  نشست شورای تعامل به دیدار نماینده بعثه مقام معظم رهبری در مدینه و مسئولان سازمان حج رفت و درباره مشکلات زائران ایرانی در عربستان گفتگو کرد. خاتمی در این باره گفته است که مشکلات زائران ایرانی و مسائل دو کشور را در ملاقات با ملک عبدالله مطرح خواهد کرد.

در نشست شورای تعامل موضوعاتی چون "تفاهم اسلام و مسیحیت؛ ریشه‌های مشترک ادیان"، "وضعیت کنونی جهان و راه‌ های برون رفت از بحران" و"انرژی و آینده جهان" مورد بررسی شخصیت‌های برجسته جهانی قرار می‌گیرد. خاتمی نیز قرار است درباره دو موضوع "اسلام و مسیحیت" و "وضعیت کنونی جهان" سخنرانی کند.