دعوای اروپا و آمریکا بر سر برجام

عصر ایران؛ مازیار آقازاده- شاید کمتر کسی گمان می کرد که اتحادیه اروپا و 3 کشور اروپایی امضا کننده توافق بین المللی برجام، تا این حد و اندازه از اقدام دولت ترامپ در خروج از این توافق، ناراحت و عصبانی باشند.

در روزهای گذشته موضع گیری های بی سابقه ای از سوی برخی مقام های اتحادیه اروپا علیه تصمیم دولت ترامپ در خروج از برجام روی داده است تا جایی که "دونالد تاسک" رییس شورای اروپا به طور تلویحی ترامپ را "دشمن این اتحادیه" لقب داده و دیگری گفته اعضای اتحادیه اروپا بازیچه و برده آمریکا نیستند و مقامی دیگر گفته اروپا محکم پشت برجام ایستاده است.

در نشست اخیر سران اتحادیه اروپا در صوفیه بلغارستان نیز صدایی واحد از کشورهای اروپایی در حمایت از برجام شنیده شد و کشورهای اروپایی توافق کرده اند از منافع شرکت های خود – به ویژه شرکت های کوچکشان که حضور چندانی در بازار آمریکا ندارند- در برابر تحریم های یکجانبه آمریکا محافظت قانونی کنند.

کمیسیون اروپا در این راستا اعلام کرده که از این پس حکم محاکم آمریکایی را درباره مجازات شرکت های اروپایی به خاطر رابطه با ایران  به رسمیت نخواهد شناخت. این بدان معناست که اتحادیه اروپا در صورت مجازات شرکت هایش از سوی دولت آمریکا، دست به اقدام متقابل زده و دارایی های شرکت های آمریکایی در محدوده قلمرو اتحادیه اروپا را توقیف خواهد کرد. 

"ژان کلود یونکر" رییس کمیسیون اروپا در این باره گفته است: "ما به عنوان کمیسیون اروپا وظیفه داریم که از شرکت های اروپایی حمایت کنیم. اکنون ما باید اقدام کنیم و به همین دلیل باید   قانونی را که از سال ۱۹۹۶ مسکوت مانده بود، فعال کنیم. ما این کار را فردا صبح – جمعه - ساعت ۱۰:۳۰ صبح انجام خواهیم داد.. ما تصمیم گرفتیم که بانک سرمایه گذاری اروپا این امکان را بدهیم تا به تسهیل سرمایه گذاری شرکت های اروپایی در ایران کمک کند. کمیسیون اروپا نیز همکاری خود با ایران را ادامه خواهد داد."

با وجودی که برآیند اتفاقاتی که در زمینه برجام در حال روی دادن است، چندان امیدوارکننده و رضایت بخش نیست و آینده نامعلومی در پیش روست و بیم زیادی وجود دارد که با سنگ اندازی آمریکایی ها در راه تداوم اجرای برجام با گروه 1+4 ، در نهایت همه طرف ها راهشان را از هم جدا کرده و مسیر خود را بروند و برجام از هم فروبپاشد، اما نفس مقاومت بی سابقه اروپایی ها در برابر ایالات متحده آمریکا در مورد سوژه ای که کاملا به ایران مربوط می شود، در راستای شکل گیری یک جهان "چند قطبی متکثر" بسیار نوید بخش است.

کمی باید بیشتر و عمیق تر به موضوع نگاه کنیم: امروز این روسیه وچین نیستند که در برابر اقدامات یکجانبه آمریکا صدایشان در آمده بلکه این بار این اروپایی ها هستند که به خاطر منافع امنیتی و ژئوپلتیکی شان و به خاطر نگه داشتن ایران در برجام در برابر آمریکا – برادر بزرگ تر- ایستاده اند و این طور که تا اینجای کار وانمود کرده اند می خواهند با تحریم های یکجانبه اعمال شده آمریکا علیه ایران، مقابله کرده و حتی در صورت ضرورت تن به یک جنگ اقتصادی و دیپلماتیک بدهند.

 این قضاوت و برداشت تا اینجای کاراست – با گذشت 10 روز از خروج آمریکا از برجام-  وگرنه ممکن است در روزها و هفته های آتی با تحولات و رویدادهای جدیدی که ممکن است از سوی ایران و یا آمریکا و یا سایر بازیگران تاثیرگذار در ادامه حیات برجام روی دهد، اروپا از این موضع خود عقب بنشیند.

البته بسیاری از ناظران بین المللی همچنان و بر اساس کلیشه های ذهنی شکل گرفته در دهه های گذشته و البته برخی واقعیات آماری اقتصادی معتقدند که اروپا شانس چندانی برای دست و پا زدن ندارد؛ البته این ناظران حق هم دارند چنین قضاوتی داشته باشند چون رویکردی که امروز از سوی اتحادیه اروپا به نمایش گذاشته شده سابقه ندارد و باید برای تحلیل دقیق آن و نیز دیدن پیامدهای آن زمان کافی بگذرد؛ اما تا اینجای کار اروپایی ها عزم راسخی را برای مقاومت در برابر اراده "آمریکای ترامپ" از خود نشان داده اند.

البته به گمان راقم این سطور حضور ترامپ در کاخ سفید و سیاست های او در قبال اروپایی ها در 17 ماه گذشته یکی از دلایل اصلی ناراحتی و عصبانیت دولتمردان اروپایی از دولت آمریکاست.

ترامپ از زمانی که پایش به کاخ سفید رسیده یک به یک به تمامی میراث های بر جای مانده از دولت اوباما تاخته و آنها را لغو یا بی اثر کرده که از جمله آنها می توان به خروج آمریکا از معاهده زیست محیطی "پاریس" و نیز وضع تعرفه روی کالاهای وارداتی به آمریکا اشاره کرد که کشورهای اروپایی را بسیار ناراحت و عصبانی کرده و حتی دولتمردان اروپایی تهدید کرده اند بابت این اقدام ترامپ که مغایر با اصول و قوانین سازمان تجارت جهانی و اصل "تجارت آزاد" است به این سازمان شکایت خواهند کرد. اروپایی ها همچنین در برابر اقدام دولت ترامپ به وضع تعرفه، دست به مقابله به مثل زده و روی برخی کالاهای وارداتی از آمریکا تعرفه گذاشتند.

بنابراین اقداماتی که امروز بر سر برجام از اروپایی ها شاهد هستیم دارای یک سابقه و بستر مشخص 17 ماهه است و به بیان دیگر برجام تنها یکی از موارد اختلافی نسبتا زیاد بین اتحادیه اروپا و "آمریکای ترامپ" است که وزن خود را بر کفه اختلافات سابق و نسبتا سنگین بین این دو قطب اقتصادی جهان گذاشته است.

با وجودی که هنوز آینده برجام معلوم نیست و مشخص نیست که دولت های اروپایی تا کجا بنا به دلایل مشخص امنیتی و سیاسی و حتی اقتصادی علی رغم میل آمریکا و در جهت خلاف منافع "آمریکای ترامپ" پشت برجام خواهند ایستاد، اما اتفاقاتی که امروز در روابط دو سوی اقیانوس آتلانتیک – اطلس- شاهدیم شاید به عبارتی پس از جنگ دوم جهانی بی سابقه ترین اختلافاتی است که بین "آمریکای ترامپ" و "اروپای واحد" در حال شکل گیری است.