محدودیت سنگین رسانه ای مسکو

نویسنده: محمود خدمتگزار زنجانی، کارشناس فرهنگی روسیه- سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی

دیپلماسی ایرانی: دومای روسیه روز جمعه 13 اسفند (4 مارس) لایحه جرم انگاری انتشارِ" اخبار و اطلاعاتِ نادرست" را برای مقابله با آن چه بی "اعتبار کردن ارتش" این کشور خوانده، تصویب کرد. لایحه ای که تمامی 450 عضو مجلس دوما به اتفاق آرا به آن رای مثبت دادند. در واقع تصویب این قانون، اصلاح قانون کیفری تشدید مجازات تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب (از نگاه دولتمردان روس) در فضای رسانه ای روسیه به ویژه از آغاز تهاجم ارتش روسیه به اوکراین است. در این لایحه مشخصا تصریح شده، پخشِ اخبارِ کذب، به منطور بدنام کردن عملیات نیروهای مسلح روسیه جرایم سنگینی را متوجه گروه های سازمان یافته برای نشر این گونه اخبار خواهد کرد. حال باید دید چه مصادیقی را مقامات روسیه اخبار کذب می دانند. 

از زمانی که کارزار نظامی روسیه در اوکراین آغاز شد این نکته همواره مورد تاکیدِ مقاماتِ روس قرار گرفته که تهاجم به اوکراین را نباید به عنوان مصداق جنگ، بلکه باید به عنوان عملیاتِ ویژه ارتش روسیه در اوکراین تفسیر، تایید و تحلیل کرد. بر اساس این قانون، به کارگیری از واژه هایی همچون "جنگ" و "حمله نظامی" برای تمام رسانه ها، پایگاه های اطلاع رسانی، شبکه های اینترنتی و رادیویی در این کشور ممنوع اعلام شده است. این لایحه که پس از تصویب، با امضای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به قانون تبدیل شد، هر گونه انتشار و پخش اخبار نادرست در مورد تلفاتِ ارتش روسیه (به قصد تشویش اذهان عمومی) در اوکراین را مصداق جرم محسوب کرده که عواقبِ آن می تواند به پیامدهای جدی و خطرناک برای نیروهای مسلح روسیه قلمداد شده و مجازاتِ آن برای فرد متهم به نقض آن، پرداخت جریمه تا ۵ میلیون روبل (۴۸ هزار دلار آمریکا) یا ۱۵ سال زندان را به همراه خواهد داشت. 

در روزهای اخیر تعداد گسترده ای از رسانه های خارجی، شبکه های رادیو- تلویزیونی مستقلِ داخلی و حتی برخی از رسانه های دولتی در روسیه، اخطارِ سازمانِ اعمال کننده سانسور در روسیه "روس کام نادزور"  ( roskomnadzor ) را دریافت کردند. بر اساس این هشدارها، چنانچه پوشش اخبار تهاجم روسیه به اوکراین مَدِ نظرِ مقامات روسیه نباشد فعالیت آن شبکه، سایت یا پایگاه خبری مذکور مسدود خواهد شد. 

حکومتِ روسیه به دنبال ارائه وترویج روایتِ مدِ نظر خود درباره جنگ در بین افکار عمومی روسیه و تشدید کنترلِ خود بر گردشِ اطلاعات و اخبار است و رسانه های مستقل در این کشور تحت فشار حکومت هستند. 

در روزهای گذشته بسیاری از تارنماها و شبکه های اینترنتی فعال کشورهای غربی و آمریکایی، مانند بی بی سی، صدای آلمان، فیسبوک و حتی پایگاه های اطلاع رسانی (مستقل) اخبار به زبان روسی مانند مِدُوزا، اِخا مسکوی (عصر مسکو)، نووایا گازِتا، شبکه خصوصی تلویزیونی دوژد (باران) و شبکه اجتماعی "تیک تاک" ( TIK TOK) که از محبوبترین شبکه های اجتماعی در میان جوانان و نوجوانان در این کشور است، بدون دریافت اخطار قبلی، دسترسی به اطلاعات و اخبارآنها به ویژه در مورد تهاجم روسیه به اوکراین برای شهروندان روسیه مسدود یا محدود شده است. مردم روسیه در روزهای اخیر برای دریافت اخبار از منابع موثق در ارتباط با حمله نظامی به اوکراین، خود را به وی. پی .ان و فیلتر شکن ها تجهیز کرده اند.

شبکه تلویزیونی دوژد یکی از معدود شبکه های مستقل روسیه است که روز جمعه (4 مارس) در آخرین برنامه زنده خود با شعار نه به جنگ و در پایان برنامه اش با نمایش باله "دریاچه قو" چایکوفسکی فعالیت خود را به پایان رساند. "باله دریاچه قو" یکی از برجسته ترین موسیقی های باله جهان، اثرِ "پیوتر ایلیچ چایکوفسکی" آهنگ ساز مشهور روس است که برای نخستین بار در سال 1877 در تالار بولشوی مسکو به روی صحنه رفت این شاهکار هنری، تداعی گر فضای خفقان شوروی در دهه 1980 را به ذهن مخاطب متبادر می کند. از این نمایش (باله) اغلب در مناسبت ها خاص مانند مرگ رهبران شوروی سابق و یا روز عزای ملی در اتحاد شوروری سابق استفاده می شد. 

با وجود تحریم های سنگین فرهنگی- هنری علیه روسیه، به نظر می رسد ولادیمیر پوتین به ادامه جنگ علاقه بیشتری دارد و محروم شدن مردم کشورش از آثار هنری برای او کمترین اهمیتی ندارد.