راه‌آهن ایران از یونسکو رد می‌شود؟
ایران امسال با دو پرونده «راه‌آهن» و «هورامان» در کمیته میراث جهانی یونسکو شرکت کرده است. کارشناسان نظر اولیه را درباره این دو پرونده به ایران اعلام کرده‌اند. به نظر می‌رسد شانس هورامان برای ثبت جهانی بیشتر از راه‌آهن باشد، هرچند هنوز مسؤولان میراث فرهنگی امید دارند هر دو پرونده به فهرست جهانی یونسکو وارد شود.
به گزارش ایسنا، کمیته میراث جهانی یونسکو پس از یک سال وقفه به علت همه‌گیری کرونا، از روز جمعه در چین آغاز به کار کرده است. کمیته مجازی است و به گفته معاون میراث فرهنگی، فقط اعضای کمیته بین‌الدول در فوجو چین حضور دارند. برگزاری مجازی، قدرت رایزنی و مذاکرات در ارتباط با ثبت پرونده‌ها را پایین آورده است. محمدحسن طالبیان قبلا به این نکته اشاره کرده بود. او حالا به فرانسه، مقر اصلی یونسکو رفته تا شاید رایزنی‌ها از این زاویه بهتر انجام شود.
پرونده راه‌آهن ایران براساس برنامه اعلام‌شده از سوی دبیرخانه یونسکو قرار است روز یکشنبه ۲۵ جولای (۳ مرداد) و پرونده ثبت منظر فرهنگی هورامان ( اورامانات) روز سه‌شنبه ۲۷ جولای (۵ مرداد) بررسی شود. طالبیان روز شنبه، ۲۶ تیرماه در مصاحبه‌ای که وب‌سایت خبری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی منتشر کرده، گفته بود: نظریه اولیه ایکوموس در خصوص این دو پرونده اعلام شده است و بر اساس نظرات دریافت‌شده، اورامانات یا هورامان از بخت بالایی برای ثبت در فهرست میراث جهانی برخوردار بوده و در خصوص پرونده راه‌آهن البته مسائلی مطرح شده است. با این وجود در حال رایزنی‌های نهایی برای این دو پرونده هستیم.
معاون میراث فرهنگی به جزئیات نظر کارشناسان یونسکو درباره پرونده راه‌آهن اشاره‌ای نکرده و سربسته گفته که به‌دلیل پیچیدگی‌های فنی و گستردگی محدوده عرصه و حریم این دو پرونده، فرآیند بررسی کارشناسی آن در ایکوموس و کمیته میراث جهانی قابل توجه است.
ارزیابی پرونده راه‌آهن، به گفته طالبیان در سال ۱۳۹۸ با بازدیدهای میدانی ارزیاب ایکوموس (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها) انجام شده است. همان موقع هم اصلاحات و نظراتی به این پرونده وارد شد. در حقیقت، پرونده راه‌آهن سال ۱۳۹۶ به یونسکو تحویل داده شد. کارشناسان یونسکو آن زمان هم نظرات و اصلاحاتی را روی این پرونده وارد دانستند. معاون میراث فرهنگی گفته بود: کارشناسان یونسکو نقشه‌ها و جزئیات بیشتری را برای تکمیل پرونده نیاز داشتند که در این رابطه اطلاعات بیشتر به آن‌ها ارائه شد تا این پرونده در سال ۲۰۱۸ ارزیابی شود و برای سال ۲۰۱۹ به ثبت برسد.
اما پرونده راه‌آهن در سال ۲۰۱۹ که به همراه جنگل هیرکانی در کمیته میراث جهانی بررسی شد، به دلیل نقایصی که داشت، برگشت خورد و درحالی که هیرکانی وارد فهرست جهانی یونسکو شد، سهمیه دیگر ایران برای ثبت جهانی میراث فرهنگی از دست رفت. قرار شد شانس این پرونده در سال ۲۰۲۰ دوباره محک زده شود. اما ویروس کرونا اجلاس را یک سال به تعویق انداخت. حالا در اجلاس ۲۰۲۱ ثبت این پرونده قرار است دوباره مطرح شود، اما پیش‌بینی کارشناسان مربوطه با توجه به نظر اولیه ارزیاب‌ها و کارشناسان یونسکو بر این است که احتمالا بخت پرونده راه‌آهن به اندازه هورامان بلند نباشد. گرچه رایزنی‌ها برای هر دو پرونده همچنان ادامه دارد.
ایران در سال‌های اخیر برای جبران سال‌هایی که در کمیته میراث جهانی یونسکو حضور نداشت، به پرونده‌های زنجیره‌ای گرایش پیدا کرده است؛ قنات‌ها، کلیساها، باغ‌های ایرانی و حالا راه‌آهن و پس از آن هم پرونده کاروانسراها. نظر معاون میراث فرهنگی این است که پرونده‌های زنجیره‌ای و بزرگ خوب است و شانس زیادی خواهد داشت. پرونده راه‌آهن هم ۱۴۰۰ کیلومتر را در بر می‌گیرد و استان‌ها را به هم متصل می‌کند. پرونده کمی برای یک کشور نیست. تمام ایستگاه‌ها و ... را می‌توان به عنوان مقصد جهانی معرفی کرد. از زمانی که پرونده راه‌آهن مطرح شد بسیاری از ساختمان‌های قدیمی راه‌آهن حفظ شد، درحالی که قصد تخریب آن‌ها را داشتند. حتی قرار است این ساختمان‌ها مرکز اقامتی شود و یا موزه راه‌آهن ایجاد کنند.
شبکه راه‌آهن ایران با گستره پهناوری که در سراسر کشور دارد، دارای سیستم زنده و درحال کار است که نگهداری، تعمیر و بهره‌برداری از آن با شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران است. این شبکه همواره شاهد دخالت عوامل بهره‌بردار و توسعه بوده است. اگرچه در اطراف این شبکه ریلی، سازه‌ها، پل‌ها، ایستگاه‌ها و حتی لوکوموتیوهای قدیمی و واجد ارزش وجود دارد و بخش‌هایی از این شبکه، همانند راه‌آهن شمال ـ جنوب هویت تاریخی دارد، اما سوال اصلی این است که در صورت ثبت راه‌آهن ایران در فهرست جهانی یونسکو، دخالت‌ها و بهره‌برداری‌ها را با این وسعت شبکه ریلی چگونه می‌توان کنترل و محافظت کرد که در ادامه، این اثر گسترده مخدوش نشود و در معرض خطر قرار نگیرد؟
چه چشم‌اندازی برای بهره‌بردار و متولی آن برای نگهداری و محافظت از این اثر و چگونگی اجرای پروژه‌های توسعه در شبکه ریلی تعریف شده است؟
سوال دیگری که برای فعالان میراث فرهنگی ایجاد شده و همچنان بی‌پاسخ مانده، این است که چرا با وجود ۵۷ پرونده معطل در فهرست موقت یونسکو و کارنامه قابل بحث محافظت و نگهداری از میراث ملی و جهانی از سوی متولی، مسؤولان میراث فرهنگی بر پیگیری و ثبت پرونده غول‌آسای راه‌آهن اصرار دارند که از همان ابتدا با ایراد کارشناسان یونسکو ایکوموس مواجه شد؟
نظر شما :