آنکارا به فکر بهترین‌ها اما آماده برای بدترین‌هاست

نویسنده: طاها اوژان

دیپلماسی ایرانی: ترکیه نیز مانند سایر همسایگان ایران نمی خواهند جنگی دیگر در منطقه اتفاق بیافتد و با نگرانی، تحولات اخیر در خاورمیانه را دنبال می کند. آنکارا به دقت و حساسیت بالا گرفتن تنش های اخیر میان ایران و آمریکا را دنبال می کند. این تنش هم برای ترکیه خطراتی به همراه دارد و هم فرصت هایی را برای تقویت برخی مواضع و رهبری گفت وگویی منطقه ای به وجود آورده است.

چهارصد سال است که مرز میان ایران و ترکیه تقریباً ثابت بوده است. پیوندهای ایران و ترکیه همواره پیچیده و چندوجهی بوده و ملاحظات متفاوتی بر آنها حاکم است و نمی توان آنها را در قالب دوگانه دوستی - دشمنی جای داد.

در دهه 1990، حکومت غیر دینی ترکیه بر این باور بود ایران در خیزش اسلام سیاسی در این کشور و حمایت از حزب کارگران کردستان دست دارد. حمله آمریکا به عراق و اختلاف نظر ترکیه و ایران درباره این حمله نیز به تنش هایی میان دو همسایه منجر شد. پس از این حمله نیز، تشکیل دولتی خودمختار برای کردها به نگرانی برای ترکیه تبدیل شد. در حالی که حمله آمریکا با سرنگون کردن دشمن ایران و فراهم کردن امکان تشکیل شبکه ای از شبه نظامیان شیعه با استفاده از خلأ قدرت در عراق به نفع ایران تمام شد. البته درست 7 سال بعد از این حمله، روابط دیپلماتیک ایران و ترکیه به اوج رسید؛ تا این که نامزدی دوباره نوری المالکی برای نخست وزیری عراق و آغاز بهار عربی در منطقه روابط ترکیه و ایران را در سال 2010 تکان داد.

ایران این اعتراضات را تهدید می دانست و ترکیه آنها را فرصتی برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه تلقی می کرد. مواضع مخالف آنها در بهار عربی، تنش های میان دو کشور را افزایش داد. جالب اینجا بود که رودرویی گروه های نظامی و شبه نظامی مورد حمایت این دو کشور با یکدیگر با بهبود روابط دیپلماتیک دو کشور همراه شده بود.

در چنین فضایی، ترور سردار سلیمانی می تواند نقطه عطف دیگری در روابط دو کشور باشد. شهادت سردار سلیمانی ممکن است سرنوشت جنگ های نیابتی را در عراق، سوریه و یمن تغییر دهد و با تضعیف دست نشانده های ایران در منطقه، از ظرفیت اعمال قدرت ایران در خارج از مرزهای آن کاسته شود. ثبات در عراق و سوریه اهمیت زیادی برای امنیت و منافع ژئوپلتیک ترکیه دارد.

تضاد منافع ایران و ترکیه در عراق از اهمیت کمتری برخوردار است. ترکیه به خاطر ملاحظات داخلی خود، توان چندانی برای مشغول شدن زیاد به سیاست خارجی ندارد و توان خود را روی پرداختن به کردها در عراق متمرکز کرده است.

اگر پس از ترور سردار سلیمانی، ایران تصمیم به تنش زدایی و عادی سازی روابط با غرب داشته باشد، آنکارا به عنوان همسایه ای با ثبات و عضو ناتو، می تواند نقشی مهم ایفا کند.

اما اکنون در ایران به نظر می رسد محافظه کارترها بر نهادهای تصمیم گیرنده سلطه یافته اند و کشور را به سمت رویارویی می برند.

در صورت تشدید بیشتر تنش های میان ایران و آمریکا، ترکیه به حمله نظامی آمریکا به ایران نخواهد پیوست. ترکیه و دیگر کشورهای منطقه از شورش حاصل از سرنگونی صدام رنج بردند و به دنبال جنگی دیگر نیستند. ترکیه خواستار نشستن ایران و آمریکا دور میز مذاکره است. آنکارا باید امیدوار باشد بهترین ها اتفاق بیافتد و برای بدترین ها آماده شود.

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی