روابط ایران و عربستان در فضای جدید جهانی

ایرنا- امکان بهبود در روابط ایران با عربستان و به تبع آن با کشورهای عربی منطقه چه میزان است؟ این مهم ترین پرسش پیش روی تحلیلگران و ناظران منطقه ای بعد از خروج ترامپ از مسند قدرت در آمریکا است.

اینکه در فضای جدید سیاست بین الملل که تهدید ترامپ از روابط بین الملل به کنار رفت و دیگر عنصر انگیزه بخش سعودی ها در رفتار تهاجمی شان در منطقه موجود نیست؛ مقامات عربستان چه راهبردی در منطقه پیش خواهند گرفت. آیا سیاستمداران سعودی به دنبال تنش زدایی با جمهوری اسلامی ایران حرکت خواهند کرد و یا اینکه کماکان در مدار خصومت و دشمنی با ایران پیش خواهند رفت. 
در تحلیل روابط ایران و عربستان فاکتور بین المللی، تعیین کننده ترین متغیر است. با توجه به اینکه سعودی ها دنبال خرید امنیت از بیرون از منطقه هستند؛ در مناسبات منطقه ای و بین المللی شان این فاکتور را در نظر می گیرند که چه میزان حمایت و پشتیبانی آمریکا را در سیاست هایشان دارند. در واقع امر، اگر متوجه این موضوع باشند که حمایت بی قید و شرط آمریکا را در سیاست های منطقه ای شان داشته باشند در آن سو سعی می کنند رویکردی تهاجمی و بی توجه به ملاحظات امنیتی سایر کشور های منطقه اتخاذ کنند. در برابر وقتی احساس و تصور نقد و انتقاد و عدم حمایت آمریکا را دارند؛ در منطقه با احتیاط گام بر می دارند. دقیقا این الگوی رفتاری عربستان در طی همین بازه زمانی دو ماه شاهد هستیم، بعد از باخت ترامپ در انتخابات سوم نوامبر سال ۲۰۲۰، کمتر رفتار و سخنان تهاجمی در مقامات بلندپایه سعودی ها شاهد هستیم. 
مهم تر از همه شاهد به حاشیه رفتن مساله مهم عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی در  منطقه هستیم. گزارش های اطلاعاتی حاکی از این امر بود که مساله عادی سازی روابط تل آویو با پایتخت های عربی با پشت گرمی و حمایت های عربستان و شخص محمد بن سلمان صورت می گرفت. به این شکل که بن سلمان با هدف زمینه سازی برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی در آینده، استراتژی عادی سازی روابط کشورهای کوچک عربی با اسرائیل را با هدف آماده سازی ذهنیت ها و فضای روانی برای گشایش روابط رسمی میان ریاض و تل آویو را دنبال می کرد. حمایت های مستقیم شخص ترامپ در این موضوع، سعودی ها را مصممم به عملیاتی شدن این پروسه کرده بود.
امروز در فضای پساترامپ، مساله عادی سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی از دستور کار منطقه ای آمریکا خارج شده است. بایدن رئیس جمهور تازه کار آمریکا، اولویت اصلی سیاست خاورمیانه ای آمریکا را بر احیای مذاکرات برجامی گذاشته است. به تاسی از رویکرد و اولویت اصلی آمریکا در خاورمیانه، سعودی ها هم از مدت ها پیش به دنبال وصل و ارتباط گرفتن به مذاکرات احتمالی برجامی هستند. هراس اصلی سعودی ها این است که با احیای مذاکرات برجامی و گشایش در روابط بین المللی ایران با قدرت های بزرگ جهانی، عربستان در حاشیه سیاست های خاورمیانه قرار گیرد. موقعیت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران قدرت آفرین است و ایران هم به لحاظ موقعیت ژئوپلیتکی و هم حسن روابط با عراق، از وزن و توان بالایی در شکل بندی امنیتی و سیاسی خاورمیانه دارد. حال به این ظرفیت، همگرایی با قدرت های بزرگ جهانی هم افزوده شود؛ آن موقع ایران صاحب موقعیت و توان راهبری بی نظیری در منطقه می شود و این امر ناخواسته، جایگاه و توان سیاسی عربستان را تحت تاثیر قرار می دهد. 
معمای استراتژی ایذایی عربستان در مواجهه با ایران در همین توازن منطقه ای است. در این عرصه اقدامات اعتماد زا و رفع سوء تفاهم ها باید محور تلاشهای دیپلماتیک طرفین باشد. در روابط بین الملل این گزاره مطرح است  که بخش اعظم چالش ها و بحران ها در روابط بین الملل ناشی از سوء تفاهم ها است. کشورها از همدیگر احساس تهدید کاذب و غیر واقعی می کنند. راه حل این امر در مذاکره، گفت و گو و نزدیکی است. در این مسیر جمهوری اسلامی ایران همواره پیام دوستی و صلح برای کل منطقه و جهان فرستاده و این انتظار امروز از مقامات سعودی و دیگر کشورهای عرب منطقه  است که با درک  تغییر سپهر سیاست بین الملل و مهم تر از همه اینکه امنیت منطقه ای در گرو تعامل و مذاکرات منطقه ای است پاسخی مثبت به تلاش های صلح طلبانه جمهوری اسلامی ایران دهند. عربستان بهتر است تغییر پاردایمیک در نگرش خود داشته باشند، زیرا تاریخ نشان داده که تنها  راهبرد مهم برای گره گشایی مسائل، همکاری در منطقه  بوده است علاوه براین  تک صدایی و تلاش برای رقابت به شکلی که در سال های اخیر در پیش گرفتند،  جز ناامنی و بی ثباتی توشه ای نداشته  ومنطقه را از رشد و توسعه محروم می کند.