ترامپ و ایران، مهار درون مرزهای ملی، براندازی یا هیمنه شکنی؟

حسین مفیدی احمدی پژوهشگر مسائل اروپا

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد اگر قائل به وجود یک سیاستِ ایران ِمشخص و سازگار تیم جدید حکمرانی کاخ سفید در کوتاه مدت باشیم، اعمال تحریم های گسترده اقتصادی آمریکا علیه ایران، یا مهار درون مرزهای ملی یا براندازی با شورش گرسنگان یا کنش نظامی با هدف هیمنه شکنی را دنبال می کند. بدیهی است اگر نگاه ما میان مدت تر و یا بلند مدت تر باشد، احتمال اعمال مرحله ای سه سیاست فوق (به ترتیب مورد اشاره در این یادداشت) نیز وجود خواهد داشت. در ضمن بدیهی است که آمریکا در کسب اهداف هر یک از سیاست های فوق با محدودیت ها و چالش های مهمی مواجه است که بحث جداگانه ای را می طلبد.

در سیاست مهار ایران درون مرزهای ملی، اعمال تحریم های گسترده اقتصادی در واقع با هدف افزایش شدید هزینه های کنش موشکی و به ویژه کنش های منطقه ای ایرانِ با منابع محدود و در نتیجه تبدیل ایران به کشوری عادی از نظر آمریکا انجام می شود. جنبه دیگر این سیاست همچنین می تواند بازگرداندن ایران به میز مذاکرات در چارچوب مطلوبیت های طرف آمریکایی باشد.

در سیاست براندازی، اعمال تحریم های گسترده اقتصادی با هدف اختلال گسترده اقتصادی و در نتیجه بستر سازی شورش گسترده طبقه نابرخوردار جامعه ایران صورت می گیرد. بیان این نکته ضروری است که سیاست اوباما اصولا مبتنی بر اعمال رژیم تحریمی برای وارد کردن ایران به میز مذاکرات هسته ای بود. در این نگاه، برجام می توانست با درگیرتر کردن طبقه متوسط ایران در مناسبات اقتصاد جهانی، زمینه فشار این طبقه به ساختار حکمرانی را برای عادی تر کردن سیاست خارجی آن به همراه آورد. حال آنکه سیاست تیم جدید حکمرانی کاخ سفید در چارچوب سیاست براندازی، اصولا مبتنی بر شورش گرسنگان است.

در سیاست هیمنه شکنی، اعمال تحریم های گسترده اقتصادی علیه ایران، با هدف تحریک ایران به واکنش در چارچوب کارت های منطقه ای خود و در نتیجه بستر سازی ضربه محدود نظامی آمریکا به منافع ایران درون و یا بیرون از مرزهای سرزمینی آن صورت می گیرد. کنشی که در صورت عدم واکنش متناسب ایران به هیمنه شکنی می انجامد و در صورت واکنش نظامی ایران، ورود به مرحله کلنگی کردن ایران را تسهیل می کند.

بدیهی است در خصوص هر یک از سیاست های فوق می توان به قرینه ها و همچنین به شواهدی تاریخی اشاره کرد. به عنوان مثال کم نیستند پژوهشگرانی که قائل به تحریک عمدی ژاپن توسط آمریکا برای حمله به پرل هاربر و ورود به جنگ جهانی دوم هستند. سیاستی که پیامد آن شکست ژاپن و تغییر مناسبات امنیتی و ژئوپلیتیکی شرق آسیا بود. در ضمن همان گونه که اشاره شد، در میان مدت و یا بلندمدت، احتمال اعمال مرحله ای سه سیاست فوق نیز وجود خواهد داشت.

انتشار اولیه: چهارشنبه 9 خرداد 1397 / انتشار مجدد: چهارشنبه 27 خرداد 1397