در بوسنی چه خبر است؟

نویسنده: سعید هاشمی، کارشناس توسعه روابط فرهنگی بوسنی و هرزگوین، دانشجوی دکتری تخصصی جامعه شناسی سیاسی

دیپلماسی ایرانی: بوسنی و هرزگوین در اول مارس ۱۹۹۲ از یوگسلاوی سابق اعلام استقلال کرد و در همین سال به عنوان کشوری مستقل از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شد. 

این جمهوری حدود چهار میلیون نفر جمعیت دارد که ۴۸ درصد آنان را بوسنیایی‌های اکثراً مسلمان، ۳۷ درصد را صرب‌های اکثراً ارتدوکس و ۱۴ درصد را کروات‌های اکثراً کاتولیک و بقیه را سایر اقوام مانند کولی ها تشکیل می‌دهند.

بوسنی یکی از کاندیدای بالقوه پیوستن به اتحادیه اروپا و عضویت در ناتو است که مراحل عضویتش به دلیل اختلافات داخلی و محاصره سیاسی کشورهای عضو ناتو، متوقف شده است.

بر اساس قرارداد صلح «دیتون» در سال ۱۹۹۵ میلادی که سرآغازی برای موجودیت جدید بوسنی و هرزگوین بود، این کشور به دو هویت سیاسی؛ جمهوری صربسکا و یک بخش مسلمان و کروات ‌نشین به نام فدراسیون بوسنی و هرزگوین دست یافت. 

با توجه به شرایط خاص ساختار سیاسی و سیستم پیچیده اداری در بوسنی و هرزگوین که به نوعی می توان آن را میراث نامیمون توافق صلح دیتون در پایان جنگ دهه نود میلادی قلمداد کرد، نحوه برگزاری انتخابات سراسری، ترکیب اعضاء ریاست جمهوری و همچنین انتخاب سایر اعضای خانه های نمایندگان و اقوام را باید از مهمترین مسائل مبتلابه آن جامعه بر شمرد.

نهاد ریاست جمهوری در بوسنی قدرت نسبتا زیادی ندارد؛ اما می‌تواند در سیاست کلی کشور به ویژه در روابط خارجی تاثیرگذار باشد. سه عضو این شورا با اجماع تصمیم گیری می‌کنند و یک عضو (چرخشی) به عنوان رئیس دوره ای، هر هشت ماه یک‌بار در این سمت قرار می‌گیرد.

از مهمترین دلایل ضعف قدرت این نهاد، وجود نماینده جامعه بین المللی در بوسنی و هرزگوین است.

با توجه به برگزاری انتخابات سراسری در ماه میلادی گذشته (اکتبر) و نتایج آن، نهایتا در روز چهارشنبه گذشته 25 آبان ماه سال جاری، خانم ژلیکا تسویانوویچ (نماینده صربی از حزب قوم گرای صرب-SNSD)، آقایان دنیس بچیروویچ (نماینده مسلمانان – حزب ضدملی گرای سوسیال دموکرات SDP-) و ژلیکو کومشیچ (نماینده ی کروات ها از اتحادیه ملی گرای کرواسی-DF) به عنوان اعضای شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین در مراسم تحلیف، سوگند یاد کردند که خانم تسویانوویچ به عنوان “اولین زن” رئیس دوره ای این شورا برگزیده شد.

اهم مواضع و برخورد مقامات رسمی و چهره های شاخص سیاسی با نتایج انتخابات اخیر:

- خانم ژلیکا تسویانوویچ اعلام کرده است: "با نیت خیر و با امید به اینکه این گروه به نفع همه شهروندان" بدون توجه به قومیت آنها کار کنند، این پست را به عهده می‌گیرد و قانون اساسی بوسنی و هرزگوین باید رعایت شود و اینکه این کشور خود عامل باشد نه موضوعی برای عوامل خارجی.

این اظهارات رئیس جمهور جدید بوسنی و هرزگوین با انتقاد میلوراد دودیک، رهبر موجودیت صربسکا مواجه شد و خطاب به ایشان گفت: "به تسویانوویچ و رویکرد او احترام می گذارم ولی او به زودی خواهد فهمید که شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین جای خوبی نیست و دستیابی به توافق بر سر چیزی در آنجا بسیار دشوار خواهد بود".

- دنیس بچیروویچ که قبلا از همراهان نزدیک باقر عزت بگوویچ، رهبر حزب اقدام دموکراتیک بوده و مدتی قبل از برگزاری انتخابات از وی جدا شد، در مقام حزب اپوزیسیون در انتخابات حضور داشت و جالب تر اینکه درصد قابل توجهی از رای مسلمانان را به خود اختصاص داد. 

وی به همراه خانم تسویانوویچ، متعهد شد که بر "مبارزه با فقر" و "فرار مغزها" از این کشور تمرکز خواهد کرد. موضوعاتی همچون نرخ بالای بیکاری، فقر، جمعیت مهاجرفرست زیاد و... از معضلاتی است که در چند دهه اخیر، بوسنی را گرفتار کرده است.

- ژلیکو کومشیچ که بار دیگر در شورای ریاست جمهوری قرار گرفته، عضویت در ناتو را "اولویت اول" خود دانسته است. اقدامات و رویه گذشته وی همواره با انتقادات و اتهامات سختی از سوی رهبران صرب و حتی کروات ها در همراهی قابل توجه با مسلمانان روبروست. 

از همین رو، میلوراد دودیک که مراسم تحلیف ریاست جمهوری را به نشانه اعتراض در هنگام سخنرانی کومشیچ ترک کرد، اظهار داشت: "هر چه کومشیچ در سخنانش می گوید دروغ است. وی برخلاف ادعاهای دروغین خود، توسط همه شهروندان انتخاب نشده، بلکه توسط بخشی از شهروندان فدراسیون بوسنی و هرزگوین انتخاب شده و نه بخشی که طبق قانون اساسی بوسنی و هرزگوین باید از سوی آنها انتخاب شود یعنی کروات ها، بلکه با رای بوشنیاک ها انتخاب شده است. کومشیچ با تقلب و دروغ به مقام ریاست جمهوری رسید و برای چهارمین بار حق تعریف شده در قانون اساسی برای انتخاب نمایندگان خود را از قوم کروات دزدید".

- میلوراد دودیک، عضو سابق شورای ریاست جمهوری بوسنی و رئیس جمهور موجودیت صربسکا
دودیک به عنوان رهبر جدایی‌طلبان صرب‌های بوسنی در این انتخابات به عنوان رهبر صرب منطقه خودمختار برگزیده شده و تنها یک هفته پس از انتخابات سراسری، بار دیگر مساله جدایی صربسکا و استقلال منطقه ی صرب‌نشین بوسنی را مطرح کرد.

وی که از مهمترین حامیان ولادیمیر پوتین در منطقه بالکان است و علاقه زیادی به نخست وزیر راست گرای افراطی مجارستان، ویکتور اوربان دارد، در ماه دسامبر گذشته تلاش های زیادی داشت تا نهادهای کلیدی از جمله قوه قضائیه، سیستم مالیاتی و نیروهای مسلح منطقه صرب نشین بوسنی را از دولت مرکزی بوسنی و هرزگووین جدا کند. البته پس از تهدیدهای جدی ایالات متحده امریکا و بریتانیا مبنی بر تحریم در صورت جدایی و استقلال نهادهای کلیدی دولتی این منطقه، اقدامات خود را موقتا به حالت تعلیق درآورد ولی در حال حاضر درخواست های جدایی طلبانه دودیک مجددا مطرح و خبرساز شده است. 

او بارها در سخنرانی‌هایش صربسکا، را به عنوان یک کشور مستقل معرفی کرده و در اظهارات اخیر خود گفت: "ما هیچگاه بوسنی و هرزگووین را به عنوان یک کشور مشترک نپذیرفته ایم".
 
ارتباط با ایران

- باقر عزت بگوویچ، به عنوان رهبر حزب اقدام دموکراتیک (SDA) قدیمی ترین حزب وابسته به مسلمانان، علی رغم همه تلاش ها و بکارگیری روش های مختلف، نتوانست به عنوان نماینده مسلمانان در شورای ریاست جمهوری قرار گیرد. 

آنچه از فضای عمومی جامعه بوسنی و نظرات برخی تحلیلگران حاضر در سارایوو استنباط می شود، حاکی از این است که: عدم اقبال به شخص ایشان در این دوره، ناشی از روند نامطلوب مدیریتی و اقدامات وی در راس حزب مذکور، وجود فساد در حزب و همچنین دخالت های فراوان – نفوذ بیش از حد برخی نزدیکان وی در امور حزب و مناسبات سیاسی در سنوات اخیر بوده است که منجر به ریزش و جدایی افراد زیادی از حامیان او، همچون "دنیس بچیروویچ" شد که نهایتا ایشان با رهبری حزب دیگری در جمع اعضای شورای ریاست جمهوری قرار گرفت. 

البته حزب (SDA) در سایر سطوح سیاسی و اداری مانند پارلمان ملی، اکثریت آراء را کسب کرده است.

برخی از تحلیل های موجود در سطح جامعه ی بوسنی و هرزگوین بر این امر استوار است که: حضور باقرعزت بگوویچ برای جمعیت مسلمانان بوسنی، غنیمت است. چرا که قرار گرفتن شخصی همچون دنیس بچیروویچ که دارای عقایدی سکولار و کمونیستی است را در راس رهبری حزبی برای وضعیت مسلمانان در موجودیت کلی این سرزمین، مشکل آفرین و خطرساز  پیش بینی می کنند.

علی ای حال، با توجه به ترکیب جدید شورای ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین و عدم دستیابی باقر عزت بگوویچ به شورای ریاست جمهوری و تضعیف جایگاه شخصی و حقوقی وی و همچنین تا حدودی حزب تحت اختیار او در منظر توده ی مردم – خصوصا مسلمانان، باید این موضوع را در نظر داشت که این تغییرات و تحولات در فضای سیاسی و اجتماعی این کشور چه تاثیرات مطلوب و یا نامطلوبی را بر مناسبات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی  بوسنی با سایر کشورها و وضعیت مسلمانان در این سرزمین خواهد داشت؟

منابع:

مشاهدات میدانی، وبسایت کلیکس، وبسایت فاکتور، اسلوبوجنیه و دنونی آواز