بالا و پایین های روابط واشنگتن-آنکارا موقتی است

دیپلماسی ایرانی: روابط ایالات متحده و ترکیه هیچگاه گل و بلبل نبوده است، اما در اواسط ژانویه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا با توسل به توئیتر برای اعلام تعهد خود به «نابود سازی اقتصاد ترکیه» در صورت حمله این کشور به کردهای سوریه در نبود نیروهای آمریکایی، به این آتش دامن زد. تهدید ترامپ واکنش شدید اما حساب شده آنکارا را برانگیخت و رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه ناراحتی خود را از این اظهارات ابراز کرد. اما یک تماس تلفنی بین دو رئیس جمهوری احساسات اردوغان را دگرگون ساخت. این نوسانات در روابط آنکارا و واشنگتن اتفاق جدیدی نبود و روابط آشفته اما چند لایه دو طرف را منعکس می کرد. این دو ممکن است اظهاراتی ناراحت کننده علیه یکدیگر بیان کنند، اما هر دو به طرف مقابل ارزش می گذارند و برای پیشبرد اهداف خود در خانه و در خاورمیانه به یکدیگر نیاز دارند.

اکنون برنامه های متناقض و بلند مدت دو کشور در ایجاد ثبات در سوریه و مقابله با ستیزه جویی در این کشور موضوع اصلی مناقشات آنهاست. در میانه شک و تردیدهای فزاینده درباره زمان و حتی وقوع خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، ایالات متحده یک منطقه امن برای شریک اصلی خود یعنی کردهای سوری ایجاد کرده است. با این حال، ایالات متحده می خواهد که متحدان منطقه ای آن مسئولیت بیشتری را در ایجاد ثبات در مناطق درگیری در خاورمیانه بر عهده بگیرند و به ویژه در زمانی که روسیه (یک رقیب اصلی آمریکا) و ایران (یک دشمن آشکار ایالات متحده) دیگر قدرت های خارجی حاضر در محل هستند، ترکیه یک متحد ضروری در شمال سوریه محسوب می شود.

اما شکی نیست که مانع بلندمدت در روابط ترکیه و ایالات متحده در سوریه، اقدام واشنگتن به برگزیدن کردهای سوری به عنوان متحد محلی در جنگ علیه داعش بوده است؛ ترکیه یگان های مدافع خلق را که بیشتر اعضای آن کرد هستند، به حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) وابسته می داند و در طی جنگ سوریه بارها از تمایل خود به در هم شکستن این نیروها در مرز جنوبی خود سخن گفته است و ایالات متحده در صورت خروج از سوریه قدرت نظامی لازم برای ممانعت از چنین اتفاقی را ندارد. با این حال، ایالات متحده اگر بخواهد، همچنان می تواند از نظر اقتصادی به شدت به ترکیه آسیب بزند؛ سوال این است که شدت این آسیب چه اندازه خواهد بود؟

درس هایی از روند سقوط لیر

یکی از دلایلی که ایالات متحده موقعیت آسیب رساندن به ترکیه را دارد، شکنندگی اقتصادی این کشور است. شرکت های ترکیه زیر بار بدهی حدودا 200 میلیارد دلاری با سررسید بازپرداخت در سال 2019 مانده اند. آنچه شرایط را وخیم تر کرده این است که بیشتر این بدهی ها به دلار و یورو هستند و در صورت ضعیف ماندن لیر شرکت ها با مشکلات بیشتری برای بازپرداخت آنها مواجه خواهند بود. اما انباشت بدهی تنها مشکل ترکیه نیست. این کشور همچنین از تورم بالا، کاهش مصرف و عدم اعتماد سرمایه گذاران رنج می برد.

این عوامل بودند که در تابستان گذشته در آخرین مواجهه دیپلماتیک ایالات متحده و ترکیه در زمان انتقاد ترامپ از دولت اردوغان و اعمال تعرفه های محدود در رابطه با دستگیری اندور برانسون کشیش آمریکایی در ترکیه کاهش ارزش لیر را تسریع کردند. این اتفاق نشان داد که احساسات حاکم در بازارها می تواند اسلحه برتر آمریکا در برابر ترکیه باشد. چنین سلاحی اگرچه غیرمستقیم است، اما ترامپ اثبات کرد که اظهارات تند و تیز و اعمال محدودترین تحریم ها می تواند از ارزش لیر بکاهد و به اعتماد سرمایه گذاران آسیب برساند و در مصرف کنندگان ترس ایجاد کند. که به کاهش مصرف بینجامد. آسیب به لیر همچنین به تلاش های ترکیه برای تقویت بخش مالی در دورانی حساس برای اقتصاد آسیب زد. در حقیقت، تابستان گذشته که لیر سقوط کرد، ترک ها اعتماد خود به اقتصاد را از دست دادند و همین مساله سبب شد که کمتر هزینه و دارایی های خود را به دلار یا دیگر ارزها تبدیل کنند و همین به کاهش بیشتر ارزش لیر منجر شد.

نقطه ضعف های ترکیه

واشنگتن سلاح های اقتصادی دیگری هم دارد که می تواند علیه آنکارا به کار بگیرد، اما احتمال آسیب دیدن خودش هم در این روند وجود دارد. این ابزار تدابیر اقتصادی (از جمله اعمال تعرفه های تنبیهی بیشتر تجاری) و اقدامات استراتژیک (از جمله فشار بر ترکیه در روابط آن با کشورهایی مانند روسیه، ونزوئلا، ایران و چین) را شامل می شوند.

ایالات متحده چهارمین منبع بزرگ واردات به ترکیه و پنجمین مقصد بزرگ صادرات این کشور است. اما چه در زمینه واردات و چه صادرات، ترکیه در میان 20 شریک برتر ایالات متحده نیست و این نشان می دهد که رابطه اقتصادی آنها تاچه اندازه نابرابر است. شرکت های ساختمانی ترکیه که منبع اصلی درآمد برای این کشور هستند، در ایالات متحده فعالیت خاصی ندارند و واشنگتن نمی تواند از آنها به عنوان ابزاری در برابر آنکارا استفاده کند؛ اما این شرایط درباره خطوط هوایی ترکیه صدق نمی کند و ایالات متحده می تواند با منع ترکیش ایرلاینز از پرواز به مقاصد در ایالات متحده 10.6 درصد از درآمدهای آن را تحت تاثیر قرار دهد.

در رابطه با موانع تجاری، ایالات متحده پیشتر آمادگی خود را برای اعمال محدودیت علیه ترکیه با افزایش تعرفه های فولاد و آلومینیوم در تلافی ادامه بازداشت برانسون نشان داده است. گرچه تعرفه ها به اقتصاد ترکیه آسیب مستقیم نرساند، اما قطعا در کاهش ارزش لیر تاثیر داشت. اما در حقیقت تجارت اصلی ترکیه کشاورزی است که اگرچه تنها سهمی 6درصدی در تولید ناخالص داخلی آن دارد، اما به شدت مهم است چون 20درصد موارد اشتغال در ترکیه در این بخش است.

درگیری بر سر سیاست

مناقشات گهگاهی ترکیه و ایالات متحده ابعاد سیاسی هم دارد. ترکیه پیشتر تحریم های آمریکا علیه ایران را دور زده و به دلیل روابط با روسیه و ونزوئلا در معرض آسیب از تحریم ها علیه این کشورها قرار دارد. اما هرگونه اقدامی که آمریکا در این جبهه انجام دهد، برای خودش هم مخاطراتی خواهد داشت چراکه سبب می شود آنکارا جهت گیری خود را از غرب به سمت شرق و به ویژه به سمت چین و روسیه تغییر دهد.

ایالات متحده همچنین نمی خواهد در مورد دیگر روابط مهمش در خاورمیانه از جمله با عربستان، با ترکیه دچار مشکل شود. آنکارا همچنان در رابطه با اقدام ریاض به قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار مخالف سعودی در کنسولگری استانبول، اهرم فشار قابل توجهی در دست دارد.

جدای از مناقشات کنونی دو کشور در رابطه با سوریه، ایالات متحده و ترکیه در پاره ای از مسائل از جمله زمینه های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی همکاری می کنند و اگرچه گاها اختلاف نظرهای آنها شدت می گیرد و با تهدید و مواجهه همراه می شود، اما دو کشور به یکدیگر نیاز دارند و همین مساله همواره احتمال مصالحه بین آنها را از درگیری بیشتر می کند.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی