همه منتظر واکنش ایران در برابر توطئه امریکا

نویسنده: کتی گیلسینان

دیپلماسی ایرانی: بیشتر عملیات قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران، علیه نیروهای آمریکایی در زمان دو رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده انجام شده بودند؛ اما نه دولت جورج دابلیو. بوش در زمان اوج جنگ عراق، بمب های کنار جاده ای و مبارزه نیروهای شبه نظامی متحد ایران با سربازان آمریکایی به ترور سردار سلیمانی اندیشید و نه دولت بارک اوباما با مواجهه با بیشترین تلفات آمریکایی در جنگ عراق (بیش از 600 کشته) در سال 2011 به فکر ترور فرمانده ایرانی افتاد. اما دونالد ترامپ که با وعده بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از جنگ های خاورمیانه روی کار آمد، تصمیم گرفت از خطی بگذرد که دو رئیس جمهوری پیش از او از گذشتن از آن بیم داشتند.

اما ترس آنها از نقض قانون دیرینه آمریکا در «ممنوعیت ترور» که در زمان جنگ سرد و برای ممانعت از پیشروی های سیا تصویب شده، نبود. دولت هایی که از حملات 11 سپتامبر به بعد روی کار آمده اند، با تفاسیر و استدلال های گوناگون این قانون را نقض کرده و حتی گفته اند که قانون شامل حال ترورها در میدان های جنگ نمی شود. متیو وکسمَن، مدیر برنامه قانون امنیت ملی در دانشگاه کلمبیا که در دولت بوش خدمت کرده، می گوید که این قانون اساسا در واکنش به توطئه های ترور سیا برای نمونه تلاش برای ترور فیدل کاسترو با سیگار منفجره در دوران صلح و اقدام به ترور به دلیل اختلاف نظر سیاسی و نه در دفاع از خود، تصویب شد. دولت اوباما برای حمله به سرکرده های گروه های تروریستی در میدان های جنگ خارجی از واژه «کشتن هدفمند» استفاده و این بحث را مطرح کرد که عملیات های اینچنینی در حوزه حق دفاع از خود در جنگ جاری علیه القاعده قرار می گیرند. اما ماری اِلِن اُکانِل، استاد دانشکده حقوق نوتردام، می گوید که این توجیه قانع کننده ای نیست چون امکان تمایز قائل شدن بین این کشتن ها با ترورهای غیرقانونی وجود ندارد.

در همین راستا، ترور سلیمانی را نیز نمی توان طبق قوانین ایالات متحده قانونی خواند چرا که او یک فرمانده نظامی یونیفورم پوش یک کشور خارجی بود. اگر توجیه صرفا این باشد که هدف گرفتن یک نیروی نظامی در دفاع از خود ترور محسوب نمی شود، آنگاه ادعای ترامپ مبنی بر اینکه ترور سلیمانی با علم بر برنامه ریزی او برای حمله علیه آمریکایی ها انجام شده، می تواند در نظام قانونی آمریکا قابل قبول باشد. یک مقام وزارت امور خارجه در این باره به رسانه ها گفت: «اقدام به ترور طبق قانون، قابل پذیرش نیست. اما این مورد متمایز است. شرایط اینگونه بوده که شواهدی دال بر برنامه ریزی فردی برای حمله نظامی علیه ما وجود داشته و ما ابزار کافی برای اقدام قانونی، برای نمونه دستگیری این فرد توسط مقامات دیگر کشورها نداشتیم. هیچ یک از کشورهایی که قاسم سلیمانی به آنها رفت و آمد داشت، اقدامی علیه او نمی کردند. پس دولت اقدامی مهلک علیه او انجام داد.»

اگر «کشتن هدفمند» که در دوران جنگ با پهپادها به یک اتفاق متداول تبدیل شده، صرفا یک واژه جایگزین برای «ترور» در نظر گرفته شود، آنگاه بی شک باید هدف گرفتن سلیمانی را یک جرم خواند؛ به ویژه اینکه ایالات متحده و ایران حتی به طور رسمی با یکدیگر در جنگ نیستند. اوکانل می گوید: «دفاع از خود پیشگیرانه هرگز نمی تواند یک توجیه قانونی برای ترور باشد. هیچ چیزی نمی تواند توجیهی برای ترور باشد. قانون قابل اجرا در این زمینه منشور سازمان ملل متحد است که در آن حق دفاع از خود به عنوان حق واکنش به یک حمله حقیقی قابل توجه مسلحانه اطلاق می شود.»

اما در رابطه با سردار سلیمانی، مساله ای ورای قانون و اخلاق دو رئیس جمهوری ایالات متحده را از اقدام به ترور بازداشته بود و آن، دلایل استراتژیک بود. تهران و واشنگتن هر دو از مدت ها پیش گزینه های دیگر از درگیری های نیابتی گرفته تا حملات سایبری و تحریم ها را برای رویارویی برگزیده اند، اما هرگز یک فرمانده نظامی طرف مقابل را ترور نکرده اند. اما اکنون این سد شکسته شده و همه جهان منتظر است تا ایران حرکت بعدی خود را در این بازی انجام دهد. از دیدگاه ایران، اینکه ترور سردار سلیمانی مغایر با قوانین ایالات متحده بوده یا نه، هیچ اهمیتی ندارد و تنها مساله مهم، ترور اوست.

الیسا اسلاتکین، نماینده دموکرات و تحلیلگر پیشین سیا با تمرکز بر گروه های شبه نظامی شیعه، در بیانیه ای گفت که شاهد کشته شدن دوستان و همکارانش در عراق در دوره نفوذ سردار سلیمانی بوده و در مباحثات بر سر چگونگی واکنش به این مساله در دولت های بوش و اوباما حضور داشته و به یقین می داند که هرگز گزینه ترور مطرح نشده است: «آنچه همواره مانع از هدف گرفتن سردار سلیمانی توسط روسای جمهوری هم از حزب دموکرات و هم از حزب جمهوری خواه می شد، این سوال ساده بود: آیا این حمله ارزش اقدامات تلافی جویانه احتمالی ایران و و احتمال کشیده شدن ایالات متحده به یک جنگ طولانی را دارد؟! هر دو دولت پیشین اعتقاد داشتند که نتیجه نهایی توجیه مناسبی برای ابزار واکنش به شمار نمی رود. اما دولت ترامپ محاسبات دیگری دارد.» مقامات دولت ترامپ تاکنون از اعلام اینکه دقیقا چه چیزی آنها را به چنین محاسباتی ترغیب کرده، اشاره ای نکرده اند. با این حال، ترامپ گفته که سلیمانی قصد حمله به دیپلمات ها و نیروهای نظامی آمریکا را داشته است.»

منبع: آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34