انفجار بیروت: حادثه ای دلخراش که نباید رخ می داد

گروه بین المللی بحران

دیپلماسی ایرانی: طبق اطلاعات و جزئیاتی که تا این لحظه منتشر شده، انفجاری که عصر چهارم اوت بخش بزرگی از بندر بیروت، پایتخت لبنان، را نابود کرد، یک اتفاق بود؛ اتفاقی بود که می شد هرگز رخ ندهد! بیش از 2750 تن نیترات آمونیوم، که یک ماده قابل انفجار به شمار می رود، به رغم هشدارهای مکرر حدود 7 سال در شرایط نامناسب در نزدیکی یک منطقه پرجمعیت نگهداری و نهایتا به عامل یک فاجعه تبدیل شد. به عبارتی، ناکارآمدی بوروکراتیک لبنان عامل 150 کشته، بیش از 5 هزار زخمی، 300 هزار بی خانمان و حدود 2 میلیارد دلار خسارت به شهر شد.

فاجعه در بندر بیروت را شاید بتوان جدیدترین، ناراحت کننده ترین و ویران کننده ترین تجلی ناکارآمدی دولت لبنان در سه دهه گذشته دانست. اتفاقی که به دلیل ضعف و فساد در نهادهای دولتی لبنان رخ داد. شبکه های نفوذ سیاسی، جانبداری و فساد که در ساختار دولتی لبنان ایجاد شده بر مسئولیت پذیری و روندهای قانونی در هر سطحی تاثیر منفی داشته، لبنان را به آستانه ورشکستگی کشانده و بسیاری از مردم را در وضعیت ناخوشایند اقتصادی قرار داده است. روزنامه محلی دیلی استار در مطلبی که درباره این اتفاق نوشته، آورده: «مقامات لبنان بدترین دشمنان آن هستند.» تا زمانی که نخبگان سیاسی در لبنان به خواسته ها برای اصلاح اساسی تن ندهند، لبنان از ورطه اقتصادی که در آن افتاده، نجات نخواهد یافت. و انفجار هفته گذشته به این بحران اقتصادی سرعت می بخشد.

مشکلات اقتصادی گریبان شمار زیادی از جمعیت 6.8 میلیون نفری این کشور را که یک پنجم آنها پناهجویان سوری هستند، گرفته است. لیر لبنان از ماه اکتبر بیش از 80 درصد از ارزش خود را از دست داده و شهروندان برای تهیه کالاهای اساسی که بیشتر آنها وارداتی هستند، به مشکل برخورده اند. بانک ها از بازگرداندن پس اندازهای مشتریان به آنها سر باز می زنند چون درگیر ورشکستگی هستند. بانک مرکزی لبنان 6 اوت از حمایت از مشاغل و افراد آسیب دیده در انفجار خبر داد، اما کارشناسان و تحلیل گران معتقدند که بانک مرکزی لبنان توانایی خرج کردن دلار از خزانه محدود خود را برای جبران خسارت ها نخواهد داشت. بحران نقدینگی، نبود اعتبار و نبود تقاضای محلی که در نتیجه همه گیری کووید-19 تشدید شده، مشاغل مجبور خواهند شد یا گستره فعالیت خود را محدود یا به طور کلی تعطیل  و ده ها هزار نفر را بیکار کنند.

سیاستمداران لبنانی در رسیدگی به بحران های سیاسی و اقتصادی این کشور جدیت نشان ندادند و بی هیچ نتیجه ای، بر سر ضرر و زیان در بانک هایی با ارتباطات سیاسی بحث کردند. در نتیجه این بحث و جدال ها، مذاکرات با صندوق بین المللی پول بر سر بسته نجات اقتصادی نیز به بن بست رسید. حالا، بحران ملی لبنان شدیدتر شده است. لبنان بدون بهره وری از بندر بیروت، قطعا در تامین مواد غذایی و دارو به مشکل بر خواهد خورد. این انفجار همچنین سیلوهای اصلی ذخیره دانه و تجهیزات پزشکی را نابود کرد. شرکت هایی که تا اندکی پیش در برابر بحران اقتصادی دوام آورده بودند، اکنون برای وارد کردن تجهیزات و کالا مشکلات بیشتری خواهند داشت. دولت لبنان برای جبران خسارت ها به درآمد حاصل از مالیات و گمرک وابسته تر شده و احتمالا چاره ای غیر از تامین پول مورد نیاز خود از طریق چاپ اسکناس نخواهد داشت که این خود به معنای دور جدیدی از مشکلات است.

لبنان پیش از انفجار بیروت هم به کمک های بشردوستانه نیاز داشت؛ اکنون این نیاز شدیدتر شده و میزان کمک های مورد نیاز آن به ویژه در زمینه هایی همچون نیرو و تجهیزات پزشکی، مواد غذایی و مصالح ساختمانی افزایش یافته است. خوشبختانه، شماری از کشورها در خاورمیانه و اروپا دست به کار شده اند. اما آنها مجبورند برای کمک به لبنان اقدامات زیادی انجام دهند چون خسارت وارد آمده به بندر بیروت خیلی شدید است و بحران در این کشور را پیچیده تر کرده. 

رهبری سیاسی لبنان شاید هنوز برای انجام کار درست و اعمال اصلاحات مورد نیاز که مردم لبنان خواستار آن هستند، فرصت داشته باشد. مناسبات سیاسی که به ورشکستگی لبنان انجامیده و نهایتا فاجعه 4 اوت را در پی داشته، نباید ادامه یابد. مشکلات لبنان تنها از طریق تزریق معجزه آسا پول خارجی حل نمی شود! دو ماه پیش گروه بین المللی بحران در گزارشی درباره شیوه خارج کردن لبنان از ورطه مشکلات، به لزوم انجام اصلاحات اساسی در این کشور اشاره کرد.

این جدیدترین فاجعه در لبنان موج جدیدی از واکنش ها و شعارهای اعتراضی در این کشور را در پی داشته و با بسیج گروه های فعال همراه شده است. لبنان در ماه های آوریل و می شاهد تظاهرات های مردمی بود. شاید نخبگان سیاسی لبنان هنوز برای ترمیم آنچه در هم شکسته اند، فرصت داشته باشند؛ اما این آخرین فرصت آنها خواهد بود. مقامات سیاسی حاکم در لبنان و همه گروه های قدرتمند در این کشور باید در جبهه ای مشترک با مردم خشمگین مواجه شوند و خساراتی را که در طی سال ها ایجاد کرده اند، جبران کنند.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34