چرا نباید از مکانیسم ماشه ترسید؟

کشورهای اروپایی که گمان می رود برای حفظ برجام و تحت فشار گذاشتن ایران برای اجرای تعهداتش در این قرارداد یکطرفه، به دنبال فشار حداکثری بر کشورمان هستند، ایران را تهدید کرده اند که با فعال شدن مکانیسم ماشه، بازگشت تحریم ها را کلید خواهند زد. این مسئله اما نمی تواند باعث ترس و یا نگرانی ایران شود.

به گزارش گروه دیگر رسانه‌های خبرگزاری فارس، سیاست پارسی نوشت: روز گذشته سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که مکانیزم ماشه برجام را فعال کرده‌اند. تاکنون پیرامون حل و فصل اختلافات و آن‌چه تحت عنوان ”مکانیزم ماشه“[1] از آن نام برده می‌شود مطالب زیادی نگاشته شده و بنابراین این نوشتار بنا ندارد که مجدداً در این باب ورود کند. نکته کمتر دیده شده در این مطالب این است که از لحاظ حقوقی پس از دریافت شکایت به ترتیب کمیسیون مشترک، جلسه هیات وزیران و کمیسیون مشورتی تشکیل می‌شود و نهایتاً پرونده شکایت به شورای امنیت سازمان ملل رفته و تمامی قطعنامه‌های قبلی به شکل خودکار علیه ایران باز می‌گردد. این نسخه که در تاریخ حقوق بین‌الملل سابقه ندارد، تجویزی از جانب آمریکا و اروپا است که تیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات برجامی به آن تن داد. عجیب‌ترین بخش ماجرا جایی است که در صورت شکایت ایران نسبت به نقض تعهدات طرف مقابل و رجوع به مکانیزم حل و فصل اختلافات نیز به شکل خودکار، تمامی تحریم‌ها علیه ایران باز می‌گردد! اگر هضم این اتفاق برایتان دشوار است، بند 36 و 37 برجام را در کنار ماده 11، 12 و 13 قطعنامه 2231 شورای امنیت قرار دهید تا ماجرا را به روشنی دریابید. اگر بازهم باورتان نشد، بررسی کنید که چرا بعد از وضع تحریم‌های جدید، بدعهدی‌ آمریکا و سپس خروج این کشور از توافق هسته‌ای، وزارت امور خارجه حتی یکبار هم به مکانیزم حل و فصل اختلافات در برجام رجوع نکرد!

عجیب‌ترین بخش ماجرا جایی است که در صورت شکایت ایران نسبت به نقض تعهدات طرف مقابل و رجوع به مکانیزم حل و فصل اختلافات نیز به شکل خودکار، تمامی تحریم‌ها علیه ایران باز می‌گردد!

علت فعال کردن مکانیسم ماشه

زیاده‌خواهی و میل به کسب امتیازات بیشتر را می‌توان اصلی‌ترین علت برای فعال کردن مکانیزم ماشه توسط کشورهای اروپایی دانست. وضع محدودیت‌های موشکی، مقابله با دفاع منطقه‌ای ایران و دائمی کردن برخی از محدودیت‌های هسته‌ای از جمله اصلی‌ترین خواسته‌های سه کشور اروپایی است. درواقع این سه کشور به نمایندگی از آمریکا[2] درصدد آنند که یک دو راهی را در برابر ایران ترسیم کنند؛ به این معنی که: یا به شورای امنیت می‌روید و تحریم‌ها بازمی‌گردد یا تن به زیاده‌خواهی‌ها داده و عقب‌نشینی‌های جدیدی را متحمل شوید. «توافق برجام» این‌گونه تبدیل به «توافق ترامپ» می‌شود!

چرا نباید از بازگشت تحریم ها ترسید؟

نباید فراموش کرد که تحریم‌های شورای امنیت نسبت به تحریم‌های آمریکا دارای اهمیت کم‌تری است. در حال حاضر آمریکا بیشترین تحریم‌های طول تاریخ را علیه ایران وضع کرده است؛ از تحریم کاتسا، آیسا و ویزا گرفته تا تحریم رهبر معظم انقلاب، وزیر امور خارجه، تحریم نفتی، بانکی و .. . به این ترتیب اگر هر شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران نیز بازگردد، باز هم وزنی کم‌تر از تحریم‌های آمریکا دارد. بنابراین نباید با شبح تحریم‌های جدید، افکار عمومی را ترساند یا باب مذاکرات جدید را باز کرد؛ بانک مرکزی ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم نشده است!

راهکارهای ایران برای مقابله با اقدام کشورهای اروپایی

در برابر این اقدام سه کشور اروپایی، ایران باید پنج گام اعلام شده کاهش تعهدات خود ذیل برجام را وارد عرصه عملیاتی کند. در حال حاضر پنج گامی که ایران برداشته صرفاً حالت اعلام موضع داشته است؛ به طور مثال باوجود این‌که ایران اعلام کرده که سقف غنی‌سازی را رعایت نمی‌کند اما تاکنون غنی‌سازی 20 درصد را آغاز نکرده است. به همین جهت دولت باید وارد فاز عملیاتی شده و غنی‌سازی 20 درصد را آغاز کند، تعداد سانتریفیوژهای خود را افزایش داده و ذخایر هسته‌ای خود را افزایش دهد. در کنار این اقدامات و مهم‌تر از آن، ایران باید نظارت‌ها و بازرسی‌ها را کاهش دهد و اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کند. این اقدام اولاً مطابق با ماده 36 برجام است که به ایران اجازه داده بخش یا قسمتی از اقدامات خود ذیل برجام را متوقف کند[3] و ثانیاً مطابق با قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام، مصوب مجلس شورای اسلامی است که در بند سوم آن آمده:

دولت موظف است هرگونه عدم‌پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغوشده و یا وضع تحریم تحت هرعنوان دیگر را به‌دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به‌طوری‌که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نودهزار سو افزایش یابد.

بنابراین نباید با اظهاراتی چون بازگشت‌پذیر بودن گام‌های پنج‌گانه ایران، این اقدامات را به حالت نمادین کاهش داد چرا که در نتیجه آن، فشار کشورهای اروپایی بر روی ایران افزایش پیدا خواهد کرد. 

 منابع:

[1] Snapback

[2]  اعمال نمایندگی آمریکا توسط کشورهای اروپایی نه‌تنها یک شعار محسوب نمی‌شود بلکه مبتنی بر واقعیت‌های موجود است. کافی است رفتار سه کشور اروپایی در برابر نقض برجام توسط آمریکا و سپس خروج این کشور از توافق هسته‌ای را با برخورد آن‌ها نسبت به ایران مقایسه کرد. انگلستان، فرانسه و آلمان در حالی که حتی یکبار هم حاضر نشدند وضع تحریم‌هایی چون کاتسا و آیسا و یا خروج آمریکا از برجام را نقض توافق هسته‌ای برشمارند که در مقابل پس از خروج آمریکا از برجام در بیانیه‌ای مغرورانه اعلام کردند:  ایران باید به الزامات خود ذیل برجام پایبند باشد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در درازمدت توانایی راستی آزمایی و رصد برنامه‌های ایران بدون هیچ محدودیتی را برخوردار باشد و موضوعات اساسی نگران‌کننده مانند مسئله موشکی و اقدامات منطقه‌ای ایران نیز مورد گفت‌وگو قرار گیرد.

[3] If the issue still has not been resolved to the satisfaction of the complaining participant, and if the complaining participant deems the issue to constitute significant non-performance, then that participant could treat the unresolved issue as grounds to cease performing its commitments under this JCPOA in whole or in part and/or notify the UN Security Council that it believes the issue constitutes significant non-performance.

ان