چرا قرار بازداشت دیوان بین المللی لاهه علیه سران اسرائیل مهم است

نویسنده: دکتر امیر بی پروا، استاد حقوق بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در 21 نوامبر 2024 دیوان بین الملل کیفری قرار بازداشت بنیامین ناتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و یوآو گالانت، وزیر دفاع سابق اسرائیل را به اتهام جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت صادر کرد.

شعبه محاکمه مقدماتی دیوان بین الملل کیفری بنا بر درخواست دادستان دیوان بین الملل کیفری به اتفاق آرای قضات در ضمن رد اعتراض اسرائیل به صلاحیت دیوان بین الملل کیفری قرار بازداشت ناتانیاهو و یوآو گالانت را صادر کرد.

در خصوص صدور این قرار بازداشت از لحاظ حقوق بین الملل و حقوق بین الملل کیفری نکاتی وجود دارد که از جهت حقوقی حائز اهمیت است:

اول، صلاحیت دیوان بین الملل کیفری اولین نکته ای است که به عنوان بحث مبنایی باید مورد توجه قرار بگیرد. فلسطین عضو دیوان بین الملل کیفری است و به موجب اساسنامه دیوان، دیوان بین الملل کیفری نسبت به جنایات ارتکابی در قلمرو دولت‌های عضو و نسبت به اتباع دولت‌های عضو دارای صلاحیت است. به موجب ماده 12 اساسنامه دیوان بین الملل کیفری جرائم مورد ادعا در قلمرو دولت عضو دیوان ارتکاب یافته و دیوان دارای صلاحیت است و از طرف دیگر قربانیان جنایت نیز اتباع دولت عضو دیوان هست و دیوان از این بابت نیز دارای صلاحیت است.

دیوان بین الملل کیفری قرار بازداشت ناتانیاهو و گالانت را به اتهام ارتکاب جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت صادر کرده که به موجب مواد 5، 7 و 8 اساسنامه دیوان نسبت به جرایم مذکور دارای صلاحیت موضوعی است.

جرایم ارتکابی توسط رژیم اشغالگر قدس شامل جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت است به این شرح که از اکتبر 2023 تا مه 2024 به گرسنگی کشاندن مردم غیر نظامی غزه، استفاده از روش های جنگی غیر متعارف، قتل، اذیت و آزار و دیگر رفتار های غیر انسانی را مرتکب شده است. دیوان همچنین اعلام داشت که ناتانیاهو و گالانت به دلیل حمله به جمعیت های غیر نظامی مرتکب جنایت جنگی شده‌اند و دارای مسئولیت کیفری هستند.

به دلیل نقض های حقوق بین الملل بشردوستانه در مخاصمات بین المللی و مخاصمات داخلی، ارتکاب جنایت جنگی محرز است و از سوی دیگر به سبب حمله گسترده و سیستماتیک به غیر نظامیان در غزه ارتکاب جنایت علیه بشریت محرز شده است.

ممانعت اسرائیل از رساندن سوخت، الکتریسیته، مواد غذایی و کمک های بشر دوستانه به غزه مصادیق جنایت جنگی است که ناتانیاهو و گالانت نسبت به آن مسئولیت کیفری دارند. در طول جنگ غزه بارها اسرائیل از ارسال کمک های بشردوستانه بین المللی به غزه مانع شد.

در جنگ غزه اسرائیل از طریق ایجاد مانع در ارسال کمک های بشردوستانه، قطع سوخت، برق و آب به عنوان یک روش جنگی استفاده کرد که این روش جنگی معادل به گرسنگی کشاندن یا همان استارویشن است که مصداق جنایت جنگی است.

قرار بازداشت ناتانیاهو و گالانت از چند جهت دارای اهمیت است:

اول، استقلال دیوان بین الملل کیفری را به عنوان یک مرجع قضایی بین المللی بیشتر از گذشته نشان می دهد.

دوم، پس از صدور قرار بازداشت پوتین، این رای دیوان علیه رهبران و فرماندهان اسرائیل نشان می دهد که دیوان ابزار سیاسی قدرت ها نیست و در شرایط مختلف در مسیر عدالت کیفری بین المللی حرکت می کند نه سیاست.

سوم، دیوان تا کنون قرار بازداشت سومین رئیس دولت را صادر کرده است. پس از عمر البشیر و پوتین این سومین قرار بازداشت است که علیه نتانیاهو صادر می شود و این نشان می دهد که سران کشورها دارای مصونیت نیستند و عدالت بین الملل کیفری مصونیت سران کشورها را مانع است.

چهارم، قرار بازداشت دیوان می تواند در کاهش نقض حقوق بشر و بشر دوستانه در سرزمین‌های فلسطینی موثر باشد.