شرکتی که واگنر ترکیه لقب گرفته است

نویسنده: خدایار سعیدوزیری، کارشناس امنیت بین‌المللی و مدرس دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: امروزه در جهان در بسیاری از کشورها، شرکت‌های نظامی امنیتی خصوصی تشکیل شده است که برخی از وظایف و نیازهای امنیتی نظامی از سوی دولت‌ها، به این شرکت‌ها واگذار می‌شود. 

شرکت SADAT یک شرکت خصوصی نظامی – امنیتی ترکیه است که مقر آن در استانبول است. این شرکت در سال 2012 توسط سرتیپ سابق نیروهای مسلح ترکیه، عدنان تانریوردی به همراه ۲۲ تن دیگر از افسران و درجه‌داران نیروهای مسلح ترکیه تأسیس شد. حوزه فعالیت تعریف شده برای آن جهانیست و خدماتی مانند آموزش نظامی و امنیتی، مشاوره دفاعی و خرید و فروش تسلیحات را ارائه می دهد؛ اما واقعیت ماموریت و هدف SADAT همواره محل بحث بوده و با اتهاماتی از سوی احزاب و گروه‌های مخالف حزب عدالت و توسعه (AKP)  مواجه است. این بحث‌ها از حمایت این حزب از ایجاد ارتش خصوصی وفادار به رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری این کشور تا ارتباط و همکاری نزدیک با سازمان اطلاعات ترکیه (میت) را در برمی‌گیرد. درحال حاضر مدیر عامل این شرکت ملیح تانرووردی، پسر بنیانگذار (ادنان تانرووردی) است. این شرکت، واگنر ترکیه لقب گرفته است! فرزند او، ملیح تانریوردی، در حال حاضر ریاست هیئت مدیره را بر عهده دارد. این شرکت بین ۵۰ تا ۲۰۰ نفر از افسران سابق TSK را از شاخه‌ها و تخصص‌های مختلف به خدمت می‌گیرد. فهرست خدمات این شرکت عبارت است از:

* مشاوره
* آموزش
* آموزش نظامی متعارف
* آموزش نظامی غیر متعارف
* آموزش نیروهای ویژه
* تسلیحات

شرکت SADAT یک سازمان خواهر به نام ASSAM دارد که بر مسائل سیاسی تمرکز بیشتری دارد و تا ژانویه ۲۰۲۰ نیز تحت هدایت عدنان تانریوردی بود. این سازمان یک مرکز مطالعات استراتژیک را اداره می‌کند و هر ساله کنفرانس‌هایی را برگزار می‌کند.

بعد از کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶، رجب طیب اردوغان، عدنان تانریوردی را به عنوان مشاور ارشد نظامی در کابینه خود منصوب کرد. رابطه نزدیک بین تانریوردی و اردوغان، که در اواخر دهه ۱۹۹۰ از مناصب سیاسی و نظامی برکنار شده بود، باعث طرح اتهاماتی شد. از جمله این اتهامات این بود که SADAT به عنوان "گروه شبه‌نظامی خصوصی" اردوغان عمل می‌کند.

طبق گفته مایکل روبین از موسسه آمریکایی (AEI)، پرسنل SADAT در شب ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ فعال بودند و در تلاش‌های ضد کودتا شرکت داشتند. روبین و دیگران به پست‌های رسانه‌های اجتماعی و ویدیوهایی که توسط شهروندان ترکیه ضبط شده است، اشاره می‌کنند که ظاهراً پرسنل SADAT را در حال حمله به کودتاچیان در پل بسفر در استانبول، ترکیه نشان می‌دهد.

از جمله فعالیت‌های شرکت امنیتی نظامی SADAT در یک دهه‌ی اخیر می‌توان به این موارد اشاره کرد:

آموزش گروه‌های جهادی سلفی

این شرکت از همان اوایل تاسیس، در حال آموزش عناصر جهادی است که به ایدئولوژی سلفی در سوریه و سایر نقاط خاورمیانه پایبند هستند. پایگاه‌های آموزشی این شرکت نیز طبق گزارش‌های رسانه‌ای در کشورهایی از جمله سومالی و قطر است، جایی که ترکیه مراکز آموزش نظامی ایجاد کرده و با دولت‌های کشورهای میزبان گروه همکاری تشکیل داده است. علاوه بر این، یک ویدیوی وبسایت قطری‌لیکس (مشابه ویکی‌لیکس)، شهر بندری سودانی سوآکین را به عنوان یکی دیگر از مکان‌های احتمالی فعالیت SADAT شناسایی کرده است.

دخالت در جنگ داخلی سوریه

در سال ۲۰۱۲، روزنامه آیدینلیک گزارش داد که SADAT چندین پایگاه در منطقه استانبول و مرمره تأسیس کرده و جنگجویان سوری را آموزش داده است. شرکت تروریست‌های سوری‌ که در جنگ با دولت سوریه بودند را در این تأسیسات برای آموزش منتقل می‌کرد، آموزش می‌داد و سپس ترکیه از آنها در سوریه استفاده کرد. در سال ۲۰۱۵، بنیانگذار SADAT در مصاحبه‌ای ایجاد مناطق خودمختار ترکمن و عرب سنی در امتداد مرزهای ترکیه و سوریه را خواستار شد. تانریوردی حمایت خود را از ارتش آزاد سوریه (FSA) ضد اسد انکار نکرده است و در سال 2012 خواستار آن شد که ترکیه یک مأموریت دیپلماتیک به فرماندهی FSA اعطا کند و گذرنامه‌های دیپلماتیک به پرسنل نظامی و غیرنظامی که FSA صلاح می‌داند، صادر کند و در سال ۲۰۲۱، سادات پکر، از بزرگترین روسای مافیای ترکیه، SADAT را به دخالت در ارسال سلاح به سازمان تروریستی جبهه‌النصره در سوریه متهم کرد.

دخالت در جنگ داخلی لیبی

در ماه مه ۲۰۱۳، برای اولین بار در وبسایت SADAT به لیبی اشاره شد، زمانی که مدیر شرکت از این کشور دیدن کرد تا "نیازهای نیروهای مسلح جدید لیبی را تعیین کرده و امکانات ارائه خدمات مشاوره، آموزش و تسلیحات برای لیبی را بررسی کند."

در سال ۲۰۱۹، SADAT  با ارسال حدود ۱۰ هزار تن سلاح و مهمات (خودروهای زرهی، پرتاب‌کننده‌های موشک و پهپادها) بین ماه‌های ژوئیه و سپتامبر، به میلیشیاهای طرفدار ژنرال خلیفه حفتر سلاح فروخت. این اقدام توسط احزاب مخالف در ترکیه نیز محکوم شده و شکایتی علیه شرکت SADAT به دلیل تجارت غیرقانونی اسلحه ثبت شده است. رئیس جمهور ترکیه با وجود انتصاب بنیانگذار SADAT، عدنان تانریوردی، به عنوان مشاور وی پس از کودتای ۲۰۱۶، هرگونه ارتباط با SADAT را انکار کرده است و ادعا می‌کند که هیچ ارتباطی با رهبری این شرکت ندارد. در مارس ۲۰۲۱، سازمان ملل متحد گزارشی منتشر کرد که در آن به نقض قطعنامه‌های سازمان ملل در لیبی توسط SADAT اشاره شده است.

همکاری با پاکستان در کشمیر

در سال 2022 گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه گروه‌های جنگجوی خارجی و مزدور به‌وسیله SADAT  برای اعزام به کشمیر سازماندهی شده‌اند. این گزارش‌ها زمانی تأیید شد که فرمانده میلیشیا «تیپ‌های سلیمان شاه» در ارتش ملی سوریه، محمد ابو عمشه، اعلام کرد که برخی از واحدهای آن‌ها به منطقه کشمیر منتقل شده‌اند. این جابه‌جایی‌ها در راستای همکاری نظامی – امنیتی میان ترکیه و پاکستان بوده است. گفته می‌شود این واحدها از شهر شیه، نزدیک به منطقه عفرین، منتقل شده‌اند. عفرین یکی از سه منطقه اصلی اداره خودمختار شمال و شرق سوریه است. ابو عمشه همچنین اشاره کرد که به هر نیروی جذب‌شده مبلغ اولیه دو هزار دلار پرداخت خواهد شد. گزارش‌های بیشتری از فعالیت‌های مشابه جذب نیروی انسانی در مناطق عازاز، جرابلوس، الباب و ادلب نیز منتشر شده است. پیشتر نیز SADAT  مسئول استخدام، تجهیز و انتقال مزدوران سوری به باکو برای جنگ در جنگ قره‌باغ ۲۰۲۰ بوده است.

در حقیقت شرکت امنیتی SADAT بازوی غیر رسمی سازمان اطلاعات ترکیه (میت) در جهان و به ویژه منطقه است که بدون پذیرش مسئولیت مداخله مستقیم دولت ترکیه، اقدامات غیرقانونی خود را از طریق مزدوران این شرکت پیش می‌برد. اهم آنچه ترکیه در منطقه و فراتر از آن دنبال می‌کند را می‌توان در چند محور دانست:

مداخله در لیبی با هدف تسلط بر منابع گازی جنوب مدیترانه و نفت لیبی

مداخله در کشمیر با هدف تقویت محور پاکستان – ترکیه برای فشار بر هند به عنوان متحد ارمنستان

مداخله در قره باغ و آسیای میانه با هدف حرکت به سمت ایده ترکستان بزرگ

مداخله در سوریه با هدف کنترل منطقه شامات و به خصوص مناطق کردنشین