تداوم برجام منهای آمریکا، چگونه؟

پس از خروج امریکا از برجام موضعگیری دیگر طرف های توافق هسته ای و به طور ویژه واکنش اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی به این اقدام حکایت از اراده ای منسجم برای حفظ برجام داشت.

روزنامه ایران نوشت: در این میان کشورهای اروپایی که تا پیش از این سعی داشتند در راستای تأمین نظر رئیس جمهوری امریکا و برطرف کردن بهانه های او عمل کنند، یک صدا بر پایبندی ایران به برجام و قرار گرفتن در کنار ایران برای حمایت از این توافق بین المللی تأکید کردند. مواضعی که نشان دهنده آن است که اراده سیاسی اروپا بر حفظ برجام قرار دارد و ناگفته پیدا است که با توجه به موضع ایران در قبال خروج امریکا از توافق اجرایی شدن این اراده جز از طریق تأمین منافع ایران و مقابله با تحریم های امریکا میسر نیست.

با این همه می دانیم که اروپا علاوه بر روابط نهادینه شده سیاسی و امنیتی با واشنگتن، مناسبات بسیار گسترده تجاری با امریکا دارد و همین واقعیت اقدام امریکا علیه شرکت های اروپایی در راستای تحریم ایران را به امری پرهزینه برای آنها تبدیل خواهد کرد.

بنابراین فارغ از نتایج مذاکراتی که قرار است طی هفته های آینده میان ایران و کشورهای اروپایی پیرامون چگونگی ادامه حیات برجام انجام شود، می توان پیش بینی کرد که اروپا تمایل داشته باشد راه حل میانه ای را اتخاذ کند. چنانکه مثلاً سقف مبادلات تجاری مشخصی را تعیین کند یا همکاری شرکت های کوچک اروپایی با ایران توسعه یابد اما شرکت های بزرگ از حضور در بازار ایران خودداری کنند. راهکارهایی که ممکن است نتواند تأمین کننده خواست و نظر ایران باشد.

با این حال فارغ از این گمانه زنی ها که دست کم تا مشخص شدن نتیجه رایزنی های آتی ایران و اروپا در ابهام قرار دارد، آنچه در این زمان ضروری و مؤثر است به کارگیری مجموعه اقداماتی است که به کند شدن و ناکارآمدی ابزار تحریم بینجامد.

اقداماتی همچون تلاش برای خودکفایی بیشتر و برطرف کردن شکاف های داخلی که بی شک عملیاتی شدن شان تنها با اجماع درونی و همگرایی ملت ایران ممکن خواهد بود. نخستین قدم برای تحقق این امر قرار گرفتن مردم در جریان امور و تشریح بی رودربایستی شرایط برای آنها است. این مسأله خاصه در وضعیتی که دولت ایران در مواجهه با خروج امریکا از برجام مدبرانه ترین واکنش را داشت و در اتمام حجت با طرف های اروپایی این توافق عملاً نشان داد که می خواهد

در صورت تضمین منافعش برجام را حتی بدون حضور امریکا حفظ کند و به تعهدات خود پایبند بماند، بیش از هر زمان مؤثر است. زیرا با توجه به این تلاش و تعامل در صورتی که خروج از برجام و از سرگیری فعالیت های صلح آمیز هسته ای به روال پیش از برجام به عنوان امر ناگزیر پیش روی دولت ایران قرار بگیرد مردم با یکپارچگی بیشتری از این تصمیم حمایت خواهند کرد و تبعاً همراهی بیشتری برای پذیرش عوارض اجتناب ناپذیر آن خواهند داشت.

اما در این میان یک نکته مهم نباید از نظر پنهان بماند که مجموعه این روند بستگی ویژه ای به شکل گیری اراده جمعی و پرهیز از هرگونه جناح بندی سیاسی دارد. اینکه خدای ناکرده کسانی بخواهند از تحولات اخیر و آتی مرتبط با برجام نمدی برای کلاه رقابت های سیاسی ببافند سمی مهلک و دادن نشانی به دشمن است. زیرا سرمایه گذاری اصلی امریکا بر تحریم ها با هدف ایجاد نارضایتی عمومی و اختلاف افکنی میان دولت و مردم و نیز تقویت شکاف میان نخبگان سیاسی است. واقعیتی که ما با علم به آن باید در جهت کاستن از اختلافات و حرکت به سمت خودکفایی برای کاستن از اثرات مخرب تحریم ها حرکت کنیم.