توافق ایران سرانجام به آخر راهش رسیده است؟

مایکل هرش

دیپلماسی ایرانی: تلاش های مضطربانه کشورهای اروپایی در سازمان ملل برای حفظ توافق هسته ای، احتمالا نتیجه ای به همراه نخواهد داشت.

روز دوشنبه، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در حالی با چهره ای خندان در کنار فدریکا موگرینی، رئیس امور خارجی اتحادیه اروپا، ایستاده بود که موگرینی برنامه های دقیقی را برای نشست نیویورک به منظور کنار گذاشتن دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا، و حفظ توافق هسته ای ایران اعلام می کرد که از جمله آنها، به ایجاد "راهکاری ویژه" برای دور زدن تحریم های مالی آمریکا اشاره کرد. در بیانیه ای مشترک و کم سابقه، فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین همگی حمایتشان را از این برنامه اعلام کردند. روز بعد ترامپ با قیافه ای از سر بی اعتنایی، به حاضران در مجمع عمومی گفت که هدف او چیزی فراتر از  بر هم زدن توافق "وحشتناک" هسته ای ایران بوده است. او همچنین تحریم های یک جانبه جدیدی را نیز اعمال کرده که به نظر می رسد هدفش براندازی نظام است. ترامپ در سخنرانی روز سه شنبه اش در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، مقامات ایران را بی صلاحیت خواند و گفت آنها فقط " بذر هرج و مرج، مرگ و ویرانی می کارند."

وی اضافه کرد: "ما از همه ملت ها خواسته ایم تا نظام ایران را منزوی کنند و بودجه ای که آنها برای پیشبرد اهداف جنایتکارانه شان می خواهند را تامین نکنند،"

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران که پس از ترامپ سخرانی کرد، واشنگتن را متهم به "ترور اقتصادی" و تلاش برای براندازی نظام کرد. روحانی گفت:" تناقض بزرگی در این مسئله وجود دارد که آمریکا آشکارا تلاش بر براندازی حکومتی دارد که آن را دعوت به گفت وگو می کند."

آمریکا اکنون بر سر ایران خودش را مقابل تقریبا کل جهان قرار داده است. با این حال، به طرز عجیبی احتمال آن وجود دارد که ترامپ برنده این نبرد باشد. علی رغم تلاش های موگرینی و قدرت های بزرگ اروپایی برای حفظ توانایی ایران در فروش نفت، بسیاری از تحلیلگران به این مسئله بدبین هستند که توافق هسته ای بتواند از شر اقدامات آمریکا تا سال دیگر جان سالم به در ببرد.

اهمیت اراده اروپایی ها در ماه های پیش رو دو چندان خواهد شد، چون به نظر می رسد ترامپ می خواهد اولتیماتوم "با ما یا علیه ما" را اجرایی کند این در حالی است که دور دوم تحریم ها در اوایل نوامبر اجرایی خواهد شد.

برای بسیاری از شرکت های تجاری بزرگ بین المللی، منع دسترسی به بازارهای آمریکا و مهم تر از آن عدم دسترسی به سیستم مالی جهانی که تحت سلطه آمریکا است، مانند حکم اعدام می ماند. این مسئله هم برای دولت ها و هم شرکت های اروپایی بسیار مهم تر از پیروی از "قانون انسداد" اتحادیه اروپا است که از لحاظ نظری با آن می توان جلوی تحریم های آمریکا ایستاد. 

بر اساس راهکار جدید، ایران می تواند نفتش را در ازای کالا با کشورهای اروپایی مبادله کند. بدون اینکه پولی رد و بدل شود.
ایران از سال 2015 که توافق هسته ای نهایی شد، عضویتش در سیستم بانکی بین المللی به نام سوئیفت را دوباره به دست آورده است و از این طریق می تواند راهی برای انتقال پول به خارج پیدا کند. اما سوئیفت که در بلژیک مستقر است، در گذشته یک بار تسلیم فشارهای آمریکا در زمان دولت اوباما شده و ایران را از این سیستم مالی خارج کرده است. اگر ایران دوباره دسترسی اش را به سوئیفت از دست بدهد، به جد در تجارت ناتوان خواهد شد.

از نظر کارشناسان، ایران فعلا پایبند به توافق خواهند ماند و الزامات آن را رعایت خواهد کرد. روحانی می داند که اگر ایران از توافق کنار برود، اتحادیه اروپا نیز تحریم ها را مجددا اجرا خواهد کرد. 

چین، ترکیه و چند کشور دیگر با ادامه خرید نفت از ایران به مقابله با ترامپ برخاستند و این احتمال را ایجاد کردند که مقاومت های این چنینی در برابر فشارهای آمریکا می تواند صنعت اصلی ایران را سرپا نگه دارد.

اما کشورهایی که از تلافی آمریکا می ترسند، یکی یکی در حال پایان دادن به تجارت با ایران هستند. آخرین مورد هند بود که به نظر می رسد می خواهد خرید نفت از ایران را به صفر برساند. با گذشت زمان ایران احتمالا تسلیم این وسوسه خواهد شد که به طور مخفیانه برنامه هسته ای اش را از سر بگیرد.

دیوید آلبرایت، متخصص انرژی اتمی، می گوید: "به نظر من بازرسان سازمان انرژی اتمی به محل هایی که باید از آنها سرکشی کنند برده نمی شوند. مسئله نگران کننده این است که کشورهای اروپایی به تنهایی نمی توانند ایران را وادار به پیروی کنند. ایرانی ها احتمالا به طور مخفیانه و روزافزون در حال تقلب هستند. بنابراین کشورهایی اروپایی دستشان در پوست گردو مانده است. آنها واقعا می خواهند که توافق را حفظ کنند، اما به ایران گفته اند که اگر از توافق تخطی کند، اتحادیه اروپا تحریم ها را دوباره اعمال خواهد کرد."

و دونالد ترامپ این رقابت را خواهد برد. چون محتمل ترین نتیجه از بین رفتن توافق، احتمالا تندروتر شدن ایران خواهد بود، ایرانی که در حال حاضر نسبت به سال 2013 در منطقه قدرت بیشتری دارد و بیش از هر زمانی می تواند به بمب اتم دست پیدا کند.

منبع: فارین پالسی / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33