المپیک زمستانی فرصتی برای دیپلماسی میان دو کره

دیپلماسی ایرانی – مشهور است که پیر دو کوبرتن، بنیان گذار بازی های مدرن المپیک گفته است: "مهمترین موضوع برنده شدن نیست، بلکه حضور در مسابقات است."  حالا که کره شمالی موافقت کرده در المپیک زمستانی پیش رو در شهر پیونگ چانگ در کره جنوبی حضور پیدا کند، این گزاره معنای جدیدی یافته است.

در تاریخ مدرن بازی های المپیک جدا کردن سیاست از ورزش غیر ممکن بوده است. شاید حتی امری مطلوب هم نبوده است. بالاخره یکی از اهداف اصلی بازی ها این است که ورزش در خدمت صلح و شرافت بشری باشد.

به طور گسترده ورزش ازدیرباز نقش سیاسی سازنده ای در صحنه جهانی ایفا کرده اند. در مسابقات جام جهانی پینگ پونگ در سال 1971 در ژاپن، بازیکن آمریکایی سوار اتوبوس تیم ملی چین شد و فتح بابی کرد که به "دیپلماسی پینگ پونگ" مشهور شد. اندکی بعد، در اوج انقلاب فرهنگی مائو تیم تنیس روی میز ایالات متحده به چین دعوت شد که مسیر سفر ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا به چین در سال 1972 را هموار کرد.

در مسابقات جام جهانی پینگ پونگ در سال 1991، این بار هم در ژاپن کره جنوبی و کره شمالی تیمی مشترک تشکیل دادند و همه حریفان را شکست دادند تا مدال طلای بخش زنان را کسب کنند. رفاقتی که میان آنها شکل گرفت کمک کرد در مسابقه فینال چین را هم شکست دهند. برای لحظه ای کوتاه کره ای های شادمان اختلافات خود را از یاد بردند.

در واقع کره جنوبی حتی دموکراسی مدرن خود – دست کم بخشی اش – را وام دار مسابقات المپیک است. در سال 1987 در حالی که مسابقات المپیک تابستانی 1988 به سرعت نزدیک می شد، مردم کره جنوبی توانستند رژیم نظامی به رهبری چون دو هوان، رئیس جمهور وقت را مجبور کنند تا انتخابات دموکراتیک برگزار کند. از آنجا که دو هوان درآمد ناشی از المپیک را فرصتی برای بهبود تصویر داخلی و خارجی از دیکتاتوری اش می پنداشت، این ماجرا روند اوضاع را تغییر داد. اگر مسابقات در پیش نمی بود و فشارهای خارجی ناشی از مسابقات در کار نبود، گذار دموکراتیک در کره جنوبی شاید رخ نمی داد، دست کم نه آن قدر سریع و مسالمت آمیز.

اما المپیک سئول در سال 1988 بخش تاریکی نیز داشت. کره شمالی که نتوانسته بود با کره شمالی در خصوص نحوه به اشتراک گذاشتن مسابقات به توافق برسد، مسابقات را به کل بایکوت کرد. و در سال 1987 همان سال که دیکتاتوری دو هوان سقوط کرد، یک پرواز کره جنوبی، احتمالا توسط رژیم کره شمالی ساقط شد، تلاشی برای مختل کردن انتخابات پیش رو و دلسرد کردن دیگر کشورها از حضور در مسابقات المپیک سئول.

در نهایت، مسابقات سال 1988 شکاف میان دو کره را عمیق تر کرد و لحظه کوتاه پیروزی مشترک در سال 1991 هم نتوانست روند را تغییر دهد. کره جنوبی درهای خود را به روی جهان باز کرد و کره شمالی انزوای خود را عمیق تر کرد، روندی که پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی تشدید شد و باعث شد این کشور در مسیر دستیابی به بمب هسته ای گام بردارد.

البته تصمیم کره شمالی برای تحریم مسابقات در سال 1988 را نمی شود بی سابقه توصیف کرد. از منظر تاریخی بسیاری از کشورها مسابقات المپیک را تحریم کرده اند یا از آن به عنوان سکویی برای ترویج ارزش هایی استفاده کرده اند که در تضاد با روح المپیک قرار داشته است. یکی از دقیق ترین موارد زمانی است که رژیم آدولف هیتلر از مسابقات المپیک سال 1936 در برلین برای بیان شعارهای اش استفاده کرد.

سال 1946 جورج اورول به المپیک 1936 نگاهی انداخت و دریافت که " ورزش جدی، جنگ منهای گلوله است." او تاکید کرد مسابقات "به خیزش ملی گرایی گره خورده که با عادت مدرن جنون آسای هویت یابی افراد با واحدهای بزرگ تر قدرت همراه است که همه چیز را به مثابه رقابت حیثیتی می بیند."

به طریق مشابه المپیک زمستانی 2014 در سوچی به رژیم در حال تضعیف آن زمان ولادمیر پوتین جانی دوباره بخشید. سه روز پیش از مراسم اختتامیه پوتین عملیات نظامی در کریمه به راه انداخت.

اینک مسابقات به شبه جزیره پر تلاطم کره بازگشته است، جایی که دو کره 65 سال پس از آتش بس موقت به صورت رسمی هنوز در وضعیت جنگی به سر می برند. پیش از تصمیم اخیر کره شمالی مبنی بر شرکت در مسابقات زمستانی پیونگ چانگ خیلی ها به دلایل قابل فهمی نگران تکرار وقایع 1988 بودند یا اینکه کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی از این رویداد به عنوان فرصتی برای نمایش های نظامی خود استفاده کند.

تهدید هسته ای کره شمالی بدون برگزاری مذاکرات حل و فصل نمی شود. برای رسیدن به این هدف، مسابقات پیونگ چانگ که درست 30 سال پیش از المپیک سئول برگزار می شود شاید بهترین شانس برای آغاز روند صلح باشد. بیاید امیدوارم باشیم سفر ورزشکاران کره شمالی از پیونگ یانگ به پیونگ چانگ ثمره دیپلماتیک داشته باشد.

منبع: پراجکت سیندیکیت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33