استراتژی ماکرون از نشست گروه ۷ تا مجمع عمومی سازمان ملل

نویسنده: مارک لئونارد

دیپلماسی ایرانی: پیش از نشست گروه 7 در شهر بیاریتز در فرانسه، پیش بینی ها از احتمال اختلالات بیشتر در جلسه از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، یا بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، حکایت داشتند. اما تاثیرگذارترین فرد در روند جلسات کسی بود که اصلا نتظار نمی رفت در بیاریتز حضور داشته باشد: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران.

اگرچه در پوشش رسانه ای نشست گروه 7 عمدتا روی مسائلی همچون جنگ های تجاری، آتش سوزی در آمازون و چشم انداز خطرناک «برگزیت بدون توافق» تمرکز داشتند، اما احتمالا مهمترین مباحثات با موضوع ایران بودند. سرنوشت توافق هسته ای سال 2015 ایران نه تنها در رخ دادن یا ندادن یک مسابقه تسلیحات هسته ای در منطقه ای به شدت ناآرام تاثیرگذار است، بلکه در دوام آوردن یا نیاوردن اتحاد سیاسی غرب هم نقشی تعیین کننده دارد.

امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، در بیاریتز راه را به سمت نوعی مصالحه آمریکایی-ایرانی باز کرد. در روزهای اخیر بازیگران اصلی درام ایران همگی خود را از درگیری عقب کشیده اند. بریتانیا تانکر نفتکش ایرانی (گریس 1) را که در جبل الطارق توقیف کرده بود، آزاد کرده است. مهمتر از همه، ترامپ برای دیدار با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، ابراز تمایل و حتی پیشنهاد پرداخت وام کوتاه مدت برای کمک به اقتصاد ایران را مطرح کرده است.

با این وجود، همچنان عواملی وجود دارند که می توانند بر روند کاهش تنش ها تاثیر منفی بگذارند. اول از همه اینکه دولت ترامپ همچنان تصور می کند هر چه فشار بیشتری به ایران (و بر متحدین اروپایی آمریکا) وارد کند، به نتیجه بهتری می رسد. به ویژه جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، می خواهد اقتصاد ایران را نابود کند و معتقد است که قطع هرگونه کمک اروپایی به ایران راه انجام چنین کاری است. او و سایر مقامات آمریکایی از همه ابزار در دسترس خود برای نابودی وحدت اروپا استفاده خواهند کرد و بارزترین نقطه فشار هم بریتانیاست. بدتر اینکه برخی در ایالات متحده و در منطقه خلیج فارس جدای از اعمال فشار اقتصادی، به دنبال به دام انداختن ایران در یک مواجهه نظامی هستند. مشکل اصول گرایان ایران هم وجود دارد؛ بسیاری از آنها بر این باورند که توافق هسته ای هیچ مزیتی برای کشورشان نداشته است و به دنبال دستیابی به یک اهرم فشار بزرگ تر هستند. این تفکر سبب شده که ایران در چند صحنه به اقدامات تحریک آمیز دست بزند که از نمونه آنها می توان به توقیف کشتی بریتانیایی در تنگه هرمز اشاره کرد. اقدامات تحریک آمیز فزاینده ایران سبب شده اسرائیل هم در صدد تحریک بیشتر درگیری ها برآید و دارایی های ایرانی را در عراق و سوریه هدف بگیرد. خطر موجود این است که ایران و نیروهای تحت حمایت آن در خاورمیانه در یک برداشت اشتباهی از شرایط، از خطوط قرمز بگذرند.

ایران به طور قابل درکی از پیشرفت آهسته اروپا در راه‌اندازی اینستکس، مکانیزم طراحی شده برای تجارت اروپا و ایران به رغم تحریم های ایالات متحده، ناخشنود است. اما آنهایی که در ایران ادعا می کنند اروپا هیچ کمکی نکرده، اشتباه می کنند. اگر اتحادیه اروپا از رویکرد فعلی خود دست بکشد و در اعمال فشار علیه ایران به ترامپ بپیوندد، آنگاه متوجه این مساله خواهند شد. در حقیقت، ایران با ادامه سیاست تشدید تنش ها با خطر از دست رفتن حمایت اخلاقی اروپایی ها مواجه خواهد شد که برای جداسازی سیاست خود از ایالات متحده در قبال ایران به شدت به دردسر افتاده اند.

توانایی اروپا در ادامه حمایت از توافق ایران در برابر فشار ایالات متحده، بسیاری را شگفت زده کرده است. حتی بریتانیا هم تاکنون همان مواضع اتحادیه اروپا را در پیش گرفته است. اما احتمال تغییر این روند وجود دارد. اگر ایران یک کشتی دیگر بریتانیایی را توقیف و شهروندان این کشور را دستگیر کند، آنگاه این احتمال وجود دارد که جانسون از اتحادیه اروپا فاصله بگیرد و به ترامپ ملحق شود. اگر مسیر سیاسی بریتانیا از اتحادیه اروپا جدا شود، آنگاه آلمان هدف بعدی جنگ طلبان در آمریکا و اصول گرایان در ایران خواهد بود. در همین حال، ممکن است ایالات متحده از دیپلماسی در اروپای مرکزی و شرقی برای به دست آوردن متحدان بیشتر استفاده کند.

ماکرون در مواجهه با همین مخاطرات بود که از ترامپ خواست معافیت از تحریم ها را در برابر بازگشت ایران به تعهدات توافق هسته ای در زمینه غنی سازی در نظر بگیرد. او به این مساله اشاره کرد که ایران به مرور زمان ذخایر اورانیوم غنی شده خود را افزایش خواهد داد و به راه هایی برای دور زدن تحریم های ایالات متحده دست خواهد یافت و همین مساله سبب می شود که ترامپ اهرم فشار خود را از دست بدهد. در چنین شرایطی تشدید فشار از سوی ایالات متحده می تواند سبب فاصله گرفتن بیشتر ایرانی ها از میز مذاکره شود و احتمال مواجهه نظامی را نیز در میانه کمپین انتخابات ریاست جمهوری ترامپ افزایش می دهد. لازم به یادآوری است که ترامپ در کمپین انتخابات ریاست جمهوری پیشین وعده داده بود به جنگ های بی پایان آمریکا و ماجراجویی های بی معنی در خارج از کشور پایان دهد.

اروپایی ها همچنین باید ایرانی ها را ترغیب کنند که قدرت خود را زیادی دست بالا نگیرند. پیشنهاد ماکرون برای ایجاد یک خط اعتباری جدید برای ایران می تواند موضع میانه رو ها در ایران را تقویت کند، اما اگر اروپایی ها نتوانند اینستکس را راه اندازی کنند، اعتبار ماکرون زیر سوال خواهد رفت. در هر حال، هدف باید ترغیب ایران به تحمل شرایط تا بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در نوامبر 2020 باشد. اروپا باید به حمایت مالی از ایران ادامه دهد، اما باید به وضوح اعلام کند که اقدامات تحریم آمیز ایران به منافع اروپایی سبب خواهند شد که اتحادیه اروپا نیز استراتژی مهار ایالات متحده را در پیش بگیرد.

سرانجام، اروپایی ها باید خلیج فارس را از نزدیک زیر نظر بگیرند. حتی اگر اروپایی ها نمی خواهند که یک نیروی دریایی مشترک را سازماندهی کنند، باز هم مجبورند که یک استراتژی کاهش درگیری برای زمان درگیری احتمالی ایالات متحده یا ایران در نظر بگیرند. برگزاری یک کنفرانس دریایی با حضور ایران می تواند اولین گام محتاطانه در این زمینه باشد. به طور کلی، این دستورکاری است که ماکرون تا زمان جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اواخر ماه سپتامبر دنبال خواهد کرد. اگر او در پیشبرد این استراتژی موفقیت شود، اجلاس بیاریتز می تواند به اولین گردهمایی موفق گروه 7 در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ تبدیل شود.

منبع: پراجکت سیندیکت / مترجم: طلا تسلیمی