فضای تنفسی یک ساله برای ایران در سایه معافیت ۸ کشور از تحریم نفتی

گفت و گو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – طبق برنامه از قبل تعیین شده، وزارت خزانه‌داری آمریکا قصد دارد روز دوشنبه 14 آبان ماه نام ۷۰۰ فرد و شرکت را به فهرست دور دوم تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران اضافه کند. در این رابطه استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا اضافه کرد ۳۰۰ مورد از این تحریم‌ها جدید هستند. ۴۰۰ مورد دیگر نفرات و شرکت‌هایی هستند که تحریم‌ها علیه آنها ذیل برجام رفع شده بود و مجددا به فهرست تحریم‌ها باز می‌گردند. این در حالی است که این وزارت خانه نام 8 کشور متقاضی خرید نفت از ایران را هم برای معافیت از تحریم های نفتی اعلام کرده است، آن هم در شرایطی که تا برگزاری انتخابات میان دوره ای کنگره کمتر از 48 ساعت باقی مانده است. حال باید دید برنامه های ترامپ برای تقابل همه جانبه با ایران، بستر چه آینده ای را برای هم حزبی های او در این انتخابات رقم خواهد زد. در این رابطه دیپلماسی ایرانی گفت وگویی را با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل امریکا داشته است که در ادامه می خوانید:

با توجه به وضعیتی که تحریم های ثانویه آمریکا برای ایران از فردای سیزده آبان رقم  زده و نیز معافیت ۸ کشور از تحریم‌های نفتی کاخ سفید، آیا می توان گفت که آمریکا در برنامه های خود شکست خورده است و یا مسئله را طور دیگری باید تحلیل کرد؟

من چندان رغبتی ندارم که از کلمه شکست استفاده کنم. به هر حال شرایط به گونه‌ای بوده است که علی‌رغم تلاش‌های کاخ سفید بستر برای به صفر رساندن فروش نفت ایران وجود نداشت. کشورهای متقاضی خرید نفت به خصوص این 8 کشور نیاز مبرم و مداومی برای خرید نفت از ایران دارند و تاکنون هیچ بازار جایگزینی هم پیدا نشده است. بنایراین یقینا شرایط برای به صفر رساندن فروش نفت ایران مهیا نبود. اما این که فکر کنیم این 8 کشور به واسطه این معافیت از دیگر تحریم ها نیز مستثنی شوند اشتباه است. این ۸ کشور تنها در زمینه خرید نفت از ایران با معافیت روبه رو شده اند و در دیگر تحریم ها باید مطابق نظر آمریکا عمل کنند. از طرف دیگر طبق قانون دفاع ملی ایالات متحده این 8 کشور باید در فواصل ۱۸۰ روزه گزارشهایی در خصوص کاهش خرید نفت از ایران داشته باشند. البته این را هم باید گفت که در بیانیه روز جمعه تنها نام ژاپن، هند، کره‌جنوبی و چین به عنوان 4 کشور از این 8 کشور مطرح شده، اما به طور رسمی از 4 کشور دیگر در این گزارش نامی برده نشده است. اما از آن طرف طبق برخی اسناد و برآوردها به نظر می رسد که کشورهای اسپانیا، ایتالیا، یونان و ترکیه هم چهار کشور دیگری هستند که از آنها به عنوان کشورهای دریافت‌کننده معافیت از آمریکا برای خرید نفت ایران نام برده می‌شود. حال باید دید این 8 کشور در آینده با تحریم های امریکا چه برخوردی را خواهند داشت؟ افزون بر این نکات در دیگر حوزه ها تلاش های تحریمی آمریکا هم قدری با ابهام روبه رو است. چون علاوه بر معافیت‌های نفتی، مقامات ارشد وزارت امور خارجه و نیز وزارت خزانه داری آمریکا ترامپ را قانع کرده‌اند به ایران اجازه دهد ارتباط خود با سیستم بانکی بین‌المللی سوئیفت را داشته باشد. هر چند که طبق اخباری قرار است فردا (دوشنبه 14 آبان) در بیانیه دیگر وزارت خزانه داری آمریکا درباره نحوه تعامل سوئیفت با ایران ذیل تحریم های ثانویه آمریکا مطالبی عنوان شود. اما با این حال مناسبات حداقلی ایران و سوئیفت برقرار خواهد بود. اما در این میان خبر عدم تایید CFT هم از جانب شورای نگهبان می تواند شرایط را برای ما هم با قدری مشکل مواجه کند. 

پس وضعیت در آینده به تدریح برای به صفر رسیدن فروش نفت ایران محقق خواهد شد؟

علیرغم نکاتی که بیان شد من معتقدم که حداقل در سایه معافیت 8 کشور این شرایط برای فروش نسبی نفت ایران تا یک سال آینده ادامه پیدا خواهد کرد. چرا که ظرف این دوره ۶ ماهه و حتی ۶ ماه بعد به نظر نمی‌رسد که این کشورها بتوانند کاهش چشمگیر در خرید نفت از ایران داشته باشند. از آن سو واشنگتن و تلاش های ریاض هم نمی تواند بستر را برای حایگزینی نفت ایران مهیا کند. حتی اگر چنین شود اخباری دال بر خرید نفت از ایران به شیوه‌های دیگر توسط این 8 کشور به خصوص چین و هند وجود دارد. مضافا این که تهران قصد دارد از طریق دیگری هم نفت خود را به فروش برساند. 

در سایه این مسئله و با توجه به این که ۴۸ ساعت دیگر انتخابات میان دوره ای کنگره برگزار می شود، آیا این فضای تنفسی ایران در سایه معافیت 8 کشور می تواند تاثیر سوئی بر آرای جبهه جمهوری خواهان داشته باشد؟ 

این مسئله اکنون نمی تواند تعیین کننده سرنوشت انتخابات باشد. چرا که مسئله برجام و نیز تحولات مربوط به تحولات حوزه انرژی به خصوص قیمت حامل ها در آمریکا چندان دچار نوسان نشده است که بتواند اثرات جدی داشته باشد. اگر قیمت ها یک جهش مثلا ۱۰۰ دلاری پیدا می کرد، آن گاه می توانستیم بگوییم که این اتفاقات می‌تواند اثر سوئی بر آرای جمهوری خواهان داشته باشد. البته این را هم باید بگویم اگر در انتخابات میان دوره ای کنگره ایالات متحده آمریکا، چنان که از نظرسنجی ها برمی‌آید، مجلس نمایندگان از آن دموکرات ها شود و سنا نیز به جمهوری‌خواهان تعلق پیدا کند، ساختار سیاسی آمریکا قدری با تشتت روبه رو خواهد شد، چرا که زمزمه هایی هم در خصوص این که اگر مجلس نمایندگان به دست دموکرات ها بیفتد، احتمال استیضاح ترامپ وجود دارد، مطرح است. در این صورت اگر چه قدرت اجرایی رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا بسیار زیاد است، اما این مسائل می تواند تاثیراتی نسبی را بر این قدرت اجرایی ترامپ داشته باشد. به خصوص که دستاوردهای دوره اوباما مانند توافق هسته ای می‌تواند کانون برخی اختلاف نظرها باشد. البته من سعی ندارم این را بگویم که حتما در سایه این اتخلاف نظرها یک جنگ داخلی سیاسی حزبی شکل خواهد گرفت و یا این که مجلس نمایندگان دموکرات تمام قد در برابر دولت قرار خواهد گرفت. اما به هر حال سایه سنگین دموکرات ها بر نحوه عملکرد ترامپ می تواند دو سال آینده باقی مانده از ریاست جمهوری ترامپ را با سرعت گیرهای متعددی مواجه کند.