برجام؛ یک توافق و چند مانع
رویکردهای دولت آمریکا، مطالبات بی‌پایه اروپاییها و کارشکنی مداوم دشمنان منطقه‌ای جمهوری اسلامی باعث شده وضعیت پیچیده‌ای پیش روی توافق هسته‌ای قرارگیرد.به گزارش ایرنا،اصرار مقامات کاخ سفید بر تداوم تحریمها علیه جمهوری اسلامی ایران و تعلل «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای، چندی پیش بسترساز تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها» از سوی مجلس شورای اسلامی شد؛ مصوبه ای که از هفته نخست اسفند وارد فاز اجرایی خواهد شد.در همین ارتباط «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود با خبرنگاران گفت: اگر طرف مقابل به تعهداتش تا هفته اول اسفند اجرا نکنند، دولت موظف به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است. این اقدام به معنای توقف نظارت‌های فراپادمانی است. در واقع ایران عضو پادمان و ان‌پی‌تی است ولی پروتکل الحاقی متوقف میشود .مصوبه مجلس، دولت را ملزم می‌کند که سالانه ۱۲۰کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰درصد ذخیره کند. براساس این مصوبه در صورتی که تا سوم اسفند تحریم‌های مالی، بانکی و نفت برداشته نشود، جمهوری اسلامی اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند. بر اساس پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجازند سرزده و هر زمان که لازم بدانند از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی کنند.
اطلاع‌رسانی ایران به آژانس
البته ایران طبق روال همیشگی، آژانس را در جریان این تصمیم قرار داد و «کاظم غریب‌آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۲۷بهمن به «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس اطلاع داد که ایران به اقدامات داوطلبانه خود پایان داده و از هفته آینده دیگر به بازرسی‌های سرزده آژانس بین‌المللی مجوز نمی‌دهد و تاکید کرد: این اقدام در اجرای قانون مصوب مجلس شورای اسلامی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران و در راستای حقوق مصرح جمهوری اسلامی ایران تحت بندهای ۲۶و ۳۶برجام و به علت عدم پایبندی طرف‌های مقابل به تعهدات خود در جهت رفع تحریم‌های غیرقانونی، صورت گرفته است.
دولت بایدن به دنبال گامهای کوچک برجامی
از سوی دیگر، بایدن هر چند تاکنون در مواضع اعلانی خود تاکید کرده که عجله‌ای برای بازگشت به برجام ندارد و هیچ ضرب‌الاجلی را نمی‌شناسد اما از نگاه بسیاری از ناظران، وی به دلیل مواضع قاطع ایران برای لغو تحریمها تا حدی از مواضع خود عقب نشسته است که گزارش روز دوشنبه بیستم بهمن ماه خبرگزاری «رویترز» از این عقب نشینی پرده برداشت.این رسانه به نقل از سه منبع آگاه نوشت که دولت بایدن در پی احیای گام به گام برجام است و در این مسیر «گامهای متقابل کوچک» به‌عنوان یک مرحله موقت برداشته خواهد شد. به گزارش این خبرگزاری، آمریکا در بررسی چگونگی احیای توافق هسته‌ای با ایران، درحال سنجش طیف وسیعی از ایده‌هاست و یکی از گزینه‌های آمریکا این است که به‌منظور دستیابی به فرصت بیشتر برای رسیدن به هدف نهایی، فعلا هر دو طرف گامهای کوچکی را بردارند، بدون آن‌که نیاز به رعایت کامل شرایط برجام باشد.
تداوم جنون تحریم در کاخ سفید
آنچه باعث شده با وجود گذشت چند هفته از عمر دولت بایدن، تغییری در روندهای برجام حاصل نشود تا حدی به جنون تحریم از سوی آمریکا برمی‌گردد. از دید تحلیلگران مسائل خارجی، بایدن و تیم او در صدد بهره‌گیری حداکثری از تحریم‌های چند ساله ترامپ بر ایران برآمده اند. آمریکا در حالی بر ضرورت برداشتن گام نخست از سوی ایران تاکید می کند که تهران نگاهی متضاد به این موضوع دارد و مسئولان جمهوری اسلامی ایران معتقدند توپ برجام در شرایط کنونی در زمین آمریکا قرار دارد و بایدن باید با برداشتن تحریمها، حُسن نیت خود را به تهران نشان دهد.
موضع قاطع تهران
در همین ارتباط بهمن ماه مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، تاکید کردند «ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریمها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریمها مورد راستی آزمایی ایران قرار گیرد». به فرمایش مقام معظم رهبری «این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد .»نکته قابل تامل در این میان، اوج گرفتن دوباره فعالیت مخالفان جمهوری اسلامی علیه توافق هسته‌ای است. آنها پیوستن دوباره آمریکا به توافق هسته‌ای را یک خطای بزرگ می‌دانند و با هدف متقاعدسازی بایدن و انصراف او از الحاق مجدد به برجام، این بازگشت مجدد را تسلیم رئیس جمهوری آمریکا در برابر جمهوری اسلامی ارزیابی می کنند. البته این مانع به جدیت و اثرگذاری توطئه‌های منطقه ای نیست .
کارشکنی مداوم دشمنان منطقه‌ای
هراس افکنی دشمنان منطقه‌ای نسبت به رشد اقتدار جمهوری اسلامی در غرب آسیا مانع دیگری است که بر سر بازگشت آمریکا به برجام قرار دارد. بازیگران منطقه ای از جمله رژیم صهیونیستی و چند دولت عربی در صدد آنند جمهوری اسلامی و برجام را تهدید برای صلح منطقه جلوه دهند. البته شرایط کنونی با دوره ترامپ تفاوت چشمگیری دارد و محور عبری- عربی که در دوره ترامپ فرصت زیادی برای جولان و بازیگری داشتند، در فضایی متفاوت قرار دارد.شکی در آن نیست که بیشترین کارشکنی علیه برجام و فعالیت‌های هسته ای ایران از سوی رژیم صهیونیستی انجام می گیرد. بعد از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا و احتمال بازگشت وی به برجام، مقامات این رژیم به شدت احساس نگرانی می کنند و با تکرار اتهامات واهی در صدد ممانعت از اجرای توافق هسته ای برآمده اند .چند روز پیش «یووال اشتاینیتز» وزیر انرژی اسرائیل در یک گفت‌وگوی رادیویی مدعی شد که «ایران برای ساخت اولین سلاح هسته‌ای ۶ماه زمان نیاز دارد تا مواد قابل شکافت هسته‌ای را تولید کند». اشتاینیتز افزود: برای ساخت یک سلاح هسته‌ای به ۲۵کیلوگرم اورانیوم غنی‌ساخته با غلظت ۹۰درصد نیاز است. بر این اساس ایران تا یک تا دو سال دیگر قادر به تولید چندین سلاح هسته‌ای خواهد بود.این اتهامات مکررا از سوی صهیونیست‌ها تکرار شده تا اینکه توافق هسته‌ای راه به جایی نبرد.
تیرماه امسال «الکس فیشمان» تحلیلگر مسائل نظامی در سرزمین‌های اشغالی مدت زمان دستیابی ایران به بمب اتم را سه ماه اعلام و تاکید کرد که ایران تنها سه ماه دیگر با رسیدن به هدف غنی سازی ۲۵کیلوگرم اورانیوم تا ۹۰درصد، فاصله دارد و این نسبت لازم برای ساخت یک بمب اتمی است.اصرار آمریکا و متحدان اروپایی برای گنجاندن مسائل منطقه ای در برجام مانع دیگری است که بر سر راه توافق هسته ای قرار دارد. ایده‌های تعجب برانگیز و نامتعارف همچون مشارکت عربستان در مذاکرات آینده که از سوی «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه مطرح و از سوی ایران رد شد، اجرای برجام را با مشکلات بیشتری همراه خواهد ساخت .
مواضع و مطالبات اروپاییها
هراس از توان دفاعی و موشکی ایران و تلاش غرب برای گنجاندن آن در مذاکرات آتی، گره و مانع دیگر است. مقامات اروپا و آمریکا در دور جدید مذاکره احتمالی با ایران درصدد پیوند برجام با برنامه موشکی ایران هستند؛ مطالبه ای که از نظر ایران قابل پذیرش نیست و از نگاه آنان مذاکرات تنها باید بر محور برجام و مسائل هسته‌ای باشد. در همین ارتباط، «محمدجواد ظریف» تاکید کرده «درباره مسائل موشکی و منطقه‌ای از ابتدا توافق کردیم که این موضوعات برجام نبوده و نخواهد بود.» مسئولان جمهوری اسلامی می دانند که در صورت گره زدن مسائل دیگر به برجام، توافق از مسیر اصلی فاصله خواهد گرفت و این کلاف در هم تنیده، پیچیده تر خواهد شد، ضمن اینکه توان دفاعی و موشکی ایران قابل مذاکره نیست.طنز تلخ ماجرا اما رفتار اروپاییها با برجام است. امروز همسویی اروپا و آمریکا در دولت بایدن، دستیابی به توافق را با مشکلات جدی مواجه کرده است. در دوره ترامپ که اختلاف دیدگاه به شکافی عمیق در دو سوی اقیانوس اطلس منجر شده بود، اروپا نتوانست از سد تحریم و تهدید ترامپ عبور کرده و سازوکارهای مالی همچون «اینستکس» را اجرایی کند. اینک که سران بروکسل مانعی جدی در مقابل اجرای برجام و سازوکارهای بی سرانجام خود نمی بینند، همصدا با بایدن مطالباتی خارج از چارچوب برجام را مطرح می کنند؛ مطالباتی گزاف که راه دستیابی به توافق را دشوارتر خواهد کرد.
از طرفی، یک کارشناس مسائل بین‌الملل درباره سیاست خارجی احتمالی جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا در قبال ایران و برجام گفت: «بایدن در چارچوب رویکردی که در عرصه سیاست خارجی در پیش گرفته، قصد دارد در مورد ایران سیاست متحدی را همراه با شرکای اروپایی واشنگتن در پیش بگیرد.»سید رضا میرطاهر در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به این سیاست بایدن گفت: «این همان سیاستی است که در دوره باراک اوباما وجود داشت و منجر به اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اروپا علیه ایران شده بود.»
وی افزود: در حال حاضر نیز بایدن قصد دارد این سیاست را ادامه دهد و گفته میشود رئیس جمهور آمریکا در رایزنی با اروپاییها گامهای سه‌گانه‌ای را در زمینه بازگشت به برجام مطرح کرده است؛ اما آنچه فعلا به عنوان سیاست رسمی آمریکا در خلال اظهارات مقامات دولت بایدن و شخص وی مطرح میشود این است که تازمانی که ایران به اجرای کامل تعهدات برجامی‌اش برنگردد، آمریکا هیچ اقدامی در راستای کاهش تحریمها صورت نخواهد داد و در عین حال آنها خواهان توقف غنی‌سازی بیش از حد معین شده در توافق هسته‌ای برجام هستند که البته جمهوری اسلامی ایران نیز با صراحت موضع خود را دراین رابطه اعلام کرده است.»
میرطاهر در خصوص سیاست‌‌های احتمالی دولت بایدن در قبال دو رقیب عمده آمریکا در عرصه جهانی یعنی چین و روسیه نیز گفت: «به نظر میرسد که حداقل در موضع‌گیری‌ها و سخنانی که مقامات دولت بایدن بیان کرده‌اند، آنها قصد دارند سخت‌گیری‌‌ها علیه روسیه را تشدید کنند».میرطاهر ادامه داد: «درواقع همانگونه که پیش‌تر نیز قابل پیش‌بینی بود، دولت دمکرات آمریکا با توجه به اتهاماتی که در دوره زمامداری دونالد ترامپ در زمینه ارتباطات وی با روسیه و اقدامات رئیس‌جمهور سابق آمریکا در راستای خشنودی ولادیمیر پوتین، همتای روس وی مطرح بود نوعی سو‌گیری برخلاف آن روند را می‌خواهد در دستورکار قرار دهد و از حالا شاهد تغییر سیاست‌ها و جنگ دیپلماتیک و تبلیغاتی آمریکا علیه روسیه به بهانه بحث بازداشت، محاکمه و محکومیت آلکسی ناوالنی، سرکرده مخالفان روسیه هستیم. همچنین گفته میشود در آینده فشارهای آمریکا علیه روسیه تشدید خواهد شد.»این کارشناس معتقد است که همین مسئله باعث شده است تا روس‌ها چندان امیدی به دوره بایدن نداشته باشند و خود را آماده افزایش تنش‌ها با دولت جدید آمریکا کنند.
نظر شما :