سیاست های دوگانه اتحادیه اروپا در زمینه حقوق بشر

نویسنده: الدار ممدُف

دیپلماسی ایرانی: پارلمان اروپا 19 دسامبر قطعنامه هایی را در محکوم کردن نقض حقوق بشر در ایران و مصر تصویب کرد. با این حال، تنها ایران است که در قالب تحریم های اتحادیه اروپا برای نقض حقوق بشر حقیقتا متحمل پیامدهایی شده است. تحریمی علیه مصر اعمال نشده و حتی دولت این کشور به عنوان یک شریک اصلی اروپا و لنگر ثبات در شمال آفریقا مورد توجه قرار گرفته است. این استاندارد دوگانه به اعتبار آن آسیب می رساند و حقوق بشر را در سراسر جهان تضعیف می کند. این رویکرد همچنین به معنای مهر تاییدی بر روایت اقتدارگرایان است مبنی بر اینکه انتقادات حقوق بشر سلاحی سیاسی در دست غرب علیه رژیم های نامطلوب برای آن است.

قانون گذاران اروپایی با مطرح کردن ایران و مصر در هر دو قطعنامه، به طور ضمنی به شباهت های روش های برخورد دولت های دو کشور با شهروندانشان و حتی با اتباع خارجی اشاره کردند. در این قطعنامه ایران به دلیل استفاده از بازداشتی های دو تابعیتی به عنوان تراشه چانه زنی در مذاکره با قدرت های غربی و مصر به دلیل ناکام ماندن در تحقیقات و مجازات عاملان قتل جولیو رگنی، دانشجوی ایتالیایی، مقصر دانسته شد. مقامات اروپایی همچنین به دستگیری فعالان حقوق بشر در مصر اشاره کردند اعمال تحریم های هدفمند علیه مقامات درگیر در نقض حقوق بشر در هر دو کشور را خواستار شدند. با این حال، شباهت ها در نحوه برخورد با تهران و قاهره اینجا پایان می یابد؛ بیش از 600 قانونگذار به قطعنامه علیه ایران و تنها 434 نفر به قطعنامه علیه مصر رای دادند و نیروهای راست میانه اکثرا ممتنع یا با اقدام علیه مصر مخالف بودند. این نتیجه به نوعی تایید یک روند دیرینه بود. اعضای پارلمان اروپایی از احزاب راست میانه تا راست محافظه کار و اصلاح طلبان همگی به سیاسی کردن مسائل حقوق بشر در رابطه با دشمنان ژئوپلیتیک گرایش دارند و به متحدان خود سخت نمی گیرند. در عمل، این روند با الگوی ثابت دلجویی از رژیم های استبدادی که «دوست» قلمداد می شوند، مانند مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین، نمود می یابد. این نیروها در چند ماه گذشته به قطعنامه های توقف فروش سلاح اتحادیه اروپا به عربستان و امارات که به ارتکاب جنایات جنگی در یمن متهم هستند، و با درخواست پایان صادرات فن آوری نظارتی اتحادیه اروپا که برای ردیابی و ساکت کردن مخالفان در این کشورها استفاده می شوند، مخالفت کرده اند. 

محافظه کاران شیطان صفت پارلمان اروپا تنها بخشی از مشکل هستند. بدتر این است که دولت ها در اتحادیه اروپا که سیاست خارجی بلوک را تعیین می کنند، صرف نظر از جناح سیاسی آنها، با چنین رویکردی موافق هستند. از آن جهت است که امانوئل مکرون، رئیس جمهوری میانه رو فرانسه، تا مرز مفتخر کردن عبدالفتاح السیسی، دیکتاتور مصر، با یکی از مهم ترین جوایز فرانسه پیش رفت. یونان تحت دولت حزب چپ سیریزا اساسا مدافع مصر در اتحادیه اروپا شده و آلمان، هلند و سایر کشورهای اسکاندیناوی هم اگرچه گاهی در بحث های داخلی اتحادیه اروپا به مسائل حقوق بشر می پردازند، اما از اقدامات مشخصی مانند اعمال تحریم هدفمند علیه مقامات مصری خودداری می کنند.

استدلال برخی از آنها این است که سیسی ضامن ثبات در برابر تهدید اسلام گرایان است. اما او اساسا با سرکوب سیستماتیک همه مخالفت ها یک خلا سیاسی ایجاد می کند که احتمالا توسط نیروهای افراطی پر خواهد شد. به علاوه، بهار عربی به وضوح نشان داد که رژیم های اقتدارگرا مشابه سیسی هر چیزی غیر از ضامن ثبات می توانند باشند. بسیاری از اروپایی ها هم از سیسی به دلیل روابط نزدیک او با اسرائیل حمایت می کنند. استدلال دیگر به نگرانی از نزدیکی اقتدارگرایان دوست به روسیه و چین مربوط می شود. یکی دیگر از استدلال ها هم این است که از سیسی به عنوان محافظ اقلیت مسیحی در مصر در برابر خطر فرضی اخوان المسلمین یاد می کنند؛ اما حملات به مسیحی ها پس از کودتای 2013 و نه قبل از آن افزایش یافت و آنها همچنان هدف تبعیض های قانونی و عملی هستند.

انواع استدلال های «سیاست حقیقی» که برای توجیه سکوت در مورد پرونده حقوق بشر سیسی استفاده می شوند، می توانند درباره ایران نیز صدق کنند. از این گذشته، اتحادیه اروپا می تواند اینطور استدلال کند که در صورت تلاش بلوک برای احیای توافق هسته ای یا تلاش برای کاهش تنش ها در خلیج فارس، به چالش کشیدن ایران گام عاقلانه ای نیست و تلاش برای تحقق نتیجه بدون همکاری ایران واقع بینانه نیست. با این حال، اتحادیه اروپا حاضر است هزینه را بپذیرد و علیه ایران اقدام کند. 

برای مدت زمانی طولانی رهبران اروپایی در زمان معامله با دیکتاتورهای «دوست» به معجزات «دیپلماسی نرم» اعتقاد داشته اند. قطعا شرایطی وجود دارد که به سطوح اختیار بیشتری نیاز دارد، به ویژه وقتی پای مذاکرات درباره سرنوشت افراد در میان باشد. با این حال، همانطور که قطعنامه های پارلمان اروپا گواهی می دهند، رویکرد عملی در قبال مصر شکست خورده است و هیچ سودی برای اتحادیه اروپا ندارد. اما اتحادیه اروپا برای تغییر مسیر هنوز فرصت دارد. دولت های اتحادیه اروپا پس از سال ها بحث سرانجام 7 دسامبر با ایجاد یک رژیم جهانی تحریمی حقوق بشر موافقت کردند. رهبران اتحادیه اروپا باید از این ابزار برای تحریم مقامات مقصر در نقض حقوق بشر نه فقط در رابطه با ایران که آن را «دشمن» می دانند، که در رابطه با متحدان اسمی مانند مصر استفاده کنند.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34