مشکلات اقتصادی ممنوعیت تلگرام

الیاس گرول

دیپلماسی ایرانی: ایران در ماه آوریل تصمیم گرفت استفاده از برنامه پیام رسان تلگرام که پیام ها در آن رمز نگاری می شوند و دولت نمی تواند آنها را تحت نظر داشته باشد، ممنوع کند. اما این ممنوعیت یک نتیجه ی ناخواسته داشت: طبق گزارش جدید یک سازمان غیر دولتی حقوق بشر، این امر، همزمان با تهدید اعمال مجدد تحریم های آمریکا، ضربه ای به اقتصاد ایران به شمار می آید.

تلگرام قبل از اینکه ممنوع شود، 40 میلیون عضو داشت – حدود نیمی از جمعیت کشور – از جمله بسیاری از فروشندگان و دفاتر اداری از این نرم افزار استفاده می کردند. در اقتصاد بسیار غیررسمی ایران، بانک ها خدمات خود را روی این پلتفورم تبلیغ می کردند و کارکنان دولت از این نرم افزار برای دریافت و ارسال مدارک بین سازمان ها استفاده می کردند.

هادی قائمی، مدیر اجرایی مرکز حقوق بشر ایران که در نیویورک مستقر است، در گزارشی گفت: "کسب و کار های کوچک و بزرگ از این نرم افزار برای مکاتبه، تبلیغ و حتی انجام معامله استفاده می کردند،" وی معتقد است: "این بدترین زمان برای از بین بردن موتوری است که برای مردم عامه اشتغال زایی کرده است و مردم با آن فعالیت تجاری انجام داده اند،"

با توجه به ماهیت نسبتا مبهم اقتصاد ایران، ارزیابی تاثیر اقتصادی ممنوعیت تلگرام دشوار است. اما این گزارش، بر اساس مصاحبه ها و داده ها، نشان می دهد که مردم ایران به طرق مختلف از این نرم افزار سهل الاستفاده برای خرید و فروش استفاده می کردند.

این گروه حقوق بشری، در مصاحبه با خانمی 36 ساله به نام زهرا که در یک مرکز آموزش پزشکی خصوصی کار می کند، متوجه شده که مرکز آنها از تلگرام برای سازماندهی کلاس های آموزشی 4000 پزشک در ایران، استفاده می کرده است.

زهرا به محققان گفته است: "ما با پزشکان مسن تری که از اینترنت استفاده نمی کردند مشکل داشتیم اما زمانی که شروع به استفاده از تلگرام کردیم، خیلی از آنها عضو تلگرام شدند و از آن برای دریافت اطلاعات، ثبت نام در کلاس ها و ارسال رسید استفاده می کردند، که قبلا این کارها به طور دستی انجام می شد چون نمی توانستند ایمیل بفرستند."

یک ایرانی دیگر در مصاحبه گفته است که استفاده از تلگرام، در مراکز همین دولتی که آن را ممنوع کرده است، بسیار رایج شده بود.

یک کارمند دولت 39 ساله به نام احمد گفته است: "ما از تلگرام برای ارسال فایل ها، گزارش ها، نامه ها و مکاتبات دفتری استفاده می کردیم. با وجود تلگرام دیگر کسی از ایمیل استفاده نمی کرد."

ایران همچنین سایر سرویس های پیام رسان مانند واتساپ، وی چت و سیگنال و همچنین رسانه های اجتماعی غربی مانند فیسبوک و توییتر را نیز ممنوع کرده است. ایران شهروندانش را تشویق به استفاده از نرم افزارهای جایگزین بومی کرده است.

 تلگرام را یک کارآفرین روسی به نام پاول دورف که اکنون ساکن دبی است، ایجاد کرده است. تکنولوژی رمزگذاری آن به این معنی است که دولت به طور معمول نمی تواند به محتوای پیام های کاربران دسترسی پیدا کند. مقامات امنیتی در تهران ادعا کردند که این نرم افزار، ابزار اصلی سازماندهی اعتراضات ضد دولتی بوده است.

بیکاری مداوم، فساد و نابرابری عمیق، موج جدیدی از اعتراضات ضد دولتی را در ژانویه رقم زد.

تهران نگران است که دور جدید تحریم های آمریکا، که پیامد خروج دولت ترامپ از توافق  هسته ای سال 2015 است، ممکن است اقتصاد را بیش از این به خطر بیاندازد. در ماه های اخیر به دلیل خروج سرمایه، ارزش ریال در مقایسه با دلار بسیار کاهش پیدا کرده است. تحلیلگران مستقل معتقدند نرخ تورم بسیار بالاتر از رقم رسمی دولت، 9.1 درصد است.

اما علیرضا نادر، یک تحلیلگر مستقل مسائل ایران گفت که ممنوعیت می تواند به جای جلوگیری از اعتراضات، آتش آن را برافروخته تر کند. وی ادامه داد: "این فقط یک ضربه دیگر به اقتصاد است. شرایط فقط بدتر و بدتر می شود و آشوب ها نیز افزایش پیدا خواهد کرد."

احمد که کارمند دولت بود گفت که بعضی از مردم با استفاده از نرم افزار های فیلتر شکن، این ممنوعیت را دور می زنند. "گاهی ادارات دولتی نمی توانند نامه هایشان را بفرستند چون با نصب فیلتر شکن مشکل دارند. و مجبور بودند نامه ها را دستی بیاورند تا اینکه یک از افرادمان برای کل بخش فیلتر شکن نصب کرد."

منبع: فارین پالیسی / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33