امریکا نمی تواند توانایی ایران در خلیج فارس را نادیده بگیرد

نویسنده: کیت جانسون

دیپلماسی ایرانی: درست چند روز بعد از آنکه دولت ترامپ آخرین قدم را در تحریم صادرات نفت ایران برداشت، مقامات آمریکایی با اعزام ناو هواپیمابر به منطقه خلیج فارس و اعلام اینکه این یک اقدام بازدارنده در برابر آسیب رساندن احتمالی ایران به منافع آمریکا بوده است، به تنش ها افزودند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده گفت که این گروه متشکل از ناو هواپیمابر و بمب افکن در واکنش به یک سری از نشانه ها از اقدامات نگران کننده احتمالی تلافی جویانه ایران علیه ایالات متحده به منطقه اعزام شده است. بولتون گفت: «ما به طور کامل آماده پاسخگویی به هر گونه حمله، چه توسط نیروهای تحت حمایت ایران، چه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و چه نیروهای نظامی ایران هستیم.»

ماه گذشته کاخ سفید اعلام کرد که معافیت های کوتاه مدت از تحریم های نفتی ایران که به برخی از مشتریان نفتی آن اعطا شده بود، تجدید نخواهد شد. ایران در واکنش به این مساله یک سری تهدیدها را از جمله بستن تنگه هرمز مطرح کرد. نیویورک تایمز هم در گزارشی نوشت که ظاهرا تهدید علیه نیروهای آمریکایی در عراق و همچنین آبراه هایی محل عملیات نیروی دریایی ایران وجود داشته است.

چرا هرمز این اندازه اهمیت دارد؟

تنگه هرمز یکی از نقاط حائز اهمیت در جهان است. نزدیک به یک سوم از نفت خام جهانی (بیش از 18 میلیون بشکه در روز) و همچنین حدود 30 درصد از کل گاز طبیعی که در سطح جهان با تانکرها منتقل می شود، از این تنگه حدودا 30 کیلومتری بین عمان و ایران عبور می کند؛ اما تنگه حتی از آنچه به نظر می رسد باریک تر است چراکه عرض محدوده آب های عمیق قابل استفاده برای عبور و مرور تانکرهای نفتی تنها حدود 3 کیلومتر است. ایران که در شماری از جزایر نزدیک تنگه و در امتداد خط ساحلی شمالی حضور نظامی دارد، در عمل نیروی غالب در تنگه به شمار می رود. در تئوری، ایران فرصت بند آوردن یکی از شریان های حیاتی اقتصادی جهان را دارد و می تواند خسارت اقتصادی شدیدی به رقبای منطقه ای مانند عربستان سعودی و حتی ایالات متحده وارد آورد. اگرچه عربستان سعودی و امارات متحده عربی در خشکی خط لوله هایی دارند که امکان انتقال نفت از طریق دریای سرخ را برای آنها فراهم می آورد، اما تنها می توانند یک بخش بسیار جزئی از نفت صادراتی خود را از آن طریق منتقل کنند. به همین دلیل است که تقریبا هر زمانی که ایران تحت فشارهای ایالات متحده یا متحدان منطقه ای آن قرار می گیرد، به بستن تنگه هرمز تهدید می کند.

نیروهای ایران راه های زیادی برای مسدود کردن مسیر حمل و نقل دریایی هرمز و خلیج فارس دارند؛ اگرچه هر اقدامی در این زمینه از سوی ایران قطعا با واکنشی ویرانگر از سوی ایالات متحده و متحدان آن در منطقه همراه خواهد بود. نیروی دریایی ایران صدها کشتی کوچک دارد که می تواند از طریق آنها به تانکرهای نفتی در حال عبور از تنگه حمله کند. از دیگر سلاح های قدرتمند بالقوه در زرادخانه ایران موشک های ضد کشتی هستند که امکان پرتاب آنها از پرتاب کننده های در حال حرکت، جزایر منطقه و همچنین خط ساحلی شمالی وجود دارد. ایران همچنین می تواند در منطقه مین گذاری کند.

همه این اتفاق ها تکراری نیستند؟

در جنگ ایران و عراق در دهه 1980 هر دو طرف صادرات نفتی یکدیگر را هدف گرفتند و این مساله به «جنگ تانکرها» انجامید و طی آن برای نزدیک به یک دهه بیش از 200 تانکر نفتی مورد حمله قرار گرفتند و 50  تای آنها غرق شدند و شماری هم به شدت آسیب دیدند. بعد از گذشت چند سال از جنگ، نیروهای ایالات متحده شروع به محافظت از تانکرهای نفتی در مسیر خلیج فارس و تضمین جریان آزاد نفت کردند. در آنجا بود که مخاطره مین های ایرانی خود را نشان داد چراکه یکی از ناوهای ایالات متحده به شدت آسیب دید.

ایالات متحده چطور می تواند به تهدیدهای ایران پاسخ دهد؟

ناوگان 5 ایالات متحده در بحرین مستقر شده و بولتون گفته است که ناور هواپیمابر آبراهام لینکلن به سمت منطقه پیش می رود و به سیاست گذاران قدرت می دهد درباره حمله به اهداف ایرانی تصمیم گیری کنند. این بدان معنی است که ایران می تواند بسته به تمایل خود برای تلفات دادن و متحمل شدن ضد حمله های گسترده، تنها برای مدت زمان محدودی از عبور محموله های نفتی از منطقه خلیج فارس ممانعت کند. خلاصه ماجرا این است که اگر ایران تصمیم بگیرد عواقب اقدام خود را بپذیرد، می تواند تنگه هرمز را ببندد. اما مدت زمانی که تنگه بسته خواهد ماند احتمالا بسیار کوتاه خواهد بود.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34