آیا صربستان می تواند موازنه میان روسیه و اروپا را حفظ کند؟

دیپلماسی ایرانی: در حالی که جنگ روسیه در اوکراین به سختی پیش می رود و هر روز ابعاد تازه ای به خود می گیرد، در آن محیط جغرافیایی، انتخاباتی برگزار شد که با توجه به تحولات حوزه بالکان و جنگ اوکراین از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. صربستان کشوری که همچنان متاثر از تحولات پس از فروپاشی یوگسلاوی است و در عین حال از کشورهای نزدیک و دوست روسیه محسوب می شود و در جریان جنگ اوکراین ثقل خود را نشان داده، انتخاباتی را برگزار کرد که می تواند در مسیر سرنوشت این منطقه اثرگذار باشد. در این رابطه گفت وگویی را با دکتر مریم خالقی نژاد، مدیر کمیسیون فرهنگی انجمن دوستی ایران و صربستان انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:

اهمیت انتخابات صربستان در هفته گذشته از چه جنبه ای مهم است؟

انتخابات های مختلف در یکی دو سال اخیر در سراسر جهان از مهمترین و حساس ترین انتخابات های طول تاریخ محسوب می شود چرا که شرایط بین المللی به شدت حساس و مهم شده است. درگیری میان ابرقدرت ها از یک سو و تلاش برای تغییر نظام بین المللی به نظامی چند قطبی هم از سوی دیگر در انتخابات های سال های کنونی بسیار تاثیرگذار است و به اهمیت آنها منجر شده است. در صربستان نیز که یکی از کشورهای اروپایی است در بحبوحه برخی اتفاقات مهم بین المللی در تاریخ یکشنبه گذشته انتخابات مهمی را برای انتخاب ریاست جمهوری و پارلمان برگزار کردند. نکته مهم برگزاری این انتخابات این است که در سایه جنگ و در زمان بحران اوکراین و در بیخ گوش صربستان برگزار شد که کشورهای اروپایی و روسیه گوشه ای از چشم خود را به تصمیمات سیاسی دولت صربستان برای مقابله با این بحران مهم دوخته اند. این امر بر انتخابات صربستان به شدت تاثیر داشته است. مهمترین اهمیت این انتخابات در آن است که در زیر سایه جنگ اوکراین صورت گرفت که بسیار مساله مهمی برای صربستان و سیاست های این کشور است. 

نتایج انتخابات را با توجه به انتخاب مجدد رئیس جمهوری قبلی و خواست مردم چگونه تحلیل می کنید؟ آیا اپوزیسیون ها نقشی در انتخابات به صورت فعال داشته اند؟

بر اساس نتایج سرشماری الکساندر ووچیچ برای دومین بار به عنوان رئیس‌جمهوری پیروز شد و حزب مترقی صرب او در مسیر کسب اکثریت پارلمان با شرکای سوسیالیست خود بود. با شمارش آرای صندوق ها حدود 60 درصد از آرا را مجددا الکساندر ووچیچ کسب کرده است که باعث می شود برای دوره پنج ساله آتی نیز رئیس جمهوری صربستان باشد. با عطف به پیروزی رئیس جمهوری پیشین یکی از نشانه های این انتخاب نشان از رضایت مردم صربستان از تصمیمات ریس جمهوری دارد که دوباره او را برای اداره کشور برگزیده اند، لذا انتخاب نام برده نشاندهنده توافق جمعی جامعه بر سیاست های رئیس جمهوری منتخب است. در این بین همانند هر انتخابات دیگر در کشورهای مختلف مخالفان زیادی حضور داشته اند و حتی از رای گیری به نام مردگان نیز صحبت شده که چیز عجیب و غریبی در انتخابات مهم کشورهای جهان نیست و اولین بار هم نیست که چنین اتفاقی می افتد؛ از طرفی برخی اتفاقاتی در مسیر تضعیف انتخابات به دور از ذهن نبود، برای مثال تمسک احزاب و جریان های اپوزیسیون به حادثه معدن زغال سنگ و کشته شدن معدنچیان در آلکسیناچ صربستان و مواردی از این قبیل.
پس از پیروزی و اعلام قطعی نتایج، ووچیچ خطاب به هواداران و رسانه ها و سخنرانی های خود گفته است که "نتایج نشان می دهد کشور در مسیر درستی پیش می رود و او به نتایج انتخابات افتخار می کند. او اعلام کرده است که پس از نیکولا پاسیچ [نخست وزیر اسبق صربستان و یوگسلاوی در آغاز قرن بیستم]، من نیز از افراد صربی خواهم بود که طولانی ترین دوره ریاست جمهوری را در کشور ما داشته است  و به آن افتخار می کنم."

چشم انداز بحران اوکراین و روابط با اروپا و روسیه را چگونه می بینید؟

آنچه مهم است و نظر بسیاری از رسانه های داخلی و خارجی را جلب کرده چشم انداز کنونی دولت در دوره دوم ریاست جمهوری در مقابل بحران اوکراین است که برای این امر باید به اسناد موجود یعنی سخنان ابتدایی رئیس جمهوری منتخب مردم رجوع کنیم. ووچیچ برای دومین دوره پنج ساله با وعده صلح و ثبات نامزد شد، درست زمانی که روسیه در 24 فوریه به اوکراین حمله کرد. از آن موقع صربستان تحت فشار بوده است تا بین روابط سنتی خود با مسکو و آرزوها برای پیوستن به اتحادیه اروپا یکی را انتخاب کند. ووچیچ اذعان دارد که درگیری در اوکراین بر کمپین انتخاباتی اش تأثیر گذاشته و گفته است که صربستان هیچ برنامه ای برای انحراف از بازی متعادل خود بین پیشنهاد عضویت در اتحادیه اروپا و روابط نزدیک با روسیه و چین، سرمایه گذاران بزرگ، ندارد. رئیس جمهوری منتخب در مصاحبه های مطبوعاتی خود تاکید داشته است که: «تأثیر بحران اوکراین بر نتایج انتخابات بسیار زیاد بود. ما سیاستی را که برای اروپایی‌ها، روس‌ها و آمریکایی‌ها مهم است و آن  بی‌طرفی نظامی است، را حفظ خواهیم کرد. همچنین صربستان تلاش خواهد کرد روابط دوستانه و شراکتی را در بسیاری از زمینه‌ها با فدراسیون روسیه حفظ کند». این کشور تقریبا به طور کامل به گاز روسیه وابسته است، در حالی که ارتش این کشور روابط خود را با ارتش روسیه حفظ می کند از سویی هم کرملین همچنان از مخالفت بلگراد با استقلال کوزوو با ممانعت از عضویت این کشور در سازمان ملل متحد حمایت می کند. اگرچه صربستان از دو قطعنامه سازمان ملل در محکومیت حمله روسیه به اوکراین حمایت کرد، اما از اعمال تحریم ها علیه مسکو خودداری کرده است. 
بر اساس تجربه دوره گذشته ریاست جمهوری این گروه، به نظر می رسد صربستان با توجه به شعارهای الکساندر ووچیچ بر مبنای ثبات و صلح روابط خود را ادامه دهد و اگر بخواهد همچنان به حفظ روابط دوستی با اروپا و روسیه ادامه دهد، ادامه سیاست های گذشته را شاهد خواهیم بود. البته این مساله به این بستگی دارد که اتفاقات بین المللی چگونه پیش بروند و آیا روسیه همچنان دوست صربستان بماند یا خیر و یا آیا کشورهای اروپایی به فشار حداکثری و انزوای صربستان در برخورد و تحت فشار قرار دادن روسیه خواهند پرداخت یا خیر؟

اکثریت احزاب شرکت کننده در صربستان از چه جبهه ای بوده اند؟

در این انتخابات اکثر احزاب شرکت کننده در انتخابات دارای گرایش راست بودند که نشان دهنده احساسات عمدتا محافظه کارانه در میان 6.5 میلیون رای دهنده صربستان است. یک ائتلاف چپ سبز برای اولین بار وارد مجلس شده که نشان دهنده افزایش علاقه عمومی به مشکلات زیست محیطی نادیده گرفته شده در کشور است. به طور کلی، نتایج انتخابات به این معنی بوده است که در انتخابات ریاست‌جمهوری به رای دور دوم نیاز نیست و حزب ووچیچ می‌تواند دولت بعدی را در ائتلافی با شرکای کوچکتر در مجمع 250 عضوی تشکیل دهد. طبق قانون اساسی صربستان، دولت جدید باید ظرف 90 روز پس از ادای سوگند پارلمان تشکیل شود.

چشم انداز سیاست و روابط دوره جدید الکساندرووچیچ را با ایران چگونه می توان ارزیابی کرد؟

بنا بر پیش بینی ها حفظ ارتباطات به روال گذشته است. در خصوص ایران نیز با توجه به عدم وجود بحران جدی در روابط ایران و صربستان بی تردید شاهد روابط بهتری نسبت به گذشته خواهیم بود. همچنان که طی تماس تلفنی وزیران امور خارجه دو کشور یعنی امیر عبدالهیان و نیکولا سلاکوویچ، از روابط پایدار و قویتر سخن گفته شده است. و متقابلا تمایل کشورها برای برخی اقدامات مانند تقویت روابط اقتصادی، همکاری های علمی مانند تبادل دانشجو، پذیرش دانشجو، مسئله مهم گردشگری و ... صحبت شده است. به نظر می رسد با توجه به سیاست های حزب مستقر در صربستان جا دارد که ایران پیگیری های بیشتری را برای برقراری روابط گوناگون میان ملت ایران و صربستان انجام دهد. چرا که صربستان می تواند به عنوان دریچه ای از نظر فرهنگی و اقتصادی برای روابط بیشتر با اروپا برای ایران محسوب شود. در این زمینه از توانایی برخی کنشگران غیر دولتی مانند انجمن دوستی ایران و صربستان نیز می توان استفاده کرد. 
در یک جمع بندی بر اساس عملکرد این کشور در دوره قبل و روی کار آمدن همان افراد با همان نگرش ها در دوره کنونی ریاست جمهوری به نظر چشم اندازی مثبت میان دو کشور قابل ترسیم است البته بر اساس تلاش گروه های متخصص و کارامد که بتوانند روابط را به سمت همکاری بیشتر سوق دهند.