میانجی گری دور از ذهن دولت ترامپ برای صلح

نویسنده: جیمز فیلیپس

دیپلماسی ایرانی: توافقنامه تاریخی صلح بین اسرائیل و امارات متحده عربی یک پیروزی بزرگ برای استراتژی مذاکراتی «خارجی» دولت دونالد ترامپ به شمار می رود. انتظار می رود خیلی زود بسیاری از دیگر کشورهای عربی از مسیر امارات پیروی کنند. 

دولت ترامپ با کمک به مذاکرات بین اسرائیل و حلقه بیرونی کشورهای عربی سعی کرده ضمن ترغیب به انعطاف پذیری بیشتر فلسطین از طریق محروم کردن حق وتوی دیرینه آن در رابطه با سیاست های دیگر رهبران عرب در قبال اسرائیل، روند صلح منطقه ای را آغاز کند. اسرائیل و امارات در یک تماس تلفنی با رئیس جمهوری ترامپ بر سر عادی سازی کامل روابط توافق کردند. بدین ترتیب، امارات پس از مصر و اردن به سومین کشور عربی تبدیل شده که مذاکرات صلح با اسرائیل داشته است. ظاهرا وزارت خارجه آمریکا امیدوار است که بحرین، مغرب و عمان نیز همین روند را در پیش بگیرند. اگر ترامپ پس از انتخابات نوامبر همچنان در قدرت بماند، توافق امارات می تواند جان تازه ای به برنامه صلح خاورمیانه بدمد.

پیروزی سه جانبه

در متن بیانیه مشترک اسرائیل و امارات آمده که این «موفقیت دیپلماتیک» به درخواست رئیس جمهوری ترامپ صورت گرفته است. در این بیانیه آمده که اسرائیل «ادعای حاکمیت بر مناطقی که در چشم انداز رئیس جمهوری برای صلح ذکر شده اند را متوقف، و در جهت گسترش روابط با سایر کشورها در جهان عرب و مسلمان تمرکز خواهد کرد.» در این توافق همچنین آمده: «اسرائیل و امارات به منظور ایجاد یک دستورکار استراتژیک برای خاورمیانه و تعمیق همکاری های دیپلماتیک، تجاری و امنیتی مبتنی بر صلح و عدم مداخله، به ایالات متحده خواهند پیوست.» این زبان به معنای گسترش پیشنهاد قبلی دولت ترامپ برای یک اتحاد استراتژیک در خاورمیانه است.

این توافق جدید اساسا همکاری های استراتژیک، اقتصادی و دیپلماتیک پشت صحنه بین اسرائیل و امارات را آشکار کرده است. هر دوی آنها ایران را تهدید اصلی برای خود در منطقه انگیزه زیادی برای برقراری روابط پنهانی در مخالفت شدید با توافق هسته ای دولت باراک اوباما با ایران دارند. احتمالا به غیر از فلسطین، ایران بزرگ ترین بازنده در روابط تقویت شده بین اسرائیل و امارات خواهد بود. ایران باید کاملا مراقب همکاری نزدیک نظامی و اطلاعاتی بین دو قدرت نظامی در خاورمیانه باشد. انتظار می رود این توافق راه را برای صادرات پیشرفته ترین سلاح های آمریکایی به امارات از جمله هواپیماهای بدون سرنشین مسلح باز کند.

مقامات فلسطین خیلی زود اعتراض خود را به این توافق نشان داده و امارات را به خیانت به فلسطین متهم کردند. یک مقام ارشد فلسطین در این باره گفت: «اسرائیل به جای الحاق کرانه باختری، الحاق امارات متحده عربی را پیش برد. این یک تحول بسیار خطرناک است که نه تنها فلسطینی ها، که کل جهان عرب باید به آن واکنش نشان دهند. توافق عادی سازی روابط نشان می دهد که رهبران فعلی فلسطین که به طور فزاینده از سوی مردم خود به دلیل ناتوانی در تحقق رفاه و ثبات مورد انتقاد قرار گرفته اند، دیگر توانایی تاثیرگذاری بر کشورهای عربی در رابطه با مذاکرات صلح را ندارند. این امر به معنای مطلوب تر شدن شرایط برای توافق های صلح آتی، از جمله توافق اسرائیل و فلسطین، خواهد بود.

پیامدهای سیاسی

توافق اسرائیل و امارات منافع سیاسی قابل توجهی برای هر سه امضاکننده آن خواهد داشت. 

ترامپ اندکی پیش از انتخابات ریاست جمهوری یک دستاورد مهم سیاست خارجی کسب کرده که موجب تقویت حمایت طرفداران اسرائیل از او خواهد شد. در حقیقت، رهبران لابی گری های اسرائیل در آمریکا خود در روند مذاکرات نقش داشتند و در اکتبر سال 2018 هیاتی را به امارات اعزام و دیدارهایی با تمرکز بر موضوعات عادی سازی روابط برگزار کردند. جوئل روزنبرگ، نویسنده آمریکایی-اسرائیلی که در این جلسات شرکت داشت، گفت: «حامیان اسرائیل می خواهند که اسرائیل ایمن تر، قوی تر و صلح آمیز باشد و نه لزوما بزرگ تر.»

این توافق همچنین برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل یک موفقیت مهم دیپلماتیک در شرایطی محسوب می شود که او با انتقادهای گسترده سیاسی داخلی از جمله در شیوه واکنش به شیوع کووید-19، برنامه بودجه و اتهامات فساد روبروست. نتانیاهو تاکید کرده برنامه الحاق را از دستورکار خود حذف نکرده و نخواهد کرد. مشخص نیست که اسرائیل چه مدت ادعای خود برای الحاق بخش هایی از کرانه باختری را متوقف خواهد کرد یا اگر تصمیم بگیرد این برنامه را پیش بررد، واکنش امارات متحده عربی چه خواهد بود.

شیخ محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی و حاکم امارات متحده عربی، نیز می تواند ادعای موفقیت کند. او دست کم به طور موقت باعث شده که برنامه الحاق کرانه باختری به سرزمین های اشغالی از روی میز کنار رود. به علاوه، شیخ محمد در قالب همکاری های نزدیک تر استراتژیک با ایالات متحده، دسترسی شهروندان اماراتی به مسجد الاقصا در قدس اشغالی فراهم آورده و با کارشناسان اسرائیلی در زمینه تولید واکسن برای ویروس کرونا و همچنین دسترسی به منابع کافی و ایمن آب همکاری خواهد داشت.

این توافق تا اندازه ای برای ایالات متحده، اسرائیل و امارات برد است. این توافق با از بین بردن مساله الحاق حتی به طور موقت، زمینه را برای همکاری سه طرف در جبهه مشترک علیه ایران هموار می سازد که البته این مساله خود تمرکز جهانی را از روی ایران برخواهد داشت و می تواند بهانه ای برای تلاش های دشمنان اسرائیل در راستای تضعیف آن شود. این توافق همچنین نشان می دهد که در برخی موارد رهبران عرب می توانند با تعامل دیپلماتیک با اسرائیل بیشتر از تحریم آن در رابطه با فلسطین نتیجه بگیرند.

منبع: دیلی سیگنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34