تیک تاک ساعت برای بازگشت به برجام

پس از یازده روز تنفس در مذاکرات و رایزنی‌ سیاسی هیات‌های مذاکره کننده در پایتخت‌ها، مذاکره‌کنندگان روز سه‌شنبه به وین بازخواهند گشت.

به گزارش ایسنا، قرار است مذاکرات دور هشتم از امروز در سطح کارشناسی از سر گرفته شود و بعد از آن در چارچوب دیدارهای دوجانبه و چندجانبه در سطح معاونان مذاکرات دنبال شود. در عین حال پیش بینی می شود که مذاکرات طبق چند هفته اخیر میان هیات های ایران و ۱+۴ خارج از چارچوب کمیسیون مشترک برجام نیز برگزار شود.

تاکنون طرفین توانسته‌اند در زمینه نگارش متن و نزدیک کردن دیدگاه‌ها در موضوعات اصلی پیشرفت قابل توجهی به دست آوردند. اکنون از میزان پرانتزها و موارد اختلافی کاسته شده است و در رابطه با دو موضوع "راستی‌آزمایی" و "تضمین‌ها" که در دو هفته اخیر مورد بحث بوده است، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای به دست آمده است. اما در حوزه‌های رفع "تحریم‌"ها و "اقدامات هسته‌ای" هنوز به تصمیمات سیاسی طرف ها نیاز است.

منابع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران تصریح دارند که "به طور کلی چارچوب و تصویر توافق نهایی در حال حاضر روشن و مشخص است و در صورتی که طرف‌های مقابل به ویژه آمریکا در روزهای آتی تصمیمات لازم را اتخاذ کرده باشند، می‌توان به توافقی مرضی الطرفین دست یافت.

در چند روز گذشته، کشورهای اروپایی عضو برجام و آمریکا مجدد به اعمال فشار به مذاکره کنندگان ایرانی برای بازگشت به برجام و اجرای تعهدات هسته ای برجامی روی آورده اند و به تکرار موضع تعیین ضرب الاجل برای پایان مذاکرات پرداختند. ایران از ابتدای شروع مذاکرات در آذرماه اعلام کرده است که مذاکرات را در فضایی منطقی و جدی پیش می برد. به علاوه موضوع بازگشت به برجام با توجه به تحولات رخ داده در سه سال گذشته آن‌قدر بازگشت به برجام را پیچیده و سخت کرده است که کشاندن مذاکرات در محدودیت های زمانی می تواند به طور کلی روند گفت‌وگوها را با چالش جدی مواجه کند.

آمریکا و سه کشور اروپایی درباره زمان "گریز هسته‌ای" ایران سالهاست که مغالطه می کنند. سالهاست که آمریکا و اسراییل بر روی این مساله مانور می دهند که ایران شش ماه تا ساخت بمب فاصله دارد و هنوز این زمان فرانرسیده است. این کشورها با این تبلیغات سعی دارند موضوع ایران را به عنوان مساله ای جهانی زنده نگه دارند تا اهداف و برنامه های خودشان را توجیه کرده و پیش ببرند اما ایران به فعالیت هایش طبق برنامه ریزی داخلی خود و نیز تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی ادامه داده است و تاکنون هم هیچ نشانه ای از به انحراف کشیده شدن آن گزارش نشده است. با این حال این کشورها در روند مذاکرات احیای برجام سعی دارند با سوء استفاده از این عنوان ساختگی، فعالیت های هسته ای تحت نظارت ایران را خطرناک جلوه دهند تا با اعمال فشار از این طریق، ایران از خواسته های خود عقب نشینی کند. 

اما اصطلاح زمان گریز هسته ای اصطلاحی طراحی شده با محاسبات فرضی است که نه تنها میان آمریکا و اعضای گروه ۱+۴، بلکه حتی بین کارشناسان آمریکایی نیز در مورد نحوه محاسبه این زمان فرضی اختلاف نظر وجود دارد و چنین محاسباتی نمی‌تواند مبنای تصمیم‌گیری و عمل در وین باشد.

آمریکا و سه کشور اروپایی در حالی متوقعانه به ایران برای توافق فشار می آورند که خودشان هیچ ابتکار عمل و ایده مشخصی برای سرعت دادن به روند مذاکرات به کار نمی گیرند. هم چنین این آمریکا بوده است که از برجام خارج شده و مسئول وضعیت کنونی است بنابراین سهم عمده تصمیمات سخت برای بازگشت به برجام بر دوش آمریکاست. اگر دولت بایدن برای بازگشت به برجام جدی است باید نسبت به برداشتن کامل تحریم های برجامی و تحریم های زمان ترامپ و ارایه تضمین های لازم که اجرای تعهداتشان به خوبی و موثر انجام شود پیش قدم شود.

برخی از دیپلمات‌ها و رسانه‌های غربی بر این مساله تاکید دارند که با بازگشت هیات‌ها به وین احتمالا آخرین دور مذاکرات را شاهد خواهیم بود. در عین حال سیاست اصولی ایران از ابتدا این بوده است که ملاک مذاکرات، باید منافع، اصول و دستورالعمل‌های مذاکراتی باشد و زمان دستیابی به توافق به تأمین شدن این اصول بستگی دارد. بنابراین احتمال دستیابی به توافق در این مقطع، به میزان آمادگی و اراده طرف مقابل برای اتخاذ تصمیمات لازم خصوصا در حوزه تحریم‌ها و دست برداشتن از خواسته‌های غیرواقع‌بینانه به ویژه در ارتباط با دستاوردهای علمی ایران در حوزه هسته‌ای بستگی دارد.

با وجود اینکه ایران اعلام کرده است اگر روند مذاکرات رو به جلو باشد و برای دستیابی به توافقی خوب نیاز باشد حاضر است با هیات آمریکایی نیز مذاکره کند اما تاکنون هیچ مذاکره مستقیمی میان ایران و آمریکا انجام نگرفته است و تمامی ارتباطات میان دو طرف از طریق تبادل متون غیررسمی (non-paper) آن هم توسط هماهنگ‌کننده اروپایی مذاکرات انجام گرفته است. مقامات ایرانی بارها تاکید کرده اند که بر اساس نیاز مذاکرات و منافع ملت ایران، عمل می‌کنند.