شکست استراتژیک آمریکا در برابر ایران

نویسنده: جک شِیفر

دیپلماسی ایرانی: از میان همه اظهارات جنجالی، دروغ ها، تهدیدها و رجزخوانی های دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، هیچ یک به اندازه زمانی که او میکروفن را در دست می گیرد و می گوید می خواهد کاری انجام دهد و در عین حال، تاکید می کند که همان کار را انجام نخواهد داد، گیچ کننده نیست. ترامپ روز سه شنبه گفت که ایالات متحده برای حمله به ایران «در صورت نیاز»، کاملا آماده است. اینکه آیا در چنین حمله ای سایت های فرهنگی ایران هدف گرفته خواهند شد یا نه، رئیس جمهوری گفته «اگر قانون ایجاب می کند»، چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. اما باز هم معلوم نیست.

با توجه به اینکه بحران در روابط آمریکا با ایران در پی ترور سردار قاسم سلیمانی وارد مرحله جدیدی شده، ترامپ احتمالا تصور می کند که اظهاراتش مبنی به اینکه شاید کاری را انجام بدهد یا ندهد، یک ابهام استراتژیک ایجاد می کند. شاید هم حقیقتا به این مساله اعتراف می کند که هیچ برنامه ای برای قدم بعدی خود ندارد. اما سوال این است که چرا ترامپ با افزودن آشفتگی و ابهام به جهانی که همین حالا هم در بی نظمی به سر می برد، شرایط را پیچیده تر می کند؟ در چنین شرایطی جای تعجب ندارد که کشورهای خارجی و حتی شهروندان آمریکایی به نیت او مشکوک می شوند.

هیچ کشوری و هیچ سیاستی از ساختار شاید بشود شاید نشود ترامپ در امان نیست: همین ماه گذشته، ترامپ از همین رویکرد درباره توافق جدید کنترل تسلیحاتی با روسیه و چین استفاده کرد: «شاید در ابتدا چنین توافقی با روسیه داشته باشیم و بعد به سمت چین پیش برویم یا شاید هم همه کار را یکباره انجام دهیم. شاید هم چنین اتفاقی کلا رخ ندهد. بخواهم صادق باشم، احتمال عدم حصول توافق وجود دارد.» در ماه اوت هم ترامپ درباره توافق تجاری با چین گفت: «آنها می خواهند چیزی را به نتیجه برسانند. اما شاید نتیجه ای حاصل نشود.»

اما ترامپ از این ساختار زبانی به ویژه در ورود به صحنه یک بحران بزرگ سیاست خارجی استفاده می کند. رویکرد ترامپ در قبال کره شمالی در چند سال گذشته همواره همین بوده است: «ما فکر می کنیم در حال ایجاد روابط با کره شمالی هستیم. خواهیم دید چه نتیجه ای خواهد داد. شاید خوب باشد، شاید نباشد. من کاملا آماده ام که کنار بکشم. چنین احتمالی وجود دارد. اما شاید ضروری نباشد.»

برای ترامپ، چنین پاسخ هایی به تحقق چند هدف کمک می کند. اول اینکه همواره او را در صدر اخبار نگه می دارد. به شکل گیری داستان در ادامه مسیر و ایجاد صحنه برای یکی دیگر از مسائل ترامپ محور می انجامد و سبب می شود آنهایی که اخبار را دنبال می کنند این شیوه خودداری او از ارائه اطلاعات و پاسخگویی را به دلخواه خود توضیح دهند و پاسخی را بشنوند که خودشان می خواهند. تیم اوبرایان، زندگی نامه نویس ترامپ می گوید که او از دیرباز از همین شیوه عدم پاسخگویی در مذاکرات تجاری برای آن استفاده می کرد تا غیر قابل پیش بینی به نظر برسد و این توهم را به وجود آورد که شرایط را تحت کنترل دارد.

جوناتان سوان، خبرنگار سیاسی سایت اکسیس، در سال 2017 نوشت که ترامپ به مشاور ارشد تجاری خود گفته به کره جنوبی بگوید که رئیس جمهوری «دیوانه» است و اگر به نتیجه ای که می خواهد نرسد، به کل از مذاکرات خارج خواهد شد. اما این تنها تهدید ترامپ نبوده؛ او بارها به کره شمالی هشدار داده که تهدیدهای پیاپی ایالات متحده به نابودی این کشور ختم خواهد شد. اگرچه همه این اظهارات بلوفی بیش نبوده اند.

اکنون سوال این است که ایرانی ها چه درسی از بن بست بین دولت ترامپ و کره شمالی گرفته اند؟ اینکه اظهارات رئیس جمهوری آمریکا را کلا نادیده بگیرند؟ اینکه ترامپ سیاست خود در قبال ایران را با اعمال فشار حداکثری پیش برده، هیچ تاثیری در ایجاد شفافیت یا ثبات در آشفتگی کنونی نداشته و تنها نشان داده که می تواند یک حمله موشکی را از یک پهپاد ریپر مدیریت کند. مخاطره رویکرد ترامپ که برخی آن را «تئوری مرد دیوانه» می خوانند، این است که به تنهایی و به طور خودکار هیچ ترسی در دشمنان ایجاد نمی کند. تهدیدهای نیکسون علیه ویتنام شمالی تاثیری نداشتند و کره شمالی هم تهدیدهای ترامپ را به کل نادیده گرفته است ظاهرا خود را برای یک سری آزمایش های تسلیحاتی جدید آماده می کند. نصیحتی به ترامپ می تواند این باشد که ایجاد رعب و وحشت در کشورهایی که به تسلیحات هسته ای و موشک های دور برد مجهز هستند، دشوار است!

اما درباره ترور پیش بینی نشده سردار سلیمانی به دستور ترامپ چه می توان گفت؟ آیا این اقدام ایرانی ها را به وحشت انداخته؟ آیا می تواند رئیس جمهوری را به دستیابی به خواسته هایش نزدیک تر کند؟ شاید بله و شاید خیر. البته پاسخ خیر محتمل تر است. ایرانی ها پس از 40 سال جنگ سرد با ایالات متحده اکنون از جاه طلبی های هسته ای خود به دلیل ترور یک فرمانده نظامی دست نخواهند کشید. ناخواسته ترین تاثیر این غیر قابل پیش بینی بودن ترامپ ایجاد یک نمونه دیگر جهانی از شکست استراتژیک او خواهد بود. هر کسی در هر جای جهان شیوه مواجهه ترامپ با سران دیگر کشورها را به یاد خواهد داشت و این درس، تا مدت ها پس از خروج او از کاخ سفید، به یادگار می ماند.

منبع: پولیتیکو / مترجم: طلا تسلیمی