ضرب الاجل ایران و تشدید تحرکات برجامی

تروئیکای اروپایی و آمریکا در آستانه نزدیک شدن به پایان ضرب‌الاجل قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت» به تلاش‌های خود برای بازگشت برجام به مسیر اصلی و تحقق مزایای وعده داده شده در آن سرعت بخشیده‌اند.

به گزارش ایرنا، وزرای امور خارجه انگلیس، فرانسه، آلمان و آمریکا روز جمعه در نشستی چارجانبه که به صورت مجازی برگزار شد پیرامون ایران و برجام رایزنی کردند. اطلاعات زیادی درباره جزئیات این نشست منتشر نشده اما یک مقام وزارت امور خارجه انگلیس پیش از آغاز جلسه به دیلی تلگراف گفت که اروپا از بازگشت آمریکا به رویکرد چندجانبه‌گرایی استقبال می‌کند.

ترکیب وزرای امور خارجه تروئیکای اروپایی و آمریکا پیشتر به عنوان نشست چهارجانبه معروف بود که با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در چار سال گذشته به محاق رفت. اما اینک به نظر می‌رسد که چهار طرف‌ به حفظ احیای این ترکیب علاقه‌مند هستند، به ویژه انگلیس که به تازگی از اتحادیه اروپا خارج شده و این محفل را کانالی برای کسب اطلاع و تاثیر گذاری در سیاست خارجی بروکسل می‌بیند.

اروپا پس از دو سال ناتوانی در اجرای تعهداتش ذیل برجام، پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را فرصتی مناسب برای حفظ توافقی قلمداد می‌کند که مدت‌هاست تعادل آن به هم خورده است. اتحادیه اروپا پس از خروج دولت دونالد ترامپ از برجام در ۱۵ تیرماه سال ۹۷ با انتشار بیانیه رسمی برای بهره مندی ایران از منافع اقتصادی برجام ۱۱ تعهد را پذیرفت که تاکنون به هیچ یک از بندهای آن عمل نکرده است.

حفظ و ارتقای روابط گسترده‌تر اقتصادی در حوزه‌های مختلف با ایران، استمرار کانال‌های موثر مالی برای تعامل با ایران، تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی، تداوم روابط حمل و نقل دریایی (از جمله کشتیرانی و بیمه)، زمینی، هوایی و ریلی و حمایت روشن و موثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، بخشهایی از مجموعه تعهداتی بود که اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام، نسبت به اجرای آن شانه خالی کردند.

یک دیپلمات ارشد اروپایی پیشتر به ایرنا گفته بود که بیانیه یادشده، تمایلات اروپا را مطرح کرد و تعهدی در کار نبوده است. وی مدعی شد که اروپا توان جبران خسارت‌های ناشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران را ندارد.

با این حال، گرایش دولت جدید آمریکا برای پایان دادن به تنش‌های برجام، زمینه تحقق این تمایلات و مزایای وعده داده شده در توافق هسته‌ای را برای طرف‌های اروپایی فراهم کرده که نیاز به گام‌های عملی دارد.

«پیتر استانو» سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید که اتحادیه دنبال راهی برای بازگشت آمریکا به برجام است. وی افزود که «جوسپ بورل» به عنوان هماهنگ کننده برجام به شدت در حال فعالیت و رایزنی است تا این توافق به مسیر اصلی آن بازگردد و تحریم‌ها علیه ایران رفع شود. این مقام اروپایی با اشاره به اینکه حل این مساله «کار ساده‌ای نیست» خاطر نشان کرد که تنها از طریق دیپلماسی و تلاش‌های مشترک می‌توان برجام را در مسیر اصلی خود قرار داد.

دعوا بر سر گام نخست برجام

دولت جدید آمریکا با ارائه پیش‌شرط هایی وعده بازگشت به برجام را مطرح کرده است. واشنگتن الحاق دوباره این کشور به برجام را منوط به اجرای کامل آن از سوی ایران کرده است.

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا همچنین از «رابرت مالی» نماینده ویژه در امور ایران خواسته است تا یک تیم مذاکراتی متشکل از دیپلمات‌ها و کارشناسانی که دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص مسیر پیش رو با ایران دارند، تشکیل دهد.

وزیر امور خارجه آمریکا خواسته تا حتی کسانی را که مواضع تندتری در قبال ایران دارند در این گروه قرار گیرند. این در حالیست که به گفته مقام‌های آمریکایی، رابرت مالی با همتایان اروپایی خود و مقام‌هایی از اسرائیل و کشورهای خلیج فارس درباره پرونده ایران تماس است.

«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا می‌گوید که راهبرد این کشور در قبال برجام از مسیر رایزنی با کنگره، شرکا و متحدان واشنگتن می‌گذرد. وی در نشست با خبرنگاران گفت: هنوز بحثی با ایرانی‌ها نداشته‌ایم و انتظار ندارم تا برداشته شدن این گام‌های اولیه، به جلو حرکت کنیم.

با این حال باید این نکته را در نظر داشت که فرصت زیادی تا پایان ضرب‌الاجل تعیین شده در قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» نمانده است. مجلس شورای اسلامی ۱۱ آذرماه گذشته با تصویب این قانون، دولت را مکلف کرده که در صورت ادامه‌ تحریم‌های آمریکا، همکاری با آژانس را محدود کرده و گام‌های بیشتری را در خصوص کاهش تعهداتش ذیل برجام بردارد.

در ماده ۷ این قانون آمده است آمده است: دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است پس از ۳ ماه از تصویب این قانون، گزارش دقیق اقدامات انجام شده از جانب طرف های برجامی در زمینه بازگشت به اجرای  تعهداتشان وفق برجام و رفع کلیه تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران را به مجلس شورای اسلامی ارائه کند.

این ماده می‌افزاید: چنانچه تا آن تاریخ روابط بانکی ایران در اروپا و و میزان خرید نفت آنها از ایران به شرایط عادی و رضایت بخش بازنگشته باشد، دولت مکلف است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نماید.

در همین پیوند کاظم غریب آبادی سفیر و نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین هفته پیش نسبت به تغییر سطح همکاری ایران با آژانس هشدار داد و گفت: قانون جدید مجلس شورای اسلامی، فرصت دیگری را برای حفظ همکاری کاملا بی سابقه و چشمگیر با آژانس بین المللی انرژی اتمی از طریق برداشتن تحریم ها فراهم کرده است. امیدواریم فرصت ها از دست نروند، چرا که همکاری فوق العاده کنونی به همکاری عادی باز می گردد.

توپ در زمین آمریکا

روسیه و چین به عنوان طرف های غیر اروپایی برجام بر لزوم سرعت بخشیدن به روند بازگشت این توافق به ریلی اصلی و لغو تحریم‌ها علیه ایران اصرار دارند.

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه دیروز (جمعه) اعلام کرد: برجام به نقطه و زمان حساسی رسیده و امیدواریم که آمریکا زودتر برای اقدامات آتی خود در مورد این توافق بین المللی به نتیجه گیری مشخصی برسد.

او در یک نشست مطبوعاتی افزود: ما به همکاری در چارچوب برجام برای حل و فصل وضعیت پیرامون برنامه هسته ای ایران ادامه می دهیم و آمادگی داریم تا در راستای بازگشت برجام به مسیر اصلی خود با اتحادیه اروپا همکاری کنیم.

چین هم از آمریکا خواسته تا هر چه سریع‌تر و بدون پیش شرط به برجام باز گردد و به تعهدات خود در قبال این توافق نامه بین المللی از جمله لغو تحریم ها اقدام کند.

«وانگ ون بین» سخنگوی وزارت امور خارجه چین در نشست با خبرنگاران تصریح کرد: مهمترین وظیفه کشورهای عضو برجام اکنون این است که برای اجرای اجماع به دست آمده در اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو برجام تلاش کنند وایالات متحده را وادار نمایند تا در اسرع وقت و بدون قید و شرط به توافق نامه جامع برجام برگردد، مسئولیت هایش را از سر بگیرد و کلیه تحریم های مربوطه را لغو کند.

«جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم با اشاره به ضرورت عبور از سیاست فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ علیه ایران و حرکت به سمت دیپلماسی حداکثری بر لزوم بازگشت برجام در مسیر اصلی و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی آن تاکید کرد.

وی در واکنش به اظهار نظر مجمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران که از اتحادیه اروپا خواسته بود تا شرایط برای بازگشت تهران و واشنگتن به توافق هسته‌ای را فراهم کند گفت: تمام اعضای توافق برای تعامل در این زمینه آمادگی دارند.

به این ترتیب انتظار می‌رود که در روزهای آینده شاهد تحولات برجامی بیشتری در راستای بهره برداری حداکثری از ظرفیت این توافق باشیم.