ترکیه چه اهدافی را در لبنان دنبال می‌کند؟
ترکیه با وجود مشکلات مختلفی که گریبانگیر لبنان است قصد دارد تا از این فضای مه‌آلود در شمال این کشور به سود خود بهره جسته و همزمان شمال سوریه و عراق را نیز به‌نوعی زیر چتر نفوذ خود قرار دهد.
به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، دکتر احمد ترجمان طی یادداشتی در روزنامه صبح نو نوشت:
لبنان کشوری است که گرفتار بحران‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و نیز برخی مسوولان فاسد و ناکارآمد است. دیدار وزیرخارجه ترکیه در سال۲۰۲۰ پس از انفجار بندر بیروت، از این شهر و اعلام دادن تابعیت به لبنانی‌هایی که ریشه ترک یا ترکمان دارند، ابهامات و پرسش‌های مختلفی را در محافل سیاسی لبنان، برانگیخت.
این امر باعث شد تا این مساله مطرح شود که ترکیه با وجود مشکلات مختلفی که گریبانگیر لبنان است قصد دارد تا از این فضای مه‌آلود در شمال این کشور به سود خود بهره جسته و همزمان شمال سوریه و عراق را نیز به‌نوعی زیر چتر نفوذ خود قرار دهد.
مرکز مطالعات راهبردی خاورمیانه در ترکیه در گزارشی که در سال۲۰۱۰ منتشر کرد، با عنوان «ترک‌های فراموش‌شده» نوشت: ترکمان‌ها در لبنان حدود ۳۰ تا ۴۰هزار نفر (از ۶میلیون جمعیت خود در مناطق مختلف) و حدود یک درصد جمعیت لبنان را تشکیل می‌دهند. در روستاهایی از توابع شهر عکار و تعدادی نیز در طرابلس و بخشی در وادی بقاع در روستایی نزدیک شهرستان هرمل که ترک‌تبار بوده و از ۴۰۰سال قبل در دوران ممالیک در این منطقه ساکن شده‌اند. این امر در آن زمان با اهداف نظامی از دولت عثمانی در مناطق راهبردی صورت گرفت.
چند ماه قبل چهار تن از اتباع کشور ترکیه و سوریه که از ترکیه به همراه خود چهارمیلیون دلار پول نقد حمل می‌کردند در فرودگاه بیروت دستگیر شدند و به بهانه داشتن شرکت صرافی این میزان پول نقد را به همراه داشتند. پرسشی که مطرح شد این بود که احتمال دارد این افراد قصد تغذیه گروههای تروریستی در لبنان را دارند. البته تاکنون هیچ گزارش رسمی ازسوی دستگاه‌های امنیتی درباره کمک‌های مالی و نظامی ترکیه به برخی گروههای شبه‌نظامی شمال لبنان منتشر نشده است. از سوی دیگر، در زمانی که خیزش‌های مردمی در لبنان پیش از اپیدمی کرونا به اوج خود رسید برخی بر این باور بودند که اغتشاشگران شمال لبنان ازسوی ترکیه تغذیه می‌شوند که سخنگوی وزارت امورخارجه ترکیه «حامی آقصوی»، همان زمان این مساله را تکذیب کرد.
پیش از این نیز جبران باسیل در دوران تصدی وزارت خارجه، نگرانی خود را از گسترش نفوذ سیاسی، مالی و امنیتی ترکها در لبنان اعلام کرده بود.
آژانس توسعه ترکیه و مراکز فرهنگی «یونس امره» این کشور در لبنان، به‌شدت فعال بوده و می‌توان به‌نوعی آن را تهاجم فرهنگی این کشور در گسترش آموزش زبان ترکی و نیز تولید و ارسال سریال‌های ترکی به لبنان نامید. چراکه بیشتر این سریال‌ها در لبنان ترجمه و دوبله می‌شوند.
از سوی دیگر، ارامنه لبنان نیز به‌دلیل سابقه دشمنی تاریخی آن‌ها با ترکیه با این حجم از فعالیت ترکها در لبنان مخالف بوده و برخی جمعیت‌های رسمی مردمی نیز این پرسش را مطرح کرده‌اند که این حجم از فعالیت‌ها نیازمند صرف هزینه‌های بسیار زیادی بوده و نشان از اهداف بلندمدت و برنامه‌های سازمان‌یافته‌ای دارد.
منابع امنیتی ترکیه نیز از طریق سفارت این کشور در لبنان بودجه سنگینی را برای جمعیت‌های لبنانی ترکی جهت پرداخت حقوق و برنامه‌های فرهنگی و... آنان اختصاص داده و نیز دادن بورس تحصیلی به صدها ترک‌تبار لبنانی ساکن در مناطق شمالی این کشور، برای ادامه تحصیل در ترکیه به‌همراه هزینه‌های اقامت و حقوق ماهانه، یکی از مواردی است که شک و تردیدها را نسبت‌به اهداف موجود در پس این همه خدمات، بیشتر کرده است.
در سال۲۰۱۵ انجمن دوستی ترکیه و لبنان در صفحه فیسبوک خود اعلام کرد که در حال توزیع ۱۰هزار پرچم ترکیه در شهر طرابلس و دیگر نقاط لبنان است.
البته رییس این انجمن «احمد ترکمانی» هدف این انجمن و جمعیت‌های وابسته به آن را فقط فرهنگی و اجتماعی توصیف کرد. وی در مصاحبه‌ای با پایگاه خبری «ایندیپندنت عربی» از رضایت خود در اعطای تابعیت ترکی، به ترک‌تبارهای لبنان خبر داده و گفت: با توجه به شرایط نابسامان اقتصادی و سیاسی لبنان، این اقدام دولت ترکیه یکی از راه‌های کمک به مردم کشور ماست و ترک‌تبارهای لبنان مشتاق دریافت شناسنامه ترکی هستند.
گفتنی است انجمن‌های دوستی لبنان و ترکیه بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ در مناطق طرابلس، عکار و بعلبک تاسیس شدند و تاکنون به ۲۵هزار ترک‌تبار طرابلس و روستاهای عکار کمک‌های معیشتی مختلفی ارائه کرده است. البته بنا بر گزارش‌ها، کمک‌های ترکیه از سال۱۹۸۹ آغاز شده است.
همچنین از سال۲۰۱۰ با سفر اردوغان به لبنان و بازدید از مناطق شمالی این کشور، پروژه‌های بسیاری در آن مناطق افتتاح شد که مهم‌ترین آن‌ها تاسیس مراکز فرهنگی ترکیه و نیز خط مستقیم دریایی طرابلس به بندر مرسین ترکیه بوده است.
جمعیت‌های مختلفی مانند:
■ جمعیت فرهنگی لبنان و ترکیه در منطقه «عیدمون» وابسته به عکار
■ جمعیت ترکمان‌های لبنان
■ جمعیت برادری لبنان و ترکیه
■ جمعیت توسعه گفت‌وگوی ترکمان‌ها
■ جمعیت خیریه اجتماعی بعلبک
انجمن دوستی لبنان و ترکیه در طرابلس و همکاری مستقیم با موسسه «تیکا» آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه. رییس سابق این آژانس «هاکان فیدان» رییس کنونی دستگاه امنیتی کشور ترکیه است.
این پرسش مطرح شده است که ترکیه چه اهدافی را در شمال لبنان دنبال می‌کند؟ و چگونه شد که پس از سال‌ها به یاد ترک‌تبارها و ترکمان‌های لبنان افتاد و اهداف بلندمدت سیاست خارجی ترکیه در لبنان چیست؟ آیا اوضاع نابسامان سیاسی لبنان و غفلت و بی‌توجهی کشورهای عربی به این کشور، باعث شده تا ترکیه از این فرصت برای نفوذ مجدد خود در حوزه قلمرو امپراتوری عثمانی استفاده کند؟
گفتنی است یکی از پژوهشگران مسائل منطقه‌ای ترکیه بر این باور است که این کشور از دهه ۹۰ قرن میلادی گذشته در حال گسترش نفوذ خود در شمال آفریقا و به بهانه اهداف فرهنگی و در قالب آن، ارسال کمک‌های مالی و نظامی به شبه‌نظامیان مخالف دولت‌های کشورهای عربی این مناطق بوده است و پس از آن ورود به سوریه و دخالت نظامی در این کشور و کمک به شبه‌نظامیان مخالف دولت بشار اسد صورت گرفت.
باید گفت، ترکیه همواره در پوشش دو عرصه فرهنگی و سیاسی سعی در گسترش نفوذ خود در برخی کشورهای منطقه داشته است؛ اما پس از سال۲۰۰۵ و حادثه ترور رفیق حریری، حضور ترکیه در لبنان با گسترش موسسات فرهنگی «یونس امره» و آموزش زبان ترکی به لبنانی‌ها و گسترش تولید و پخش سریال‌های ترکی در میان جوانان عرب و به‌ویژه لبنان گسترش یافت.
همچنین با ارسال کمک به گروههای اخوان المسلمین و حماس و با شعار آزادی فلسطین و دشمنی با رژیم‌صهیونیستی و به‌رغم داشتن روابط نظامی و سیاسی با این رژیم، قصد برقراری ارتباط بیشتر با گروههای مقاومت فلسطینی داشت، چراکه بدون حمایت از مساله فلسطین نمی‌توانست جایگاهی در میان مسلمانان آزاده داشته باشد و از سوی دیگر، یکی از راه‌های نفوذ بیشتر در منطقه، جلب اعتماد این دسته از گروههای مقاومت فلسطینی بود.
ترکیه همواره خود را به‌عنوان الگویی از اسلام سیاسی معتدل در منطقه و حامی رهبران سنی جریان‌های سیاسی به‌ویژه در شمال لبنان معرفی کرده است. در شرایطی که کشورهای عربی از مساله فلسطین، در باطن شانه خالی کرده و تنها به حمایت ظاهری از فلسطین اکتفا کرده‌اند، ترکیه توانست از این فرصت به سود خود بهره ببرد.
در نهایت باید گفت نفوذ نرم ترکها در لبنان در قالب سه حوزه اقتصادی (کمک‌های مالی و بشردوستانه و ورود کالاهای ارزان‌قیمت ترکی، ساخت بیمارستان در صیدا و ترمیم آثار و بناهای تاریخی عثمانی)، فرهنگی (تاسیس انجمن فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های ترکیه در لبنان، گسترش و ترویج آموزش زبان ترکی و پخش سریال‌های تولیدی این کشور به زبان عربی) و مذهبی (حمایت از رهبران اهل تسنن و گروههای شبه‌نظامی وابسته آنان) و نیز طرح اعطای تابعیت ترکیه به بیش از ۵۰هزار «ترکمان» لبنانی که ترک‌تبار هستند و اعلام آن از سوی وزیر خارجه ترکیه در دیدار خود از لبنان و درست پس از انفجار بندر بیروت که لبنان گرفتار مشکلات اقتصادی و اجتماعی شدید بوده، تنها با این هدف صورت گرفته که در آینده‌ای نزدیک، نمایندگانی از این ترک‌تبارها در پارلمان لبنان حضور یابند و با ایجاد فراکسیون سیاسی وابسته به ترکیه از منافع این کشور در لبنان حمایت کنند؛ و اردوغان از زمان حضور فعالش در صحنه سیاسی، با هدف گسترش نفوذ ترکیه در منطقه توجه خاصی به ترک‌تبارهای ساکن در کشورهای همسایه داشته است.
از سوی دیگر، از زمان اکتشاف حوزه‌های نفت و گاز در سواحل لبنان، از میان کشورهای مختلفی که چشم طمع به منابع انرژی این کشور دوخته‌اند، می‌توان ترکیه را نام برد که با هدف دسترسی آسان و نزدیک به این منابع تلاش می‌کند تا نفوذ خود را در این کشور هر چه بیشتر گسترش دهد و درنتیجه ضمن بهره بردن اقتصادی از این فرصت، برگ برنده‌ای نیز در مقابل اتحادیه اروپا داشته باشد.
نظر شما :