حمله به ایران بحران «لحظه ورود» بایدن به کاخ سفید می شود؟

نویسنده: مایکل نایتز

دیپلماسی ایرانی: سالگرد ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران، و ابومهدی مهندس، از فرماندهان ارشد نیروهای شبه نظامی عراقی فرا رسیده و در حالی که ایران عزادار است، باقی جهان نگران احتمال درگیری نظامی قریب الوقوع در خاورمیانه هستند چرا که نیروهای شبه نظامی عراقی متحد ایران حملات موشکی به پایگاه های آمریکایی و بمب گذاری های جاده ای را افزایش داده اند و آمریکا هم بمب افکن های بی-52 را در نزدیکی خلیج فارس به پرواز درآورده است. برخی ناظران اینطور گمانه زنی کرده اند که درگیری خشونت آمیز با ایران می تواند آخرین و بی ثبات کننده ترین اقدام رئیس جمهوری دونالد ترامپ در کاخ سفید باشد. اما این احتمال هم وجود دارد که انتقام جویی ترور سردار سلیمانی و ابو مهدی مهندس اولین بحران دولت بایدن شود.

شواهد درگیری احتمالی پس از 20 ژانویه چندین هفته است که به چشم می خورد. علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، 16 دسامبر هشدار داد که ایران انتقام خود را «در زمان و مکان» مقتضی خواهد گرفت و این زمان لزوما در دوره ریاست جمهوری ترامپ نخواهد بود. در عراق، گروه های شبه نظامی متحد ایران درباره هر گونه حملات انتقام جویانه تا پیش از خروج ترامپ از کاخ سفید هشدار داده اند. روزنامه الاخبار لبنان هم از محمد هاشمی، فرستاده دولت عراق به ایران، نقل کرده که تهران تا زمانی که دولت بایدن ریاست جمهوری را از ترامپ تحویل بگیرد، آرامش خود را حفظ کند.

ایران شاید بتواند شرکای شبه نظامی خود را تا پایان کار دولت ترامپ مهار کند، اما شاید فراتر از آن در توانش نباشد. در محافل داخلی دولت ایالات متحده که تهدیدها در آنها ارزیابی می شود، زمان انتقال دولت در 20 ژانویه یک پنجره خطرناک (و نادیده گرفته شده) برای تشدید تنش ها قلمداد شده است. یکی از اولین اقدامات جو بایدن ممکن است پاسخگویی به حمله ای مهلک به آمریکایی ها در عراق، سوریه یا منطقه خلیج فارس باشد.

عراق در گذشته نیز همواره چالشی اولیه برای روسای جمهوری جدید آمریکا بوده است: اولین استفاده بیل کلینتون از نیروی نظامی در عراق بود: حملات موشکی کروز ژوئن 1993 در انتقام جویی از تلاش صدام حسین برای ترور جورج هربرت واکر بوش که دو ماه پیش از آن رخ داده بود. اولین استفاده رئیس جمهوری جورج دابلیو. بوش نیز در عراق بود: حملات هوایی گسترده فوریه 2001 که در اولین سفر خارجی بوش به مکزیک اختلال ایجاد کرد. 

اولین بحران نظامی رئیس جمهوری جدید می تواند یک لحظه اساسی و تاثیرگذار باشد، به ویژه اینکه رقبای آمریکا و کشورهای سرکش به طور مشابه در برابر رئیس جمهوری جدید قد علم خواهند کرد. بایدن احتمالا مجبور خواهد شد پیامدهای اقدام کردن یا نکردن را بسنجد: بخشی از پایگاه سیاسی او می خواهد دولت جدید را از دولت قدیمی متمایز و دست دوستی به سمت ایران دراز کند و بخش سنت گرا در گروه سیاست خارجی او هم بر لزوم نشان دادن شدت عمل به ویژه در صورت کشته شدن یک آمریکایی در میانه تنش ها تاکید دارد. بهترین نتیجه برای همه این است که ایران و گروه های متحد آن دریابند که بایدن در مقابل آسیب دیدن منافع ایالات متحده یا نیروهای نظامی این کشور واکنشی کمتر از ترامپ نشان نخواهد داد. دولت بایدن 20 ژانویه احتمالا این پیام را به ایران خواهد رساند که انتقام جویی از ترامپ همچنان انتقام از آمریکا به حساب می آید و موانع بیشتری در مسیر رفع تحریم ها ایجاد می کند.

در حال حاضر گروه رئیس جمهوری بایدن در دسترسی به اطلاعاتی که معمولا در دوره انتقال ارائه می شود، مشکلاتی دارند. یکی از اولویت های دولت جدید باید بررسی گزینه های نظامی آماده شده توسط گروه ترامپ باشد تا بتواند تغییراتی در آن ایجاد کند. تیم با تجربه امنیت ملی بایدن به ویژه لوید آستین، نامزد وزیر دفاع و فرمانده سابق نیروهای آمریکایی در خاورمیانه، به خوبی می داند که لحظات پر تنش بعد از حمله احتمالی زمان مناسبی برای بررسی گزینه های نظامی نیست. اگر ایران یا گروه های شبه نظامی متحد آن در اواخر دوره ریاست جمهوری ترامپ یا اوایل ریاست جمهوری بایدن به منافع آمریکا حمله کنند، آنگاه موقعیتی دشوار برای دسترسی سریع به قدرت بازدارندگی آمریکا و ایجاد اعتبار در سنجش دقیق واقعیت ها وجود خواهد داشت. اگر شواهدی دال بر ایفای نقش ایران در حمله اینچنینی وجود داشته باشد، آنگاه بایدن احتمالا باید نشان دهد که اقدام علیه آمریکا عواقبی خواهد داشت، چرا که تنها در این صورت است که می تواند مانع از حملات مشابه بعدی به منافع و نیروهای آمریکایی شود.

به هر حال، اگرچه مراسم تحلیف در تاریخ 20 ژانویه برای جو بایدن و گروه او لحظه ای نشاط آور خواهد بود، اما همچنین می تواند لحظه ای برای آزمودن جسارت و جدیت آنها باشد. تاریخ نشان داده است که ایران پیش از انجام هر کاری ابتدا عزم و اراده دولت های ایالات متحده را بررسی می کند و همچنین توانایی ضربه زدن در چشم یک رئیس جمهوری آمریکا و به طور همزمان نشستن پشت میز مذاکره را دارد. ایران در حال حاضر سعی دارد مانع از اقدامات تهاجمی گروه های متحد خود در انتقام جویی ترور سال گذشته توسط ترامپ شود، اما ممکن است لحظه روی کار آمدن دولت بایدن را زمان مناسبی برای اقدام ببیند. برای بایدن بهتر است به خاطر داشته باشد که دیگران در جهان به نظاره نشسته اند و همه اتفاقات را زیر نظر دارند.

منبع: پولیتیکو / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34