به کارگیری الزامات «استرس تست» در واحدهای ۲ و ۳ نیروگاه اتمی بوشهر

اگر حادثه تری مایل‌ آیلند آمریکا در ۱۹۷۹ به ارتقای فرهنگ ایمنی در نیروگاه‌های اتمی و حادثه چرنوبیل به استقرار سازمان بهره‌برداران نیروگاه‌های اتمی (WANO) در ۱۹۸۹ منجر شد، حادثه اتمی فوکوشیما در ۲۰۱۱ به انجام «استرس تست» در تمام نیروگاه‌های جهان منجر شد که بر اساس آن وضعیت نیروگاه‌های اتمی در برابر زلزله، سونامی، قطعی برق اضطراری و سیستم مانیتورینگ پرتویی و غیره مورد بررسی قرار می‌گیرد و این تست نیز برای تنها نیروگاه اتمی ایران انجام شده است.

به گزارش ایسنا، در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ زلزله‌ای به قدرت ۹ ریشتر ژاپن را لرزاند، اما پس لرزه‌های این زلزله بر تن ساختار هسته‌ای تمامی کشورها به ویژه دارندگان نیروگاه‌های اتمی لرزه انداخت.

نیروگاه اتمی فوکوشیما دایچی یکی از بزرگترین نیروگاه‌های جهان است که بخشی از آن در حادثه ۱۱ مارس ۲۰۱۱ به دنبال زلزله و سونامی تخریب شد. در اثر از کار افتادن نیروگاه اتمی شماره ۱ فوکوشیما، نشت مواد رادیواکتیو به وقوع پیوست و در نهایت چهار راکتور از ۶ راکتور این مجموعه از کار افتاد. متخصصان این حادثه را بعد از حادثه چرنوبیل بزرگ‌ترین فاجعه اتمی می‌دانند و از نظر پیچیدگی آن را در مقام نخست فجایع اتمی جهان قرار می‌دهند؛ چرا که تمام راکتورهای نیروگاه فوکوشیما در نتیجه این رویداد با مشکل مواجه شد.

نیروگاه‌های اتمی در کشورهای مختلف بر اساس استانداردهای مشخص و ملی کشوری، حوادث غیرقابل پیش‌بینی از جمله زلزله‌های با قدرت بالا و پرتاب شهاب سنگ به زمین و غیره را طراحی و ساخته می‌شوند. در حالی که ژاپن کشوری زلزله‌خیز است و در این رابطه پیشرفت‌های فنی و ساختمانی خیره کننده‌ای در چند دهه گذشته داشته است، اما در رابطه با سونامی ۱۵ متری پیش‌بینی و آمادگی نداشت. برای نیروگاه‌های اتمی فوکوشیما دایچی زلزله ۱۰ ریشتری پیش‌بینی شده بود، اما آن‌چه از نظرها پنهان مانده بود، سونامی بعد از زلزله با ارتفاع حداکثر ۱۵ متر بود. 

هر چند بسیاری حادثه هسته‌ای فوکوشیما را بعد از چرنوبیل، دومین حادثه بزرگ هسته‌ای قلمداد کردند، اما به عقیده بسیاری دیگر این حادثه هیچ قرابتی با حادثه چرنوبیل ندارد.

پروفسور جورج اشتاینهاوزر از دانشگاه لایب‌نیتس هانوفر معتقد است، برای مثال مقدار زیادی پلوتونیوم و امریسیم در چرنوبیل آزاد شد که طول عمری بیش از ۲۰ هزار سال دارند. بنابراین چرنوبیل برای همیشه آلوده خواهد بود. فوکوشیما داستانی کاملا متفاوت دارد. از آنجا که فوکوشیما فقط مقادیر اندکی پلوتونیوم آزاد کرده است، می‌توانیم آن را نادیده بگیریم و قابل اغماض است. آنچه فوکوشیما آزاد کرد سزیم بود. سزیم ۱۳۷ که طول عمرش ۳۰ سال است.

از زمان فاجعه، ژاپن استانداردهای ایمنی نیروگاه‌های اتمی خود را تغییر داده است و تجربه‌اش را با دیگر کشورهای جهان به اشتراک گذاشت تا جایی که اقدامات اصلاحی و جبرانی به عنوان «استرس تست» مورد تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دیگر نهادها و سازمان‌های مرتبط قرار گرفت و تمامی کشورهای دارای نیروگاه‌ اتمی امروز به انجام این تست ملزم هستند.

دو عدد دیزل ژنراتور سیار توسط شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی خریداری و در سایت نیروگاه اتمی واحد اول مستقر شده است.یک سال پس از حادثه فوکوشیما در سال ۲۰۱۲ در نیروگاه‌ اتمی بوشهر ایران از پیمانکار روس نیروگاه دعوت شد تا برنامه‌ریزی لازم برای انجام «استرس تست» را انجام دهد. اولین اقدام اصلاحی در چارچوب این تست، خرید دو عدد دیزل ژنراتور سیار بود که شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی آن را خریداری و در سایت نیروگاه اتمی واحد اول مستقر کرد. حتی یکی از ضمائم برجام مربوط به ارتقاء ایمنی نیروگاه‌ هسته‌ای بوشهر بود که شامل پشتیبانی فنی از نظام فنی و نیروگاه اتمی برای تکمیل استرس تست بود.

کلیه اقدامات استرس تست مرتبط با حادثه فوکوشیما و ملاحظاتی است که بعد از این حادثه مورد توجه قرار گرفته است.

به گفته مقامات سازمان انرژی اتمی، ۴۷ اقدام اصلاحی در این چارچوب لحاظ شده است که از این تعداد ۳۰ مورد آن انجام شده و انجام سایر موارد هم در دستور کار قرار دارد و تمامی این اقدامات توسط شرکت‌های داخلی در حال انجام و اجرا است. پیاده‌سازی و اجرای اقدامات اصلاحی در دستور کار شرکت توانا، بازوی فنی شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی کشور قرار دارد و این شرکت با همکاری شرکت بهره‌بردار نیروگاه اتمی بوشهر گزارش اولیه استرس تست را تهیه کرده و در نهایت این گزارش به تایید نظام ایمنی هسته‌ای کشور رسید.

در طراحی واحد ۲ و ۳ نیروگاه اتمی بوشهر الزامات مربوط به «استرس تست» در نظر گرفته شده است و تمهیدات لازم برای عدم تکرار حوادث فوکوشیما در نیروگاه‌های جدید دیده شده است.با توجه به اینکه ایران برنامه ساخت تعداد زیادی از نیروگاه‌های اتمی قدرت و کوچک را در دست دارد، ضروری است تا ملاحظات مربوط به استرس تست در نیروگاه‌های جدید از بدو تاسیس و در مرحله ساخت و بهره‌برداری در نظر گرفته شود. 

بر اساس اظهارات مقامات سازمان انرژی اتمی در طراحی واحد ۲ و ۳ نیروگاه اتمی بوشهر الزامات مربوط به استرس تست در نظر گرفته شده است و تمهیدات لازم برای عدم تکرار حوادث فوکوشیما در نیروگاه‌های جدید دیده شده است.

در عین حال، تا یک دهه آینده ایران به احتمال زیاد یک نیروگاه بیشتر ندارد و آن واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر است که بیش از ۱۰ سال از عمر بهره‌برداری آن می‌گذرد، از این رو این نیروگاه برای کشور اهمیت راهبردی دارد و هرگونه اتفاق غیرقابل پیش‌بینی یا فنی برای این واحد می‌تواند کلیه برنامه هسته‌ای ایران را تحت الشعاع قرار دهد. واحد اول نیروگاه بوشهر سرمایه ملی کشور است و عمر اقتصادی آن حداقل باید ۳۰ سال باشد که این یعنی در ۲۰ سال آینده این نیروگاه فعال خواهد بود. ضروری است با توجه به اهمیت این واحد، ایمنی نیروگاه به طور مستمر ارتقا پیدا کند.

تامین و به‌روز رسانی ایمنی نیروگاه بر اساس استانداردهای جهانی به منابع مالی و فنی و به ویژه تعاملات بین‌المللی نیاز دارد که باید امیدوار باشیم این مقولات در اولویت سازمان انرژی اتمی و نه لزوما شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی قرار گیرد. توانمندسازی پشتیبانی فنی بهره‌برداری نیروگاه اتمی بوشهر موضوعی ضروری است و در این راستا رسیدگی به معیشت نیروی انسانی متخصص باید مورد توجه مقامات قرار گیرد تا مانع از خروج این نیروها از کشور شود.