جانمایی ایران در جنگ گازی روسیه و اروپا/ فرصت تقویت جایگاه کشور در نظم جدید بازار گاز

در شرایط مناقشه گازی روسیه و اروپا، ایران می‌تواند با خرید گاز ارزان روسیه برای تامین نیاز داخلی خود و صادرات گاز مازاد خود به کشورهای اروپایی به صورت LNG منافع کشور را به صورت حداکثری تامین کند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، آغاز جنگ روسیه و اوکراین در 24 فوریه سال جاری، نقطه عطفی در تاریخ تحولات بین‌المللی است و شواهد مختلفی نشان می‌دهد که نظم جدیدی در دنیا در حال شکل‌گیری بوده که بر آرایش فعلی بازار انرژی نیز تاثیر می‌گذارد و ساختار متناسب و سازگار با نظم جدید را در این بازار ایجاد می‌کند.

در این شرایط کشورها تلاش می‌کنند تا نقش خود را در زنجیره اقتصادی جهانی در نظم جدید بازیابی کنند، موضوعی که برای ایران نیز امری حیاتی است زیرا در نظم فعلی جایگاه خود را در زنجیره اقتصادی دنیا از دست داده و در دوران گذار به نظم جدید باید از فرصت‌های ایجاد شده استفاده کند.

*صادرات گاز روسیه به اروپا در سال 2022 میزان 60 درصد کاهش یافت

یکی از فرصت‌های ایران در دوران گذار، توسعه تجارت گاز با واردات گاز از روسیه و صادرات آن به اروپا است. تجارت گاز صرفا به معنای صادرات گاز نیست بلکه شامل مجموعه‌ای از صادرات، واردات، سوآپ و ترانزیت گاز بوده، به گونه‌ای که منافع کشور را به صورت حداکثری تامین کند.

طبق گزارش موسسه مطالعات انرژی آکسفورد (تصویر 1)، صادرات گاز روسیه به اروپا در سال 2022 افت شدیدی پیدا کرده و به 40 درصد از رقم صادرات در سال‌های گذشته رسیده است. اروپایی‌ها معتقدند که روسیه در پاسخ به تحریم‌های اتحادیه اروپا، از نقطه ضعف آنها در وابستگی به گاز روسیه استفاده کرده و از گاز به عنوان یک سلاح استفاده می‌کند.

* فرصت ایران برای خرید گاز ارزان روسیه

کاهش صادرات گاز روسیه به اروپا موجب شده این کشور با مازاد گاز تولیدی مواجه شود که روی دستش مانده است و بازاری نیز جز ایران برای صادرات به آن مهیا نیست.

محمدصادق جوکار، رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با اشاره به فرصت ایران برای خرید گاز ارزان روسیه می‌گوید: روس‌ها هم‌اکنون طبق آمارهای مختلف، بین ۷۵ تا ۹۵ میلیارد مترمکعب گاز در دسترس روبه‌رو هستند که قبلاً یا به اروپا صادر می‌کردند یا برنامه صادراتی داشتند.

وی افزود: برای نمونه خط لوله نورداستریم-۲ را می‌خواستند افتتاح کنند که باید یکی دو سال پیش اجرایی می‌شد و نورداستریم-۱ که هم‌اکنون با کمتر از ۴۰ درصد ظرفیت خود (۵۵ میلیارد مترمکعب گاز در سال) کار می‌کند، در عمل یک ظرفیت ۷۵ تا ۹۵ میلیارد مترمکعبی گاز برایش بازار وجود ندارد و به‌راحتی قابل‌تغییر مسیر به بازارهای غیراروپایی به‌دلیل ضعف زیرساخت‌های اتصالی نیست.

جوکار گفت: یعنی این‌گونه نیست که ۹۰ میلیارد مترمکعب گاز را روس‌ها از اروپا، وقتی‌ نتوانند برایش بازار پیدا کنند به سمت شرق بیاورند، حالا اگر هم به سمت شرق بیاورند بازیگران بزرگی به جز چین (که آن هم سهمی برای عرضه گاز روسیه قائل خواهد شد) وجود ندارد. حتی اگر معضلات فنی انتقال را حل کنند، در کوتاه‌مدت هم زیرساخت‌های روسیه این اجازه را نمی‌دهد گازشان را که به اروپا صادر می‌کردند به‌راحتی به شرق ببرند.

پس در یک طرف ماجرای مناقشه گازی روسیه و اروپا، ایران می‌تواند با خرید گاز ارزان روسیه، توان خود برای صادرات گاز با قیمت بالاتر به کشورهای مختلف را افزایش دهد.

* انگیزه اروپا برای دور زدن تحریم و خرید گاز از ایران

با خرید گاز روسیه، هر چند دست ایران برای صادرات گاز به کشورهای همسایه باز می‌شود اما ایران می‌تواند از طرف دیگر مناقشه یعنی کشورهای اروپایی نیز برای تقویت تجارت گاز خود استفاده کرده و منافع خود را در این تحولات حداکثر کند.

طبق گزارش موسسه وود مکنزی و مرکز مطالعات زنجیره ارزش، میزان وابستگی اروپا به گاز روسیه در سال 2024 به 9 درصد خواهد رسید و اروپایی‌ها قصد دارند خلا گاز روسیه را با واردات LNG پر کنند. بدین ترتیب سهم LNG در سبد گاز اروپا به 39 درصد افزایش خواهد یافت.

اروپا از یک طرف به شدت به واردات گاز برای تامین انرژی خود نیاز دارد، از طرف دیگر با داشتن تکنولوژی LNG (گاز مایع شده) برنامه خود را برای واردات به صورت LNG تعریف کرده است.

دولت سیزدهم می‌تواند با یک دیپلماسی فعال با استفاده از شرکت‌های پوششی با دریافت تکنولوژی LNG از اروپایی‌ها در تامین پایدار گاز موردنیاز آنها نقش‌‌آفرینی کند، موضوعی که دو طرف انگیزه لازم برای اجرای آن حتی در شرایط تحریم را دارند.

* معمای جانمایی ایران در تجارت گاز روسیه و اروپا حل می‌شود؟

بدین ترتیب این امکان وجود دارد که در شرایط مناقشه گازی روسیه و اروپا، ایران با خرید گاز ارزان روسیه برای تامین نیاز داخلی خود و صادرات گاز مازاد خود به کشورهای اروپایی به صورت LNG منافع کشور را به صورت حداکثری تامین کند.

در حال حاضر اخبار غیررسمی درباره نهایی شدن توافق ایران و روسیه برای خرید گاز از این کشور به گوش می‌رسد و به احتمال زیاد طرف اول این معادله گازی برای ایران حل شده است. حال باید منتظر ماند و دید آیا وزارت نفت می‌تواند با دیپلماسی فعالانه، صادرات گاز به اروپا را اجرایی کند.