وقتی کشوری مثل عربستان شرط های مخاطره آمیز می بندند

نویسنده: جیمز دورسی

دیپلماسی ایرانی: نگرش سعودی ها به هزاران مهاجر غیرقانونی روهینگیای که از آزار و اذیت در میانمار گریخته و از اردوگاه های پناهجویان بنگلادشی ناامید شده اند، به درک حمایت آنها از برخورد چین با مسلمانان در استان آشفته سین کیانگ در شمال غربی این کشور، کمک می کند. عربستان در بیش از شش ماه گذشته شمار زیادی از روهینگیایی هایی که یا با روادید زیارتی یا با اسناد تقلبی وارد این کشور شده بودند را اخراج کرده است. اخراج روهینگیایی ها و صدها هزار کارگر خارجی دیگر یا اعمال جریمه بر اسناد هویتی آنها یا محدودسازی بخش هایی که اجازه کار در آنها را دارند، همگی بخشی از تلاش های محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی،  برای ایجاد اصلاحات در این کشور وابسته به نفت و افزایش فرصت های شغلی در آن است. موفقیت برنامه اصلاحات شاهزاده محمد تا حد زیادی به توانایی او در کاهش 12.7 نرخ بیکاری مربوط می شود که در میان جوانان که بیش از نیمی از جمعیت عربستان را تشکیل می دهند به 25.8 درصد می رسد.

اخراج حدود 250 هزار روهینگیایی که در عربستان سعودی ساکن هستند، با موضع گیری ریاض و محکومیت ظلمی که میانمار به مسلمانان روهینگیا روا داشته، در تضاد است. سازمان همکاری اسلامی در جده هم رویکرد میانمار را محکوم کرده و تشکیل پرونده علیه میانمار به اتهام نقض حقوق بشر روهینگیایی ها در دیوان دادگستری بین المللی خواستار شده است. در سال های اخیر حدود 750 هزار روهینگیایی به بنگلادش گریخته و در اردوگاه های پناهندگان ساکن شده اند.

عربستان سعودی میلیون ها دلار به پناهندگان کمک کرده و گفته به شدت نگران است و سیاست سرکوب گرانه دولت میانمار علیه اقلیت روهینگیا را محکوم می کند. اخراج پناهجویان از عربستان سعودی و حمایت ریاض از اقدامات پکن در سین کیانگ علیه حدود یک میلیون مسلمان اویغور و قرار دادن آنها در ادوگاه بازآموزی برای اینکه ایدئولوژی حزب کمونیست چین را در برابر باورهای اسلامی خود در اولویت قرار دهند، حاکی از آن است که سعودی ها حتی اگر ادعاهای آنها مبنی بر رهبری جهان اسلام زیر سوال رود، باز هم قصد ندارند منافع قتصادی خود را به خطر اندازند.

رویکرد عربستان سعودی در این زمینه به مثابه یک شمشیر دو لبه است. از یک سو، در رهبری مسلمانان نقش پر رنگ تری بر عهده گرفته چرا که بسیاری از کشورهای مسلمانی که تمایلی به انتقاد از چین ندارند، در نتیجه رویکرد عربستان که به دلیل وجود دو شهر مقدس جهان اسلام یعنی مکه و مدینه خود را متولی مسلمانان می داند، جرات پیدا کرده اند. از سوی دیگر، چین و کشورهای مسلمان همه یک شرط بندی مخاطره آمیز کرده اند که می تواند سبب شود در طرف اشتباهی در تاریخ قرار بگیرند.

اگرچه ظاهرا نشانه ای دال بر افزایش دلایل نا امیدی روهینگیایی ها وجود ندارد، اما کارشناسان معتقدند که در اردوگاه های روهینگیایی ها در بنگلادش تقریبا همه عوامل افراطی شدن وجود دارد و کافی است که تنها درصد اندکی از آنها افراطی شوند تا یک مشکل امنیتی جدی در منطقه پدید آید. اگر روهینگیایی ها افراطی شوند، با توجه به رفتارهای سعودی ها با اعضای این جامعه این احتمال وجود دارد که آنها کینه به دل بگیرند و پادشاهی سعودی را هدف قرار دهند.

در مورد چین هم کشورهای مسلمان روی این مساله شرط بسته اند که چین در تحت کنترل در آوردن مسلمانان اویغور و کسب اطمینان از اینکه احساسات ضد چینی مسلمان های آسیای میانه تشدید نشود، موفق عمل می کند. آدریان زنز، محقق برجسته در زمینه سیاست گذاری چین در قبال ادیان و اقلیت ها، بر این عقیده است که تلاش های گذشته این کشور برای وادار کردن عقلیت ها به در اولویت قرار دادن چین در برابر دین، ناکام بوده است. او گفت تحقیقاتش درباره تلاش های چین برای تحت فشار گذاشتن تبتی ها نشان داده که این مساله بیشتر به رقابتی بر سر تثبیت قومیتی تبدیل شده که چین سعی داشته آن را از بین ببرد و کم اهمیت جلوه دهد.

میریگول تورسان، یک فعال اویغور که از اردوگاه بازآموزی آزاد شده، به کنگره ایالات متحده گفت: «تجربه من در این برنامه دولت چین بیشتر سبب شد که بیشتر کنجکاو هویت قومی خود شوم.» زنز در ادامه اینطور توضیح داد که به دستور شی جینپینگ، عشایر تبتی و روستایی هایی مسیحی مجبور شدند تصاویر رهبران چینی را جای نمادهای مذهبی خود بگذارند. اشاره زنز به تبتی ها و مسیحی ها از این مساله حکایت دارد که کشورهای غیرمسلمان هم جدای از محکوم سازی های لفظی، هیچ اقدام دیگری برای تغییر شرایط انجام نمی دهند. اما به هر حال، این عربستان سعودی است که محبور است بین منافع ملی خود و انتظاراتی که از آن مطابق ادعایش بر رهبری جهان اسلام می رود، توازن بر قرار کند.

منبع: لوبه لوگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34