خروج امریکا از برجام و شرکت هایی که رفتند

نویسنده: بهاره سلطان پور، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی: ترامپ تهدید کرده بود اگر شرکت های بین المللی با ایران همکاری کنند، با جریمه خزانه‌داری امریکا رو به رو می شوند. ترامپ به تمام شرکت ها 180 روز وقت داده است تا بازار ایران را ترک کنند. به همین دلیل، این شرکت ها هم مجبور شدند بعد از خروج آمریکا از برجام بازار ایران را رها کنند. 

تا کنون 71 شرکت اعلام کرده اند که بازار ایران را ترک می کنند. اگر این شرکت ها بازار ایران را ترک نکنند بدون شک با جریمه های سنگین ایالت متحده رو به رو می شوند یا در اوضاع بدتر، آنها از دسترسی به سیستم‌های بانکی جهانی محروم می شوند که این مورد برای این  شرکت های به معنی از دست رفتن بازار جهانی است. تا کنون 53 شرکت اروپایی، آسیایی و آمریکایی فعالیت خود را در بازار های ایرانی به صورت تعلیق در آوردند. این شرکت ها در مجموع با صنعت نفت، حمل و نقل، خودرو، بانک و بیمه، برق، هواپیمایی، معدن و فلزات و فناوری ایران در ارتباطات فعال بوده‌اند. 

در سال 2015 با امضای برجام قرار بود شرکت های اروپایی، آسیایی یا حتی آمریکایی تضمینی به وجود بیاورند تا دربازار ایران همانند بسیاری از بازارهای کشورهای دنیا فعالیت کنند. اما با خروج یک جانبه آمریکا از برجام تمام شرکت های بین المللی کم کم به فکر ترک بازارهای ایران افتادند.   
جعفر محمدی در رابطه با این موضوع در عصر ایران نوشت: «برجام، با تمام نقص هایی که داشت - مانند هر محصول بشری - تنها راه ایران برای خروج از بحران انزوا و تحریم بود. ما با برجام توانستیم 6 قطعنامه شورای امنیت علیه کشورمان را لغو کنیم، قطعنامه هایی که ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شده بودند و فصل هفت، ناظر به مواردی است که امنیت جهانی را تهدید می کند. قطعنامه هایی که نه تنها ایران را از مراوده با جهان باز می داشتند، بلکه به حدی تحقیرآمیز بودند که بر اساس یکی از آنها همه کشورهای جهان حق داشتند هر کشتی ایرانی را در هر جایی از آب های بین المللی متوقف و بازرسی کنند.»

وی در ادامه یادداشت خود نوشت: «امروز نیز نجات برجام، تنها راه ممکن (و نه بهترین راه متصور) برای جلوگیری از فرو ریختن اقتصاد ایران است که در سال های اخیر، با اتصال آرام و تدریجی به جهان، داشت جان می گرفت. فهم این نکته باید، بسیار ساده است که با انزوای اقتصادی در جهان امروز نمی توان عزتمندانه زندگی کرد چه رسد به این که ملتی بخواهد با رفاه روزگار بگذراند.»

در همین رابطه ندرس شوایتزر، مدیر عامل شرکت مدیریت سرمایه آرجان نیز گفت: «تحریم ها به شدت به اقتصاد ایران آسیب خواهند رساند. به آن تجارت هایی که با بیشترین مخاطره قرارگیری در معرض آسیب های تحریم های آمریکا قرار دارند، توصیه شده که ایران را ترک کنند. پس مساله واقعا بستگی به میزان فعالیت شرکت ها در اقتصاد آمریکا دارد. اگر شرکتی ارتباطی با آمریکا نداشته باشد، ایران برایش یک فرصت است. اما اگر در ارتباط با ایالات متحده باشد، آن گاه تجارت با ایران برایش به یک مخاطره جدی تبدیل می شود.»

شوایتزر افزود: «آسیب های تحریم ها به اقتصاد ایران مشهود است. ارزش ریال به شدت کاهش یافته است که تنها در نتیجه تحریم ها نبوده و به عملکرد بانک مرکزی در رابطه با مبادلات ارزی نیز مربوط می شود. آنها سعی می کنند این شرایط را تحت کنترل درآورند؛ نرخ بیکاری بالاست؛ شرکت های خارجی در حال ترک ایران هستند و از این رو شرایط اقتصادی و روحیه عمومی خوب نیست.»

بعد از خروج امریکا از برجام شرکت های بین المللی که در ایران حضور داشتند به چند دسته تقسیم شدند. به طور مثال شرکت های شل، دوو کره جنوبی و آکر سولوشنز نروژی که در صنعت نفت و گاز با ایران همکاری می کردند، بعد از خروج آمریکا از برجام هنوز موضع خود را مشخص نکرده اند. شرکت های ژید و دو گل فرانسه که در زمینه حقوقی فعالیت می کنند بعد از خروج آمریکا از برجام هم هنوز در ایران ماندگار هستند. ولی شرکت های زیمنس، بوئینگ، ایرباس، رنو و پژو بعد از خروج آمریکا از برجام ایران را ترک کردند. 

در طول چند ماه بعد از خروج آمریکا از برجام، بیشتر مقامات اروپایی در این رابطه با ایرانیان مذاکره داشته اند اما هیچ کدام از این جلسات به نفع اقتصاد ایران نبوده است. اقتصاد ایران روزبه روز به دلایلی داخلی و خارجی در حال رکود است؛ و زمانی که این شرکت ها درآمد خود را از ایران بیرون ببرند وضع اقتصاد بدتر هم  می شود چون آنها در هر حال سود و زیان خود را در این تجارت می بینند و  به طور حتم مشخص است که تحریم و جریمه آمریکا برای این شرکت ها بسیار مهم تر از شراکت با طرف ایرانی است.