مرگ تدریجی بریتانیای کبیر

عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی – بالاخره رهبران اتحادیه اروپا در نشست ویژه دیروز خود (یکشنبه) توافق جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا موسوم به "برگزیت" را تایید کردند. نشستی که با حضور 27 تن از سران عضو این اتحادیه در بروکسل، پایتخت بلژیک و در میان فریاد های معترضان به این تصمیم برگزار شد تا بریتانیا یک گام دیگر به جدایی از اتحادیه اروپا نزدیک تر شود. دست و پا زدن دولت مکرون در موج اعتراضات جلیق زردهای فرانسوی و کم فروغی بی سابقه دولت آنگلا مرکل در آلمان در کنار جدایی لندن به عنوان اولین عضو اتحادیه اروپا که تصمیم به جدایی از این اتحادیه را دارد، نشان از این واقعیت می دهد که حال قاره سبز به هیچ وجه مساعد نیست و حتی احتمال وخیم تر شدن حال این اتحادیه در آینده ای نه چندان دور هم وجود دارد، چون ظواهر امر حکایت از این دارد که ویروس راست گرایی افراطی و پوپولیسم به این زودی ها دست از سر اروپا بر نخواهد داشت و تا فروپاشی کامل اتحادیه اروپا به حیاتش ادامه می دهد. اما شرایط حال حاضر اتحادیه اروپا می تواند روی حمایت از ایران هم در تقابل با تحریم های آمریکا اثرات سوء خود را داشته باشد، کام این که تا کنون هم ثرات خود را داشته است. 

برگزیت، نسخه ای برای مرگ تدریجی بریتانیا کبیر!

اگر چه دیروز رهبران اتحادیه اروپا در نشست ویژه خود توافق برگزیت را تایید کردند، اما این تاییدیه هنوز پایان راه نیست و نیاز به موافقت پارلمان و مجلس عوام انگلستان دارد که اتفاقا مشکل لندن از آن جا آغاز خواهد شد، چون با بررسی تحولات سیاسی در این کشور، مخالفان بسیار جدی برای جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا وجود دارد؛ بخشی از نمایندگان از اساس این جدایی را قبول ندارند و بخش دیگری که برگزیت را پذیرفته اند با جزئیات پیش‌نویس دولت در خصوص این جدایی و نوع مدیریت ترزا می، نخست وزیر انگلستان مشکلات جدی دارند. اما مساله اینجا است که مجلس عوام و پارلمان انگلستان، چه این طرح و تاییدیه را تصویب بکنند یا نکنند، دیگر راه بازگشتی برای لندن وجود ندارد. چرا که در آن سوی داستان و در نشست ویژه دیروز بروکسل، رهبران اتحادیه اروپا هشدار دادند که هیچ مذاکرات مجددی درباره توافق برگزیت وجود نخواهد داشت، حتی اگر پارلمان انگلیس آن را رد کند. 

در سایه این شرایط دولت ترزا می باید در 4 ماه آینده راهی برای خروج از این بن بست سیاسی تا پیش از 29 مارس 2019، ( روز آغاز رویه رسمی برگزیت) پیدا کند، چون با تصویب تاییدیه بعد از رای انگلستان در پارلمان اروپا، این جدایی رسما از 30ام مارس 2019عملیاتی خواهد شد. آن هم در وضعیتی که واقعیت های حکایت از این دارد ترزا می حمایت کامل حزب محافظه کار خود را هم در تصویب این تاییدیه ندارد.

در شرایطی که دولت لندن با مخالفت های جدی احزاب و شخصیت های سیاسی دست وپنجه نرم می کند، از آن سو اعتراضات گسترده جامعه انگلیس هم به دلیل خروج از اتحادیه اروپا به بار مضاعفی بر دوش دولت ترزا می بدل شده است. اگر چه دیروز خانم می در نامه ای سرگشاده که بیشتر به یک مانیفست آرمان گرایانه شبیه بود، حمایت جامعه و مردم انگلستان را در پشتیبانی از این جدایی خواستار شد، اما به نظر می رسد در سایه اعتراضات شدید مردمی نسبت به این تصمیم که آخرین مورد آن به تظاهرات دیروز در بروکسل و در مقابل مقر نشست باز می گردد، حکایت از این واقعیت دارد که ترزا می نمی تواند روی حمایت مردمی نیز حساب جدی باز کند. با توجه به تظاهرات های گسترده ای که از 23 ژوئن 2016(روز همه پرسی) در سراسر بریتانیا تا به امروز شکل گرفته است احتمال می رود که شدت مخالفت های مردمی هم به حدی برسد که دولت چند گزینه پیش رو نداشته باشد. یا ترزا می باید قبل از 20 مارس این خروج را بدون هر توافقی انجام دهد. یا در صورت زیر سوال رفتن مشروعیت دولت ترزا می، انتخابات زود هنگام در انگلستان برگزاری خواهد شد و یا در بحرانی ترین حالت اگر مخالفت های به حدی گسترده و شدید باشد که کنترل آن برای دولت عملی نباشد، همه پرسی مجددی صورت گیرد. حال باید دید که تحولات آتی چه سرنوشتی را برای انگلستان رقم می زند. 

مضافا بر این مشکلات اکنون یکپارچگی بریتانیای کبیر هم با تهدیدات احتمالی در آینده ای نه چندان روبه رو است. چرا که در سایه 17 ماه مذاکره لندن با اتحادیه اروپا بر سر چگونگی جدایی انگلستان از این اتحادیه بر سر مسائلی چون مشکلات و مسائل مالی، حقوق شهروندان و چگونگی دوره گذار، یکی دیگر از حوزه های مذاکره در این 17 ماه، مساله ایرلند شمالی است. در سایه تایید دیروز پیش نویس مد نظر ترزا می احتمال می رود که طرح حمایتی پرمناقشه برای ایرلند شمالی سبب شود که این منطقه تبدیل به یکی از مناطق اقماری اقتصادی برای اتحادیه اروپا شود. لذا در صورتی که این طرح مورد استفاده قرار بگیرد. این منطقه متعلق به بریتانیا در برخی از حوزه‌ها به اتحادیه اروپا نزدیک‌تر خواهد شد. در این صورت برنامه و عامل حمایتی دولت ترزا می برای در کنار داشتن ایرلند شمالی که با اختصاص یک میلیارد پوند بودجه اضافی به آن (ایرلند شمالی) به دست آمده بود، اکنون به دلیل پیش نویس توافق برگزیت به خطر افتاده است، به خصوص که اوایل ماه جاری میلادی (نوامبر) آرلین فاستر، رهبر حزب اتحادگرای دموکراتیک ایرلند شمالی و سر جفری دونالدسون از اعضای حزب اتحادگرای دموکراتیک ایرلندشمالی در پارلمان انگلستان نیز از احتمال جدایی ایرلند شمالی در صورت عدم حمایت جدی و کافی لندن از فردای بعد از برگزیت سخن گفته اند. 

از آن سو نمی توان تلاش مجدد اسکاتلندی ها را برای جدایی از بریتانیا هم از نظر دور داشت. هر چند که در همه پرسی جدایی اسکاتلند در سال 2014 با آرای تقریبا نزدیکی، این کشور از بریتانیا جدا نشد، اما در سایه انتخابات روز هنگام 8 ژوئن 2017، حزب ملی اسکاتلند با رهبری نیکلا استورجن، اگر چه 21 کرسی خود را ار دست داد، اما در نهایت این حزب به حزب سوم در پارلمان بریتانیا بدل شد که می تواند در سایه تضعیف روز افزون دولت در لندن، رویای پیشین خود را در خصوص جدایی از انگلستان به حقیقیت تبدیل کند. به ویژه که حزب ملی اسکاتلند به رهبری خانم استورجن در یک تهدید سیاسی  عنوان کرده است که اگر توافق ویژه تجاری که برای ایرلند شمالی در نظر گرفته شد (یک میلیارد پوند بودجه اضافی)، برای اسکاتلند در نظر گرفته نشود، این اقدام لندن بسیار غیرمنصفانه خواهد بود و می تواند باعث تحریک مردم اسکاتلند برای جدایی از لندن شود. در همین رابطه نیز نتایج جدیدترین نظرسنجی که تقریبا سه ماه پیش انجام شده است، نشان می‌دهد که جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا تمایل مردم ایرلند شمالی و اسکاتلند برای جدایی از انگلیس را افزایش می‌دهد. در این نظرسنجی که از سوی موسسه "دلتاپل" انجام شده ۵۲ درصد از شرکت کنندگان از ایرلند شمالی و ۴۸ درصد از شرکت‌کنندگان اسکاتلندی اعلام کرده‌اند در صورت جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا خواهان استقلال از این کشور هستند. در این راستا ۴۷ درصد  اسکاتلندی ها خواهان آن هستند که در صورت اجرای برگزیت از انگلیس جدا شوند، اما در مقابل ۴۳ درصد مردم این کشور خواهان باقی ماندن در اتحادیه اروپا هستند. با این اوصاف نمی توان مرگ تدریجی بریتانیای کبیر را هم از فردای اجرای برگزیت از نظر دور داشت. 

این آغاز راهی بود که جریان راست افراطی و پوپولیست ها در 23 ژوئن 2016 رقم رده اند که احتمالا به فروپاشی کامل بریتانیا بینجامد. حال مساله اشتغال، امنیت، معیشت، اقتصاد و غیره در انگلستان و بریتانیای بدون اتحادیه اروپا، خود می تواد بسترهای تهدیدات مضاعف را در آینده این کشور ایجاد کند و در این راستا نباید افزایش سیر مهاجرت انگلیسی ها از این کشور به سوی دیگر کشورهای اتحادبه اروپا را نادیده گرفت. افزون بر  آن مساله اشتغال زایی و تامین معیشت انگلیسی هایی که در حال حاضر در دیگر کشورهای اروپایی مشغول به کار هستند و مجبورند بعد از عملیاتی شدن برگزیت به کشور خود باز گردند نیز می تواند بار مشکلات لندن را چند برابر کند. لذا با توجه به جمیع نکات مطرح شده به نظر می رسد برنده ای برای بازی انگلیسی ها وجود ندارد.