تحولات اخیر افغانستان به کجا می‌انجامد؟
همزمان با اعلام خروج نیروهای خارجی از افغانستان، موج جدید حملات طالبان به شهرستان‌های مختلف این کشور شدت گرفته و طالبان براساس برخی آمار تاکنون حدود 80 شهرستان افغانستان را به تصرف در آورده است.
به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، همزمان با اعلام خروج نیروهای خارجی از افغانستان، موج جدید ورود نیروهای طالبان به شهرستان‌های مختلف این کشور شدت گرفته است. طالبان براساس برخی آمار تاکنون بیش از ۷۸ فرمانداری در افغانستان را به تصرف در آورده و کشمکش در اکثر ولایت‌های این کشور نیز به‌شدت در جریان است.
براساس توافقنامه صلح آمریکا و طالبان، تمام نظامیان خارجی باید در اول ماه می (۱۱ اردیبهشت‌ماه) سال جاری میلادی و در صورت اجرای بندهای مهم این توافقنامه از جمله تعهد طالبان مبنی بر قطع رابطه با القاعده و همچنین آغاز مذاکرات بین الافغانی، افغانستان را ترک کنند.
در حال حاضر مذاکرات بین‌الافغانی به دلیل عدم اعتماد، افزایش خشونت و اختلاف نظر در مورد موضوعات مختلف تاکنون پیشرفتی نداشته و به نوعی با بن‌بست مواجه شده است.
اما جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا تصمیم گرفته است که بدون لحاظ کردن بندهای توافقنامه تمام نظامیان آمریکایی تا روز ۱۱ سپتامبر از افغانستان خارج شوند که این موضوع موج جدید حملات طالبان به شهرها را در پی داشته است.
در تازه‌ترین دور تحولات، طالبان دیشب به پایگاه هوایی بگرام حمله کردند که این حمله ناکام ماند. از سوی دیگر، همزمان با سقوط چندین شهرستان در ولایت بلخ به دست طالبان، کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و پاکستان تعطیل شد.
نقشه و مناطق تصرف‌شده توسط طالبان
طی حدود دو ماه اخیر دست‌کم ۷۸ شهرستان در ولایت‌های زابل، ارزگان، بلخ، جوزجان، سمنگان، نورستان، پکتیا، غزنی، بادغیس، فراه، غور، هرات، میدان وردک، لغمان، بغلان، سرپل، تخار، قندوز و فاریاب از کنترل دولت خارج و به تصرف گروه طالبان درآمده است. در نتیجه سقوط این شهرستان‌ها، مقدار زیاد تجهیزات جنگی، از جمله اسلحه سبک و سنگین، به‌دست طالبان افتاده است. علاوه بر این ده‌ها نیروهای نظامی کشته، زخمی و یا به‌دست طالبان اسیر شده‌اند.
براساس آمار اخیر نشریه لانگ‌وار ژورنال، طالبان توانسته از زمان اعلام خروج نظامیان خارجی تاکنون ۳۷ شهرستان را در ۳۲ ولایت این کشور تحت کنترل خود در آورد. هر چند نیروهای امنیتی افغانستان طی هفته گذشته ۳ ولایت کلیدی را از وجود طالبان پاکسازی کرده است.
به گفته این رسانه، پیش از ماه می میلادی تنها ۷۳ شهرستان در کنترل طالبان بوده که این گروه توانسته طی حملات اخیر تعداد این شهرها را به نزدیک ۱۰۰ شهرستان افزایش دهد.
برخی از این مناطق بدون جنگ و با وساطت افراد پرنفوذ محلی به طالبان واگذار شده و در برخی موارد دیگر ارتش به دلایل تاکتیکی عقب‌نشینی کرده است.
«فؤاد امان» معاون سخنگوی وزارت دفاع افغانستان در گفت‌وگو با فارس می‌گوید: جنگ در حال حاضر در بسیاری از نقاط کشور بخصوص در شمال افغانستان افزایش پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه نیروهای امنیتی در طول ۲۴ ساعت با نیروهای تروریستی در مناطق مختلف درگیر هستند، اعلام کرد: در بیشتر از ۱۵ ولایت درگیرها به طور مستمر ادامه دارد و در برخی روزها حتی در ۲۰ ولایت جنگ جریان دارد.
سخنگوی وزارت دفاع بدون اینکه آمار دقیق شهرستان سقوط کرده را اعلام کند، گفت: بسیاری از مناطقی که طالبان اعلام می‌کند از کنترل دولت خارج کرده صحت ندارد و درگیری در این مناطق ادامه دارد.
«شفیق همدم» کارشناس مسائل افغانستان و مشاور سابق ناتو نیز در این باره معتقد است: هدف اصلی در افزایش خشونت قدرنمایی و امتیازگیری در مذاکرات صلح است.
وی که با خبرنگار فارس گفت‌وگو می‌کرد، افزود: هدف دیگر طالبان این است که اگر مذاکرات به سرانجام نرسد، جغرافیا و قلمرو بیشتری را به منطقه تحت کنترل خود اضافه کند.
مشاور سابق ناتو همچنین درباره راه‌های پایان جنگ در افغانستان گفت: افزایش فشار از سوی نیروهای نظامی، مسیر دیپلماسی فعال در منطقه و حمایت کشورهای همسایه تنها راه برون رفتن از این بحران صلح است و دولت افغانستان باید مذاکرات را در اولویت خود قرار دهد.
مقامات افغانستان: حملات طالبان موقتی است، گفتگوها ادامه خواهد یافت
همزمان با موج تصرف شهرستان‌های افغانستان توسط طالبان، مقامات ارشد این کشور حملات جدید را موقتی و نوعی مانور طالبان برای زورآزمایی پس خروج نیروهای خارجی عنوان می‌کنند.
در این راستا، «وحید عمر»، مشاور ارشد رییس‌جمهور افغانستان گفته است که موج حملات طالبان در آستانه‌ی خروج نیروهای خارجی از افغانستان راه‌اندازی شده است.
عمر گفته که به‌زودی تمام مناطق سقوط کرده از وجود طالبان پاکسازی خواهد شد.
«اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان نیز با اشاره به افزایش حملات اخیر گروه طالبان گفته است که ادامه وضعیت کنونی به این گروه مشروعیت سیاسی نمی‌دهد. به گفته وی، جامعه جهانی نباید درباره تحولات اخیر ساکت باشد.
اما «عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه افغانستان در این باره گفته است که مذاکرات صلح برای یافتن راه حل سیاسی برای بحران چنددهه گذشته به رغم تشدید حملات طالبان مذاکرات تا زمان خروج این گروه از گفتگوها ادامه خواهد یافت.
وی افزود: نباید درهای مذاکرات تا زمانی خروج طالبان از گفتگوها بسته شود.
عبدالله ادامه داد: ما نمی‌توانیم مذاکرات را به رغم عدم پیشرفت و همچنین تشدید حملات طالبان کنار بگذاریم.
از سوی دیگر، محمدسرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری، نیز مدعی شده است که گروه طالبان در موج متلاطمی که خود خلق کرده است، غرق خواهد شد.
معاون دوم ریاست جمهوری گفته است که گروه طالبان به اصطلاح «فتوحات» خود را از مناطق و سرزمین‌هایی شروع کرده که هیچ نوع زمینه پذیرش اجتماعی و فرهنگی در میان مردم آن مناطق ندارد.
اما به رغم این اظهارات، بسیاری از مقامات کشورهای مختلف درباره وقوع یک جنگ داخلی در افغانستان هشدار دادند.
در این راستا، ژنرال «آستین میلر» فرمانده نظامیان خارجی در افغانستان گفته است که از دست رفتن مناطق مختلف افغانستان به دست شبه نظامیان طالبان که چندین نقطه آن استراتژیک است نگران کننده است. برخلاف این اظهارت بسیاری از مقامات کشورهای مختلف از جمله مقامات آمریکا از سقوط دولت کابل ابراز نگرانی کردند.
وی در ادامه در زمینه وقوع یک جنگ داخلی دیگر در افغانستان هشدار داد.
روزنامه وال‌استریت‌ژورنال نیز پیشتر گزارش داده بود که جدیدترین دیدگاه تحلیلگران اطلاعاتی و مقام‌های نظامی آمریکا این است که دولت افغانستان و پایتخت این کشور، کابل، ممکن است بین ۶ تا ۱۲ ماه بعد از خروج نیروهای آمریکا سقوط کنند.
مسلح شدن مردم؛ خطر وقوع جنگ داخلی
با شعله‌ورشدن آتش جنگ در افغانستان در کنار نیروهای امنیتی، شهروندان افغانستان نیز در حال مسلح شدن هستند. در حال حاضر در بیشتر ولایت‌های که آتش جنگ شعله‌ور است نیروهای مردمی سلاح گرفته و در کنار نیروهای امنیتی مشغول نبرد هستند.
بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که مسلح شدن مردم در نهایت جز جنگ فرسایشی و خطر جنگ داخلی قریب الوقوع نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.
تاکنون ساکنان ولایت‌های پروان، کاپیسا، بلخ، بغلان، قندوز، جوزجان، تخار، فاریاب، قندهار، خوست و شماری دیگر از ولایات علیه طالبان هسته‌های مقاومت مردمی علیه طالبان شکل گرفته است.
«جیلانی فرهاد» سخنگوی والی هرات هم در گفت‌وگو با فارس گفت: صدها تن از مجاهدین، بزرگان قومی و جوانان در هرات به صورت داوطلبانه همراه با سلاح‌های خود بسیج شده و علیه طالبان قیام کردند.
وی می‌گوید که این نیروهای مردمی قرار است تا در کنار نیروهای امنیتی امنیت مناطق خود را تأمین کنند.
سفر اشرف غنی و عبدالله به آمریکا
هفته گذشته و در بحبوحه جنگ در افغانستان «اشرف غنی» و «عبدالله عبدالله» برای دیدار رسمی به آمریکا سفر کردند.
بایدن در این دیدار گفت: «مشارکت میان آمریکا و افغانستان هرگز به پایان نخواهد رسید و افغانستانی‌ها نیازمند تعیین سرنوشت کشورشان هستند.»
وی در ادامه اضافه کرد: «نیروهای‌مان از افغانستان خارج می‌شوند اما حمایت ما چه در عرصه نظامی، سیاسی یا اقتصادی به پایان نخواهد رسید.»
بایدن در این سفر به رهبران افغان گفته است که قطعاً نیروهای خارجی از افغانستان خارج می شوند و ملت افغان خود باید درباره آینده تصمیم‌گیری کنند.
درخواست نهادهای جهانی برای پایان جنگ از طریق گفت‌وگو
در سطح بین‌المللی، مقامات کشورهای مختلف به ادامه پیشروی گروه طالبان واکنش نشان دادند.
«دیبورا لاینز»، فرستاده ویژه سازمان ملل در افغانستان، در نشست شورای امنیت این سازمان از پیامدهای جهانی پیش‌روی‌های اخیر طالبان هشدار داده است.
لاینز در عین حال گفته است که اعلام خروج نیروهای خارجی از افغانستان تا ماه سپتامبر، ساختار سیاسی و جامعه‌ی افغانستان را به پیمانه‌ی وسیع متزلزل کرده است.
با این حال، نماینده‌ی ویژه سازمان ملل برای افغانستان گفته است که نیروهای خارجی سرانجام از افغانستان خارج می‌شوند و مردم افغانستان این فرصت را دارند که به‌جای جنگ با یکدیگر، راه صلح را در پیش گیرند.
هم‌چنان وزارت دفاع آمریکا نیز با اشاره به این پیش‌روی‌ها از احتمال بازنگری برنامه خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان خبر داده است. هرچند مقامات پنتاگون گفته‌اند که هنوز هیچ تصمیم تازه‌ای در پیوند به این برنامه اتخاذ نشده است.
«مجید تخت روانچی» نماینده ایران در سازمان ملل نیز در سخنانی در شورای امنیت سازمان ملل درباره «اوضاع افغانستان» گفته است: «با خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان، این کشور در یک تقاطع قرار دارد. افغانستان می‌تواند به مسیر صلح برود که طی آن تمامی طرف‌ها با تعامل با گفت‌وگو موافقت کرده و به چند دهه خونریزی پایان بخشند یا اینکه می‌توانند خشونت‌ها بیشتری را در بر بگیرند در حالی که یکی از طرف‌ها توان نظامی خود را برای مجبور کردن طرف دیگر برای پذیرش شرایط صلح استفاده کند. جامعه بین‌الملل نباید اجازه بدهد مورد دوم اتفاق بیفتد چون این یک صلح واقعی نبوده و در نتیجه دوام نخواهد آورد».
نماینده ایران در سازمان ملل در ادامه سخنرانی خود افزود: «در واقع، یک افغانستان امن‌تر، با ثبات‌تر و موفق که در صلح با خود و همسایگان قرار دارد به نفع همه افغانستانی‌ها، منطقه و جهان خواهد بود. بر عکس، یک افغانستان ناامن و بی‌ثبات که منشأ افراط‌گرایی خشونت آمیز، تروریسم و جنایت سازمان یافته باشد که شامل تولید و قاچاق مواد مخدر است تهدیدی برای خود افغانستانی‌ها و صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود».
تخت روانچی اضافه کرد: «بنابراین، مقابله با چنین تهدیدی و ساخت یک افغانستان امن‌تر و موفق به نفع همه بوده و در واقع، مرحله کنونی فرصت مشترکی برای همه برای کار جدی در راستای دستیابی به این اهداف مشترک است».
به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، بهترین راه برون‌رفت از بحران ۴۰ ساله افغانستان، تقویت گفت‌وگوهای بین‌الافغانی با کمک جامعه جهانی و به‌ویژه با حضور نمایندگان طالبان و نیز کشورهای مؤثر منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران و پاکستان باشد وگرنه باید منتظر وقوع یک جنگ فراگیر در این کشور باشیم که دامنه تبعات آن و به‌ویژه بحران آوارگان، به کشورهای همسایه افغانستان، سرریز خواهد شد.
نظر شما :