روسيه و مذاکرات ايران و امريکا

امروز بیش از هر زمان دیگری مشخص شده است که ثبات و امنیت در منطقه بدون همکاری ایران امکان­پذیر نخواهد بود، روسیه به عنوان کشوری که نمی­خواهد نفوذ خود را از دست بدهد، سعی می­کند در تمام بازی­ها حضور داشته باشد.

دیپلماسی ایرانی در گفت­وگو با حسن بهشتی­پور نقش روسیه را در بازی­های منطقه­ای، روابطش با ایران و مذاکرات احتمالی ایران و امریکا مورد بررسی قرار داده است.

روسیه اعلام کرده است که همکاری های دفاعی این کشور با ایران در چارچوب قوانین بین المللی است. دلیل تاکید بر این مسئله و اعلام آن از سوی روسیه چیست؟
روسیه می_­خواهد بگوید که ما همکاری دفاعیمان با ایران نقض قوانین بین المللی و همچنین مصوبات شورای امنیت در رابطه با ایران نیست و توجه داریم که درچارچوب مناسبات و قوانین بین المللی، همکاری دفاعی با ایران داشته باشیم. شاهد این ماجرا در این است که روسیه موشک ضد هوایی به ایران می­فروشد. به عنوان مثال، موشک تور ام-1، یک موشک کاملا دفاعی است که علیه هواپیماهای متجاوز دشمن از آن استفاده می­شود. یا موشک ام-300، که موشکی کاملا دفاعی است، موشک ضد هواپیما است و امنیت هوایی ایران را در برابر تجاوز هواپیماهای دشمن تامین می­کند. اگر کسی بخواهد بگوید که روسیه چرا به ایران سلاح می­فروشد، در واقع از منطق زور استفاده کرده است. کسی نمی­تواند به روسیه اعتراض کند که چرا به ایران موشک ضدهوایی می­فروشی.

البته این موشک­ها هنوز به ایران تحویل داده نشده است. اینها جو­سازی است چراکه غرب می­خواهد فضای ایران امن نباشد و زمینه برای تجاوز احتمالی اسراییل و امریکا فراهم شود.

مسکو نگرانی خود را از ایران در قبال امریکا و اسراییل اعلام کرده است. معنای این ابراز نگرانی چیست؟
ابتدا باید این نکته را در نظر داشت که روسیه به ایران کمک نمی­کند، بلکه روسیه در جهت منافع خودش گام برمی­دارد. اگر روسیه به ایران سلاح دفاعی می­فروشد، دلیلش این نیست که دلش به حال ایران می­سوزد، بلکه هدفش تامین منافع خودش است و از فروش این سلاح ها سود می­برد. نکته دوم اینکه نه اسراییل و نه امریکا در حال حاضر در شرایطی نیستند که بخواهند به ایران حمله کنند. فضای بین­المللی این گونه نیست. دولت اسراییل در حال حاضر حتی نمی­تواند در تشکیل دولت خودش موفق عمل کند. در فضای داخلی اسراییل آمادگی برای حمله به ایران وجود ندارد. از سوی دیگر امریکا هم دارای مشکلات اقتصادی فراوانی است و سیاستش نیز در جهت حمله به ایران نیست. اما از جهت تبلیغاتی و جو­سازی، عملیات روانی این مسئله را ادامه می­دهند. روسیه به اینها تذکر می­دهد که ایجاد چنین فضایی در خصوص حمله به ایران منطقه را ناامن می­کند و ایران را به واکنش­های انفعالی وادار می­کند. هشدار روسیه در این چارچوب است. روسیه می­داند که اسراییل و امریکا در حال حاضر در شرایطی نیستند که به ایران حمله کنند. این به این معنا نیست که آنها قدرتش را ندارند، نه، شرایطش را ندارند، چراکه به اندازه کافی گرفتار هستند و مشکلات دارند و نمی­توانند در اعماق مشکلات یک مشکلی بر مشکلات خود اضافه کنند.

پیش­دستی روسیه در همکاری با امریکا در افغانستان را چگونه ارزیابی می­کنید؟
حرکت روسیه باید به درستی تبیین شود. افغانستان برای روسیه منطقه بسیار مهمی است. منطقه­ای است که می­تواند فضایی را آماده کند تا با امریکایی­ها کار کند. بنابراین دلیل حضورش در افغانستان برای حذف ایران نیست و کاری به ایران ندارد. شرایط در افغانستان به گونه­ای نیست که اگر روسیه حضور داشت جایی برای ایران وجود ندارد. روسیه در افغانستان به دنبال منافع خودش است و می­خواهد موقعیت خود را تثبیت کند و تلاش می­کند که در آنجا حضور پیدا کند تا کارت برنده­ای در مقابل امریکا داشته باشد.

منتها به­تازگی شبه­ای نیز ایجاد شد. به محض اینکه امریکایی­ها اعلام کردند از ایران برای شرکت در اجلاس ناتو در امور افغانستان دعوت می­کنند و ایران نیز اعلام کرد که این پیشنهاد را مورد بررسی قرار خواهد داد، روسیه ناگهان با ناتو به توافق رسیدند تا راه­های زمینی و هوایی روسیه را در اختیار ناتو قرار دهند و آنها هم بتوانند سوخت و کالای لازم را به افغانستان برسانند. این خبر نشان می­دهد که روس­ها نسبت به همکاری ایران با امریکا حساس هستند. این یک واقعیت است که مناسبات و گفت­وگوهای احتمالی و یا مذاکرات ایران و امریکا را روسیه با دقت پیگیری می­کند و سمت و سوی روابط ایران و امریکا برایش بسیار مهم است. بنابراین این حرکت روسیه در این شرایط کمی مشکوک بود.

اگر حضور روسیه و ایران در افغانستان با هم همپوشانی ندارد، دلیل این حرکت روس­ها چیست؟
دلیلش این است که روسیه می­خواهد نشان دهد که اگر می­خواهید مسئله افغانستان را حل کنید، نمی­توانید تنها با ایران گفت­وگو کنید بلکه با ما هم باید همکاری کنید.

در دوران سال­های 2001، جبهه اتحاد شمال که علیه طالبان می­جنگید هم با روسیه کار می­کرد و هم با ایران. با وجود آنکه روسیه خاطرات بسیار تلخی را در افغانستان به­جای گذاشته بود اما احمد شاه مسعود با فرانسوی­ها و روس­ها کار می­کرد و امیدوار بود که روسیه، فرانسه و ایران بتوانند طالبان را شکست دهند. به همین دلیل جانشینان احمد شاه مسعود، یعنی ژنرال فهیم و عبدالله عبدالله و یونس قانونی و دیگران علاوه بر اینکه با امریکایی­ها همکاری می­کردند، از پشتیبانی روسیه و حمایت­های ایران علیه طالبان بهره­مند بودند.

مسکو از مذاکرات ایران و امریکا حمایت کرده است. به نظر شما این حمایت در راستای چه اهدافی برای روسیه است؟
این سوال سختی است. ظاهر قضیه این است که روسیه از مذاکرات بین ایران و امریکا حمایت می­کند، چراکه معتقد است این مذاکرات می­تواند تنش­ها را کاهش دهد. ناامن شدن منطقه در سایه درگیر­شدن ایران و امریکا به زیان روسیه است. از این منظر حمایت روسیه از انجام مذاکرات بین ایران و امریکا، حمایتی واقعی است.

اما اگر این مذاکرات به عادی شدن روابط ایران و امریکا منجر شود، این قطعا خوشایند روسیه نخواهد بود. روسیه بیشتر علاقه­مند است که بین ایران و امریکا شکرآب باشد. چرا که از این مسئله استفاده بیشتری می­برد. دست ایران در شرایطی که با امریکا مشکل دارد در مذاکرات با روسیه بسته­تر است. این فرمول را روس­ها به خوبی درک کرده­اند. بنابراین روس­ها از مذاکرات ایران امریکا برای کاهش تنش حمایت می­کنند اما از عادی شدن مناسبات ایران و امریکا حمایت نخواهند کرد و در واقع مطلوبشان نیست. چراکه بهره برداری روس­ها در شرایطی که ایران و امریکا اختلاف نظر دارند بیشتر از شرایط عادی است.