درگذشت زکی یمانی در ۹۱ سالگی

دنیای اقتصاد : شیخ زکی یمانی، چهره تحریم نفتی اعراب در سال ۱۹۷۳ و از معماران نفتی خاورمیانه در سن ۹۱سالگی در لندن درگذشت. او نماد افزایش قدرت نفتی اعراب بود و پس از حمله اسرائیل به مصر و سوریه با اتخاذ سیاست تحریم نفتی در عمل غرب را به زانو درآورد. او پس از برکناری‌اش از وزارت نفت عربستان در سال ۱۹۸۶ مرکز مطالعات انرژی در لندن را تاسیس کرد.
شیخ زکی یمانی، وزیر نفت سابق عربستان و چهره تحریم نفتی ۱۹۷۳ که غرب را به زانو درآورد، دیروز سه‌شنبه ۵ اسفندماه در سن ۹۱ سالگی در لندن درگذشت. «رانیا الجمال»، در گزارش ۲۳ فوریه برای رویترز نوشت، او کسی بود که نماد افزایش قدرت نفتی اعراب و چهره تحریم نفتی ۱۹۷۳ غرب بود که باعث شد «غرب به زانو درآید». یمانی نماد اوج‌گیری قدرت نفتی عرب بود. وی و سایر وزیران نفت در سال ۱۹۷۵ در یک نشست اوپک در وین از سوی «ایلیچ رامیرز سانچز» ملقب به «کارلوس شُغال» گروگان گرفته شدند. یمانی در سال ۲۰۱۳ به شبکه تلویزیونی الجزیره گفت: «من و کارلوس صحبت می‌کردیم و جوک می‌گفتیم. منظورم این است که وی با من بسیار مهربان بود اما به من گفت من را خواهد کشت.» گزارشگر رویترز همچنین نوشت، آن ۴۳ ساعت هولناک در هواپیما- از الجزایر به لیبی و سپس بازگشت به الجزایر- موجب برقراری روابطی صمیمی میان اسیر و گروگانگیر شد.یمانی در طول ۲۴ سال اداره امور نفتی بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان، در طول شوک‌های نفتی دهه ۱۹۷۰ به یک چهره شناخته‌شده جهانی تبدیل شد. وی با وقوف بر اینکه قیمت بیش از حد بالا برای نفت باعث حذف آن به‌عنوان منبع اصلی سوخت جهان خواهد شد، تلاش کرد بین تمایل عربستان سعودی برای درآمد ثابت و فشار کشورهایی مانند لیبی و ونزوئلا برای بالا بردن قیمت‌ها، تعادل ایجاد کند. به نوشته گزارشگر رویترز، یمانی به همراه سایر صادرکنندگان نفت عرب و ایران در سال ۱۹۷۳ مجموعه کاهش تولید نفت را هماهنگ کرده و عرضه به آمریکا و سایر کشورهای غربی را متوقف کردند. این تحریم که باعث به وجود آمدن بحران بین‌المللی در پی صعود قیمت‌های نفت شد، واکنشی به حمایت واشنگتن از رژیم صهیونیستی در جنگ یوم کیپور علیه مصر و سوریه بود. نقش وی در سال ۱۹۸۶ با برکناری ناگهانی‌اش در پی تلاش پرهزینه‌ای که برای تقویت قیمت نفت داشت و استراتژی ناموفقی که بر سیاست نفتی سعودی سایه انداخت، پایان گرفت. وی پس از برکناری از مقام وزارت، مرکز مطالعات انرژی مستقر در لندن را تاسیس کرد که از سال ۱۹۹۰ به مدت ۲۵ سال به خدمات تحلیل و مشاوره پرداخت.

یمانی در برهه‌ای بر ملی شدن شرکتی نظارت کرد که به شرکت نفتی دولتی آرامکوی سعودی تبدیل شد. وی یکی از تاثیرگذارترین وزیران نفت عربستان بود که از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی تا سال ۱۹۸۶ این سمت را در اختیار داشت. در این سال‌ها، وی نماینده چهار پادشاه سعودی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بود. قرار است یمانی در شهر مکه به خاک سپرده ‌شود. احمد زکی یمانی مدرک تحصیلی خود را در رشته حقوق از دانشکده حقوق دانشگاه نیویورک، دانشکده حقوق هاروارد و دانشگاه اکستر – در مقاطع لیسانس تا دکترا- دریافت کرده بود. وی را یکی از مهم‌ترین افراد در شکل‌گیری شرکت ملی نفت عربستان و سازمان کشورهای صادرکننده نفت در دنیا می‌دانستند و آکسفورد از او به عنوان «مرد تاریخ‌ساز در صنعت نفت» نام برده بود. دانشگاه آکسفورد در بخش بیوگرافی افراد مطرح در حوزه انرژی، زکی یمانی را معمار سیاست‌های اصلی انرژی در عربستان و خاورمیانه به شمار آورده است. مهارت وی در سخنوری و فن مذاکره به اندازه‌ای بالا بود که هنری کیسینجر در کتاب خاطرات خود درباره‌اش نوشته است: «قرار گرفتن در مقابل زکی یمانی به معنای شکست در مقابل فن و قدرت مذاکره اوست، زکی یمانی همیشه می‌توانست طرف مقابل خود را در مذاکرات مغلوب کند و آنها را به همراهی با سیاست‌های خود وا دارد.» به نوشته رویترز، یمانی یک «عوام» در میان خاندان سلطنت بود. او در ۳۰ ژوئن ۱۹۳۰ از پدری که یک قاضی و محقق مسائل اسلامی بود به دنیا آمد. انتظار می‌رفت او به راه پدر برود. پس از مطالعه حقوق در قاهره به دانشگاه‌های هاروارد و نیویورک رفت و مسیر زندگی او تغییر کرد. راه پدر فراموش شد و آینده چنین رقم زده بود که او یکی از معماران نفتی در تاریخ خاورمیانه و جهان شود. در زمانه‌ای که یمانی وزیر نفت بود، نه تنها ناسیونالیسم عربی در اوج بود که قدرت نفتی هم در بطن آن بود. یمانی به دلیل تخصصی که داشت فردی «چموش» بود و در برابر پادشاه سعودی هم می‌ایستاد. زمانی که ملک فهد او را مسوول حفاظت از سهم بازار سعودی و افزایش قیمت‌ها کرد، یمانی تولید نفت عربستان را به ۲ میلیون بشکه در روز کاهش داد تا ضامن بهبود قیمت‌ها شود. او هزینه نافرمانی از فهد را با برکناری خود داد اما پس از آن به زندگی خصوصی و مشاوره روی آورد.