احتمال کمک نظامی روسیه به ایران در صورت بروز جنگ میان ایران و امریکا

نویسندگان: پیوتر کورتونف و عبدالرسول دیوسالار

دیپلماسی ایرانی: سیاست روسیه در خاورمیانه متشکل از اقدامات متعادلی است که نقش این کشور را به عنوان قدرت برقرار کننده توازن و تعادل در منطقه تضمین می کند. سقوط جمهوری اسلامی می تواند بر ظرفیت مسکو در ایجاد تعادل در منطقه خاورمیانه تاثیر منفی بگذارد. این احتمال وجود دارد که سیاست روسیه در سوریه به دلیل آزادی بیشتر گروه های متحد ایالات متحده در نتیجه تضعیف ایران فلج شود و روند بازیابی دولت بشار اسد کندتر و ضعیف تر شود. در عین حال، روسیه و ایران یک همکاری امنیتی وسیع در واکنش نشان دادن به تهدیدهای مشترک و استراتژی سازگار برای کسب اطمینان بین المللی از طریق تجدید نظر در نظم ایالات متحده دارند و روسیه تقریبا با هیچ یک از دیگر قدرت های خاورمیانه چنین مسائل مشترکی ندارد. و مهمتر از همه اینکه یک حمله نظامی به ایران تحت رهبری ایالات متحده راه را برای معماری امنیتی تحت کنترل آمریکا در خاورمیانه هموار می سازد و برای واشنگتن اهرم فشار قابل توجهی فراهم می آورد. همه این تحولات به گمانه زنی ها درباره شدت درگیری مسکو در هرگونه درگیری احتمالی واشنگتن و تهران انجامیده اند.

اگر چه مسکو می تواند از نظر مالی از ایرانی که در انزوای سیاسی قرار گرفته و کمتر رقابتی است منافع زیادی ببرد، اما هزینه هرگونه تغییر و تحولات ژئوپلیتیک ناشی از تغییر نظام در تهران به طور چشمگیری از مزایای اقتصادی آن بالاتر خواهد بود. به ویژه، درگیری مستقیم بین تهران و واشنگتن که می تواند با بزرگترین اعزام نیروی ایالات متحده به منطقه همراه باشد، یک چالش ژئوپولیتیک است که منافع روسیه را در خاورمیانه تهدید می کند. مسکو همین حالا هم واشنگتن را به دلیل تحریک تهران متهم و مخالفت خود را با تشدید فشارهای ایالات متحده علیه برنامه دفاعی ایران اعلام کرده است.

به علاوه، مشارکت فعالانه روسیه در سیاست گذاری های جهانی در سال های اخیر حاکی از آن است که روسیه منفعل نخواهد ماند. از این رو، جای تعجب نخواهد داشت که روسیه برای محافظت از منافع خود در خاورمیانه از حمایت دیپلماتیک از ایران پا فراتر بگذارد و برای نمونه به ایران کمک نظامی کند. روسیه و ایران در سال های اخیر از طریق ارتباطات سطح بالای نظامی و اطلاعاتی هماهنگی نظامی خود را بالا برده اند و این مساله خود می تواند دلیلی برای تمایل بیشتر مسکو به کمک بیشتر به ایران باشد.

جاه طلبی های جهانی روسیه نیز نیازمند آن است که به هر گونه سیاست رادیکال ایالات متحده در قبال ایران واکنش مناسب بدهد. یکی از مهمترین خواسته های پوتین در رابطه با سیاست خارجی این است که روسیه به عنوان یک ابرقدرت جهانی به رسمیت شناخته شود. برای این منظور، لازم است که مسکو نفوذ جهانی خود را به ویژه در مواجهه با یک بحران امنیتی بین المللی نشان دهد و خودداری از اقدام در این زمینه به طور جدی به اعتبار آن آسیب می زند.

پوتین پیشتر در یک پیام واضح اعلام کرده که ایران نباید انتظارات بیش از اندازه از کمک بالقوه روسیه داشته باشد. با این حال، انتظار می رود که واکنش پوتین به یک درگیری تمام عیار بین ایران و ایالات متحده متفاوت باشد. دخالت مستقیم روسیه در هرگونه درگیری احتمالی مستقیم بین ایالات متحده و ایران بسیار غیرمحتمل است. اما این احتمال وجود دارد که روسیه گام های محتاطانه ای برای تقویت ظرفیت بازدارندگی ایران بردارد.

روابط نظامی سال های اخیر بین تهران و مسکو می تواند تصویری نسبی از قدم هایی که مسکو برای کمک به تهران بر می دارد، ارائه کند. از 2011 تاکنون همکاری های روسیه و ایران در سه زمینه اصلی فروش تسلیحات، به اشتراک گذاری اطلاعات و همکاری عملیاتی، پیشرفت زیادی داشته است. این ستون های منحصر به فرد تعامل بین دو کشور و کمیسیون های مشترک برای تسهیل فعالیت ها، همکاری های نظامی بین دو کشور را به ورای سوریه ارتقاء می دهد. مشارکت روسیه در درگیری ایالات متحده و ایران احتمالا مبتنی بر همین سه اصل خواهد بود.

اولین گزینه مسکو برای پاسخ دادن به تشدید تنش بین تهران و واشنگتن، تقویت ظرفیت سیستم دفاع هوایی ایران برای مواجهه با برتری هوایی ایالات متحده است. مشارکت روسیه در جنگ سوریه نشان داد که کرملین از استفاده از سیستم های دفاع هوایی پیشرفته خود برای تغییر تعادل قدرت در جنگ مطمئن است.

یکی از اشکال دیگر پاسخ روسیه به هرگونه درگیری احتمالی می تواند استقرار منابع نظامی روسیه در ایران باشد. روسیه اخیرا ابراز داشته که آماده است تا برای محافظت از منافع خود واحدهای نظامی محدودی را به کشورهای متحد اعزام کند. اعزام نیروی محدود به ونزوئلا برای کمک به دولت مادورو از این دست اقدامات بوده است. تهران نیز احتمالا از پشتیبانی نیروهای روسی استقبال می کند.

سرانجام اینکه روسیه می تواند برای ایران اطلاعات عملیاتی فراهم آورد. این اولین مرتبه نیست که روسیه با این روش به متحدان خود کمک می کند. در سال 2003 گزارش های پنتاگون حاکی از آن بودند که روسیه به صدام حسین درباره تحرکات نیروهای آمریکایی در عراق اطلاعات داده بود. در خصوص ایران و روسیه هم باید خاطرنشان کرد که دو کشور تجربه به اشتراک گذاشتن اطلاعات حساس ضد تروریستی درباره داعش در افغانستان و ایجاد یک مرکز اطلاعاتی مشترک در سال 2015 را دارند.

مشهود است که مسکو نمی خواهد در درگیری نظامی بین ایران و ایالات متحده گرفتار شود و از این رو، هرچه در توان دارد را برای به حداقل رساندن مخاطره رویارویی مستقیم بین این به کار خواهد گرفت. اما این بدان معنا نیست که گزینه ای برای مداخله ندارد یا در صورت درگیری منفعل خواهد ماند یا به صرف کمک دیپلماتیک اکتفا خواهد کرد. مسکو هیچ تمایلی به این مساله ندارد که بگذارد واشنگتن توازن قدرت را به نفع خود در منطقه تغییر دهد. از این رو، اگرچه دولت آمریکا امیدوار است روسیه در برابر این بحران نوظهور بی تفاوت بماند، اما این اتفاق رخ نخواهد داد. روسیه همچنان گزینه های متعددی برای تغییر موازنه قدرت نظامی بین ایران و ایالات متحده دارد. شاید لزوما این گزینه ها تغییر دهنده بازی نباشند، اما به طور قطع می توانند موانع بزرگی در مسیر تلاش های جنگ طلبانه ایالات متحده ایجاد کنند.

منبع: مسکو تایمز / مترجم: طلا تسلیمی