قمار خطرناک محمد بن سلمان

الدار ممدوف

دیپلماسی ایرانی: چند روز پیش ولیعهد عربستان سعودی، محمد بن سلمان در تلاش برای گسترش دیدگاه خود از عربستان جدید، اعلام کرد برای ارتقاء "اسلام معتدل" و "ریشه کن کردن همه بقایای افراط گرایی در آینده ای نزدیک"، پاکسازی انجام می دهد.

مقامات و رسانه های عربستان سعی دارند پیام وی را تقویت کرده و این کشور را در موقعیتی رو به اعتدال، به سمت ثبات و توسعه در منطقه ای آشفته نشان دهند. این فضا قرار است، معیارهای سرسختانه وهابی غالب در کشور را کنار بزند؛ به عنوان مثال، علاوه بر دادن حق رانندگی به زنان در تابستان 2018، دولت قول اجازه ورود آنان به استادیوم های ورزشی را نیز داده است. مقامات همچنین از ایجاد صنایع توریسم و تفریحی، و حتی ساخت خانه اپرا و ایجاد ارکستر سمفونی سخن می گویند.

آنچه باورپذیرتر است آن است که این افدامات تنها برای حفظ و بهبود ظاهر بین المللی کشور در جوامع بین المللی انجام می شوند که در سال های اخیر و در نتیجه جنگ به رهبری عربستان در یمن و افزایش آگاهی جهانی از ریشه های مذهبی - ایدئولوژیکی وهابی تروریسم داعش و و القاعده، لطمه زیادی خورده است. از این ها که بگذریم، پروژه "اسلام معتدل" قرار نیست هیچ گونه دموکراسی را به حکومت کشور عربستان بیافزاید. بلکه برعکس، ریاض طلایه دار سرکوب ریشه های جنبش هایی مانند اخوان المسلمین بوده است. با ان تفاسیر، عربستان اصلاحات دموکراتیک را در کشور خود امتحان نخواهد کرد.

اساس نظام مرد سالارانه عربستان که زن ها را تا آخر عمر تحت سرپرستی مردان قرار می دهد، تقریبا دست نخورده باقی می ماند و همچنین علیرغم قول محمد بن سلمان، پادشاهی عربستان، روی خوشی به "تمام ادیان" نشان نمی دهد.

با وجود این شک و تردید، نمی توان به طور کامل، لفظ تغییر را زیر سوال برد. عربستان در حال پیشرفت است. بیش از 70 درصد جامعه، زیر 35 سال سن دارند و یکی از بالاترین سرانه های استفاه از توئیتر در دست مردم این کشور است. قرارداد اجتماعی قدیمی تحت تأثیر قیمت های بالای نفت و رضایت مردم از حکومت قطعی خاندان سعودی متحد با روحانیون وهابی، در حال از بین رفتن است. اکثریت جامعه خواستار جایگزینی آن با قراردادی بهتر با شغل های بیشتر و بهتر و داشتن آزادی های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی هستند. برای مثال، تصمیم به لغو ممنوعیت رانندگی برای زنان، تا کنون، با مخالفت چندان محافظه کاران رو به رو نشده است. محمد بن سلمان، اولین ولیعهد نسل مردم جوان، به نظر به این جریان های تغییر پاسخ نشان داده است. جوانان موافق اصلاحات و  حتی مخالفان نظام پدر-فرزندی استبدادی، متوجه شده اند که محمد بن سلمان، بهترین گزینه برای دستورالعمل آزادسازی است.

 با این حال، برای چشم انداز اصلاحات روشن، باید منطقه خاورمیانه نیز از امنیت برخوردار باشد. ولی در حال حاضر چنین نیست. ترس زیاد عربستان از ایران، یکی از عوامل اصلی ایجاد این وضعیت است. خود مفهوم "اسلام معتدل" بخشی از ساختار ایدئولوژیکی است که در ارتباط  با رادیکالیزم مذهبی و پیوند آن با انقلاب سال 1979 ایران ساخته شده ولی به راحتی محاصره مسجد الحرام را در همان سال از سوی وهابی ها، وجود ریشه های سعودی در ایدئولوژی القاعده و داعش، و در نهایت اقدامات خرابکارانه مانند جنگ یمن، حمایت از افراطیون در سوریه، و مداخله در امور لبنان را نادیده می گیرد. این امر، یک قمار خطرناک است، زیرا ایران به طور کامل نشان داده است که هر زمان که خواست اصلی و منافع ملی آن در معرض خطر قرار گیرد، توان و ظرفیت اقدامات تلافی جویانه را دارد.

تلاش های عربستان سعودی برای منزوی کردن ایران در سطح بین المللی نیز موفق نبود. تنها حزب راست دولت اسرائیل و عناصر دولت ترامپ در نشان دادن ایران به عنوان منبع همه مشکلات در خاورمیانه با ریاض همکاری می کنند. بنابراین، اصرار عربستان مبنی بر انتخاب شرکای آن بین ریاض و تهران، پوچ و بی ثمر است. این کشور همچنین انرژی و ثروت مورد نیاز برای اصلاحات داخلی را در درگیری های ژئوپولیتکی که عربستان احتمال کمی در برنده شدن در آن دارد، به هدر می دهد.

در نهایت، به گفته باراک اوباما رئیس جمهور پیشین، یاد گرفتن حضور اشتراکی با ایران در منطقه، به سعودی ها فرصتی برای اثبات غلط بودن شک و تردیدها داده و نشان می دهد منظر اصلاحات محمد بن سلمان، چیزی بیش از خود نمایی عمومی است.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33