مخمصه ایران در سوریه

مروان کابالان

دیپلماسی ایرانی: در حالی که جنگ داخلی سوریه رو به پایان است، فعالیت های ایران در این کشور به شدت تحت نظارت قرار گرفته است. آمریکا، اسرائیل و کشور های حوزه ی خلیج فارس، همه در تلاش هستند تا به حضور نظامی ایران در سوریه پایان دهند؛ در واقع پیش نیاز حل این درگیری، خروج ایران از سوریه است.

دولت ترامپ، به اندازه ی دولت های پیشین خود، در قبال جاه طلبی های ایران در منطقه، صبر و شکیبایی ندارد. پنتاگون به حضور نظامی آمریکا در سوریه پس از شکست داعش ادامه داده است تا مانع از دستیابی ایران به مسیری از عراق به لبنان از طریق خاک سوریه شود.

طی سال گذشته ائتلاف تحت رهبری آمریکا، موفق شده است مانع از دستیابی شبه نظامیان تحت حمایت ایران به پایگاهی در  شرق رودخانه ی فرات، نزدیک مرز عراق، شود.

آمریکا همچنین این شبه نظامیان را از پیشروی به سمت مرز التنف بازداشته است. مرزی که بین سوریه و عراق قرار دارد و نزدیک به مرز لبنان است و آمریکا در آنجا حضور نظامی دارد تا تحرکات ایران را در مسیر اصلی بین بغداد و دمشق تحت نظر داشته باشد.

سال گذشته، همچنین سیاست اسرائیل در قبال سوریه نیز تغییر کرده است. از ابتدای جنگ داخلی سوریه در سال 2011 تا اواسط 2017 اسرائیل دخالتی در این جنگ نداشت که به نفع ایران بود.

در طول این مدت اسرائیل حضور نظامی ایران را در سوریه تحمل می کرد چون هدف اصلی اش کمک به بقای رژیم سوریه و جلوگیری از پیروزی دشمن بود. اسرائیل به درگیری سوریه به چشم یک تهدید نگاه نمی کرد، چون باعث تضعیف دشمنانش می شد.

با این حال، سال گذشته سیاست اسرائیل در پاسخ به استراتژی جدید ایران در سوریه تغییر کرد. از ابتدای شروع درگیری هدف اصلی ایران دفاع از اسد بود اما سال گذشته، به محض اینکه مشخص شد اسد در حال پیروزی در جنگ است، ایران اقدام به تثبیت حضور نظامی دائمی در سوریه برای رویارویی با اسرائیل کرد.

هدف نهایی ایران، ایجاد نیروهای شبه نظامی مستقل از دولت سوریه و وفادار به تهران – مانند حزب الله لبنان – بود. این تلاش تهدیدی مستقیم علیه منافع اسرائیل بود.

ژوئیه ی 2017 اسرائیل سعی کرد یک بند را به توافقنامه ی "مناطق کاهش تنش" که آمریکا، اردن و روسیه آن را امضاء کرده اند، اضافه کند و ایران را مجبور کند تا به حداقل 40 کیلومتری ارتفاعات جولان اشغالی نزدیک نشود، اما موفق نشد. در نتیجه، تصمیم گرفت تا خودش دست به کار شود. از اوایل سال 2018 نیروی هوایی اسرائیل به حملاتش علیه پایگاه ها و مراکز نظامی ایران در سراسر سوریه شدت بخشیده است.

حمله ی دولت سوریه به منطقه ی درعا با حمایت نیروهای روسیه نشان داد که روسیه و اسرائیل برخی منافع مشترک در جنوب غربی سوریه دارند.

براساس گزارش واشنگتن پست، توافق نامه ای ایجاد شده مبنی بر اینکه ایران از ارتفاعات جولان دور بماند و در قبال آن، کنترل مناطقی از جنوب غرب که در دست دشمن بوده است، به رژیم سوریه داده شود.

روس ها به نظر می رسد به دنبال منافع بیشتری هستند و می خواهند با دولت ترامپ به این توافق برسند که در قبال خروج ایران از سوریه، آمریکا نیز ارتشش را از شرق فرات، مناطقی از سوریه که در اختیار کردها است، و از پایگاه التنف در جنوب شرق سوریه خارج کند.

به نظر می رسد این گزینه در سفر 27 ژوئن مشاور امنیت ملی، جان بولتون به مسکو مطرح شده است و در نشست پیش رو در هلسینکی، بین ترامپ و پوتین نهایی خواهد شد.

اگر این توافق نهایی شود، همه به غیر از ایران خوشحال خواهند شد. این توافق به نفع اسرائیلی ها، کشورهای حوزه ی خلیج فارس، رژیم اسد، آمریکایی ها و در واقع روس ها خواهد بود. روسیه برنده ی اصلی جنگ داخلی سوریه است.

در ماه های اخیر ایرانی ها نسبت به سیاست های روسیه در سوریه، بسیار محتاط شده اند. آنها معترض هستند که روسیه برای جلوگیری از حملات نیروی هوایی اسرائیل به سوریه کاری انجام نمی دهد در حالی که پایگاه هایی مجهز به سیستم موشک های ضد هوایی در سوریه دارد. این امر باعث شده تا برخی به این نتیجه برسند که روسیه چشمانش را بر اقدامات اسرائیل علیه ایران در سوریه بسته است.

در واقع، ایران تا جایی که در توانش است تلاش خواهد کرد جلوی هر اقدامی برای خروج نیروهایش از سوریه را بگیرد. در این جنگ ژئوپولوتیک، سوریه دستاورد مهمی برای ایران محسوب می شود. اگر قرار باشد سوریه را از دست بدهد، موضعش در عراق نیز تضعیف خواهد شد و سوریه را که تنها مسیر مستقیم به لبنان است، مقر متحد اصلی اش حزب الله از دست خواهد داد.

با در نظر گرفتن همه ی این مسائل، جنگ داخلی سوریه – که زمانی بزرگترین پیروزی منطقه ای ایران به حساب می آمد – ممکن است به بزرگترین شکست منطقه ای ایران در آینده ی نزدیک تبدیل شود.

منبع: الجزیره / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33